Τα κάλαντα
Τα κάλαντα πήραν το όνομά τους από τις καλένδες του Ιανουαρίου. Οι καλένδες ήταν οι πρώτες ημέρες των ρωμαϊκών μηνών, όπου συγγενείς και φίλοι αντάλλασσαν επισκέψεις και δώρα, που ήταν μέλι, ξερά σύκα, χουρμάδες, χυλός και μικρά νομίσματα.
Με το τριγωνάκι μου στο χέρι ρωτώ: «Να τα πούμε;».
Σαν ακούσω «Να τα πείτε» από τον νοικοκύρη του σπιτιού να τραγουδάω ξεκινώ και σαν τελειώσω λέω δυνατά «Και του χρόνου! Χρόνια Πολλά!», συνοδεύοντάς το με ένα «Ευχαριστώ» για το κέρασμα ή το φιλοδώρημα που θα μου δώσουν!
Τα κάλαντα των Χριστουγέννων τα τραγουδούν τα παιδιά από πόρτα σε πόρτα στις 24 Δεκεμβρίου, την παραμονή των Χριστουγέννων.
Τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς τα τραγουδούν τα παιδιά από πόρτα σε πόρτα στις 31 Δεκεμβρίου, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς.
Τα κάλαντα των Φώτων τα τραγουδούν τα παιδιά από πόρτα σε πόρτα στις 5 Ιανουαρίου, την παραμονή των Θεοφανίων (της βάφτισης του Χριστού).
Ευαγγέλου Δημήτριος Γεώργιος
Το χριστόψωμο, το ψωμί του Χριστού
Το χριστόψωμο είναι το ψωμί που φτιάχνουμε την παραμονή των Χριστουγέννων και λέγεται έτσι, γιατί φτιάχνεται για τον μικρό Χριστό, του οποίου τη γέννηση γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα. Είναι το ψωμί του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού, που θα φέρει ευλογία και ευτυχία στη ζωή του νοικοκύρη και της οικογένειάς του.
Σύμφωνα με την παράδοση, έπρεπε σε κάθε σπίτι να