Λογικά Σφάλματα 101: Informal Fallacies 1.0

Σε συνέχεια των προηγουμένων άρθρων για τα λογικά σφάλματα, θα αναφερθούμε στα Informal Fallacies. Αυτά αφορούν στο περιεχόμενο του επιχειρήματος και όχι στη λογική δομή, όπως τα Formal Fallacies. Επομένως, μπορεί να είναι πιο δύσκολο να εντοπιστούν, καθώς δεν εξετάζονται βάσει σταθερών κριτηρίων δομής, άλλα από άποψη περιεχομένου, το οποίο ποικίλλει σε κάθε περίπτωση και μπορεί σε διαφορετικό βαθμό να αποκρύπτει το σφάλμα. Άρα, είναι σημαντικό να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις λέξεις που χρησιμοποιούνται και στο πώς συντίθεται τελικά το νόημα του συλλογισμού.

Αρχίζουμε με τα Fallacies of presumption, την πρώτη κατηγορία των Informal Fallacies. Σε αυτήν οι προκείμενες περιέχουν λανθασμένα δεδομένα (τα οποία χρειάζονται τα ίδια λογική υποστήριξη) ή υποθέσεις χωρίς λογική βάση:

1. False dilemma/False dichotomy (πλαστό δίλημμα):

Οι καταστάσεις που επικρατούν στον κόσμο τις περισσότερες φορές μπορούν να έχουν ένα ευρύ φάσμα εκβάσεων/αιτιών κλπ. Παρόλα αυτά, στο συγκεκριμένο λογικό σφάλμα παρουσιάζονται αποκλειστικά δύο οπτικές ενός θέματος, ενώ οι υπόλοιπες αγνοούνται, περιορίζοντας έτσι την πολυπλοκότητά του. Για παράδειγμα:

-Αν δεν είσαι μαζί μου, είσαι εναντίον μου.

Σε αυτήν την περίπτωση αποκλείεται η περίπτωση της ουδετερότητας, η οποία είναι φυσικά μια επιλογή.

Η χρήση αυτού του λογικού σφάλματος μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη, καθώς προωθεί την πόλωση και αποκλείει μετριοπαθείς  εναλλακτικές και τυχόν συμβιβασμούς. Αυτό παρατηρείται ιδιαίτερα στον χώρο της πολιτικής, με αποτέλσμα η τάση για πόλωση να ενισχύεται συνεχώς.

Political Polarization in the American Public

False Dichotomy-Explanations and Examples

General Kenobi

2. Appeal to Ignorance (Επίκληση στην άγνοια)

Στην προσπάθεια ερμηνείας του κόσμου ο άνθρωπος σπάνια έχει καταφέρει να ανακαλύψει τη μοναδική αλήθεια κι ως εκ τούτου καταφεύγει σε θεωρίες για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί κόσμος, οι οποίες μπορεί να μην είναι απολυτές ή πλήρως τεκμηριωμένες. Σε αυτή την κατάσταση μερικής άγνοιας μπορεί κάποιος να υποθέσει ότι, αφού δεν μπορούμε να αποδείξουμε κάτι, τότε αυτό υπάρχει/δεν υπάρχει. Λόγου χάρη:

-Δεν μπορούμε να αποδείξουμε την ύπαρξη του Θεού, άρα ο Θεός υπάρχει/δεν υπάρχει.

Πιθανώς να είναι όντως αδύνατο να αποδείξουμε την ύπαρξη -ή μη- ενός Θεού, τουλάχιστον με την επιστημονική μέθοδο. Παρόλα αυτά, αυτή η ιδιότητα της έννοιας δεν σημαίνει ότι μπορούμε να αποκλείσουμε οποιαδήποτε από τις δύο πιθανότητες. Αυτή η αποδοχή ως πιθανού για ο,τιδήποτε δεν έχει αποδειχτεί, μπορεί να φέρει στην επιφάνεια άπειρες εικασίες, οι οποίες δεν έχουν καμιά πραγματική βάση και στηρίζονται μόνο στο γεγονός ότι δεν μπορούμε να τις αποδείξουμε, π.χ. οι θεωρίες συνωμοσίας. Για να αποφύγουμε έναν συνεχή κι ανυπόφορο σκεπτικισμό, πρέπει να θεσπίσουμε κατάλληλα κριτήρια, τα οποία θα μας βοηθήσουν στην ερμηνεία του κόσμου και θα θεμελιώνουν στέρεα τη γνώση. Μια τέτοια προσπάθεια εκφράζεται στην καθιέρωση της επιστημονικής μεθόδου, η οποία είναι ακόμα ατελής, ωστόσο κάνει συνεχείς προσπάθειες βελτίωσης (παράδειγμα των προβλημάτων της επιστημονικής μεθόδου είναι το affirming the consequent που αναλύθηκε στο άρθρο με τα Formal Fallacies).

Conspiracies

3. Slippery Slope (ολισθηρή πλαγιά)

Η εξέλιξη μιας κατάστασης μπορεί να απεικονιστεί τις περισσότερες φορές ως ένα διάγραμμα άπειρων διακλαδώσεων. Με άλλα λόγια, οι διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν μια κατάσταση, οδηγούν σε μεγάλη ποικιλία εκβάσεων. Άρα, η ιδέα ότι μια κατάσταση θα οδηγηθεί σε ένα μόνο αποτέλεσμα (κυρίως δυσάρεστο) είναι λανθασμένη. Παράδειγμα:

-Αν νομιμοποιηθεί η μαριχουάνα, τότε θα νομιμοποιηθούν και άλλα βαρύτερα ναρκωτικά και τελικά, όλη η κοινωνία θα είναι εξαρτημένη από ουσίες!

Σε αυτή την περίπτωση, η νομιμοποίηση της μαριχουάνας δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι θα νομιμοποιηθούν κι άλλα ναρκωτικά, ούτε βεβαίως είναι εγγυημένη η κατάχρηση ουσιών από όλα τα μέλη της κοινωνίας. Η χρήση αυτού του λογικού σφάλματος τείνει να δραματοποιεί τις καταστάσεις και να προκαλεί την ανησυχία του δέκτη για την κατάληξη. Για αυτόν τον λόγο, είναι σημαντικό να μην αφήνουμε το συναίσθημα του φόβου να υπερισχύει της λογικής κρίσης.

Why we should avoid the “slippery slope” | Written language | The Guardian

4. Faulty/Hasty generalisation (λανθασμένη/βιαστική γενίκευση)

Πολλές φορές τα δεδομένα που χρησιμοποιούμε για να αποδείξουμε μια θέση, δεν επαρκούν για να την καθιερώσουν ως γενικό κανόνα. Το πιο συχνό παράδειγμα είναι το εξής:

-Πώς είναι το κάπνισμα ανθυγιεινό; Ο πάππους μου κάπνιζε και έφτασε 90!

Αυτή η ιδιαίτερη περίπτωση όμως, δεν σημαίνει ότι θα ισχύει πάντα. Αντίθετα, έρευνες αποδεικνύουν ότι το κάπνισμα μειώνει το προσδόκιμο ζωής (The impact of cigarette smoking on life expectancy between 1980 and 2010: a global perspective).

Αυτό το λογικό σφάλμα προκαλείται συχνά από μια γνωστική προκατάληψη (η οποία έχει τεράστια σημασία στη λογική διαδικασία του εγκεφάλου) κι ονομάζεται availability bias/heuristic (προκατάληψη διαθεσιμότητας). Συμφωνά με αυτήν, τα παραδείγματα που μας κάνουν ιδιαίτερη εντύπωση ή μας «σοκάρουν» είναι πιο πιθανό να διατηρηθούν στη μνήμη μας. Για παράδειγμα, τα ατυχήματα αεροπλάνων -αν και σπάνια- είναι ολέθρια. Έτσι, όταν μαθαίνουμε για ένα αεροπορικό δυστύχημα, αποθαρρυνόμαστε από τη χρήση αεροπλάνου θεωρώντας το επικίνδυνο μέσο, ακόμα κι αν τα δεδομένα στατιστικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι είναι πολύ πιο ασφαλές από το αυτοκίνητο (Is Air Travel Safer Than Car Travel?).

Στον κοινωνικό τομέα, το Hasty Generalisation μπορεί να οδηγήσει και σε ρατσιστικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις, καθώς ο καθένας μπορεί να διαμορφώσει λανθασμένες αντιλήψεις για μια εθνικότητα βασισμένος σε ελάχιστα παραδείγματα που δεν αντιπροσωπεύουν το σύνολο.

Availability Heuristic

5. False Cause (λανθασμένη αιτία)

Πολλά φαινόμενα εμφανίζονται ταυτόχρονα, με αποτέλεσμα να δημιουργήσουμε συσχετισμούς που να μην έχουν όμως λογική σύνδεση.

Π.χ.:

-Την Τετάρτη ο Ερμής ήταν ανάδρομος.

-Την Τετάρτη έγραψα κάτω από τη βάση σε ένα διαγώνισμα.

-Άρα, ο ανάδρομος Ερμής με έκανε να γράψω άσχημα στο διαγώνισμα.

Μπορεί και οι δύο προκείμενες να αληθεύουν, άλλα δεν σημαίνει ότι έχουν αιτιακή σχέση μεταξύ τους. Υπάρχει δηλαδή correlation (συσχετισμός) άλλα όχι causation (αιτιακή σχέση).

Ο άνθρωπος είναι ιδιαιτέρα ικανός στον εντοπισμό μοτίβων και άλλων συσχετισμών (This is your brain detecting patterns: It is different from other kinds of learning, study shows). Παρόλα αυτά, πρέπει να έχουμε κατά νου ότι «η συσχέτιση δεν συνεπάγεται αιτιότητα».

Π.χ.:

-Όταν λιώνει ο πάγος, έχει ζέστη.

-Άρα, το λιώσιμο του πάγου προκαλεί ζέστη.

Φυσικά, ξέρουμε ότι η ζέστη προκαλείται από κάποια πηγή θερμότητας, όπως ο Ήλιος. Σε αυτήν την περίπτωση έχουμε δυο αποτελέσματα μιας αιτίας στα οποία δημιουργείται λανθασμένη αιτιακή σχέση.

False Cause

6. Begging the question / Circular Reasoning (λήψη του ζητουμένου / φαύλος κύκλος)

Τα συγκεκριμένα λογικά σφάλματα, αν και έχουν μικρές διάφορες, βασίζονται στην επιβεβαίωση του συμπεράσματος ήδη από τις προκείμενες.

Λήψη του ζητουμένου:

-Η φορολογία είναι κλοπή.

-Η κλοπή είναι έγκλημα.

-Άρα, η φορολογία είναι έγκλημα.

PC

Σε αυτήν την περίπτωση θεωρείται δεδομένο ότι η φορολογία είναι κλοπή. Είναι λογικό επακόλουθο ότι, αν ισχύει, τα υπόλοιπα πρέπει να ισχύουν, καθώς είναι γεγονός ότι η κλοπή είναι έγκλημα. Ωστόσο, η προς απόδειξη θέση βρίσκεται στην πρώτη προκειμένη και πρέπει πρώτα να αποδειχτεί, ώστε να μπορεί να συνεχιστεί ο συλλογισμός.

Taxation is theft being shy

Η Πλάνη της Προϋπόθεσης του Ζητούμενου

Φαύλος Κύκλος:

Παράδειγμα:

-Η προσωπική αντίληψη του κάθε ανθρώπου για τον κόσμο είναι συχνά λανθασμένη, γιατί η υποκειμενικότητα είναι επιρρεπής σε λάθη.

Σε αυτό το παράδειγμα οι οροί «προσωπική αντίληψη»-»υποκειμενικότητα» και «λανθασμένη»-»επιρρεπής σε λάθη» είναι συνώνυμοι. Άρα, έχει χρησιμοποιηθεί ουσιαστικά ακριβώς η ίδια πρόταση και στην προκειμένη «η υποκειμενικότητα είναι επιρρεπής σε λάθη» και στο συμπέρασμα «Η προσωπική αντίληψη του κάθε ανθρώπου για τον κόσμο είναι συχνά λανθασμένη». Με άλλα λόγια, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, ο οποίος αποδεικνύει μόνο… τον εαυτό του!

Circular reasoning works

Circular Reasoning Fallacy Examples (yourdictionary.com)

7. Complex question (σύνθετη ερώτηση)

Σε αυτό το είδος ερώτησης λαμβάνεται ως δεδομένη μια κατάσταση, έτσι ώστε είτε μια θετική απάντηση είτε μια αρνητική (χωρίς περαιτέρω εξήγηση) να την περιλαμβάνουν. Δηλαδή:

-Αρνείσαι ακόμα ότι η Γη είναι στρογγυλή;

Σε αυτό το ερώτημα, τόσο η καταφατική απόκριση «Ναι» όσο και η αρνητική «Όχι» υποδεικνύουν ότι κάποια στιγμή ο Χ συνομιλητής πίστευε ότι η Γη είναι επίπεδη. Φυσικά, με την αρνητική απάντηση μπορεί ο συνομιλητής να θέλει να δηλώσει ότι «Ποτέ δεν αρνήθηκα ότι η Γη είναι στρογγυλή» άλλα από άποψη λογικής δείχνει ότι κάποια στιγμή στο παρελθόν (προσέξτε τη χρήση της λέξης ακόμα) o X πίστευε ότι η Γη είναι επίπεδη.

Αυτό αποτελεί κι έναν τρόπο γελοιοποίησης του αντιπάλου, καθώς μια απροσεξία στην απάντηση μπορεί να οδηγήσει σε ανάλογα συμπεράσματα…

What Is The Loaded Question Fallacy? Definition and Examples – Fallacy In Logic

Υπόλοιπες πηγές:

Recognizing Fallacies/Fallacies of Presumption – Wikiversity

Fallacies of Presumption | Introduction to Philosophy

3.3 Fallacies of Presumption | Philosophical Ethics


HTML tutorial

--. .. .- -. -. .... ... / -- .- -. --- ..- ... .- -.- .... ...
Περί --. .. .- -. -. .... ... / -- .- -. --- ..- ... .- -.- .... ... 23 Άρθρα
Vive la liberte

2 Σχόλια

  1. Μπράβο Γιάννη για τη συνέχεια και τη συνέπεια! Αυτό το άρθρο να πούμε και στα παιδιά του Ανθρωπιστικού Προσανατολισμού να το μελετήσουν, γιατι μερικά από τα θέματα Λογικής που πραγματεύεσαι, θα τα συναντήσουν και στα Αρχαία Ελληνικά. Φυσικά, θίγονται και ζητήματα -όπως η εγκυρότητα επιχειρήματος- που θα τα κάνετε όλοι στη θεωρία στα Νέα Ελληνικά στο κεφάλαιο Αξιολόγηση Επιχειρήματος. Καλή αρχή στο νέο καλοκαιρινό τεύχος! Περιμένω ανάλογη συνέχεια!!!

Υποβολή απάντησης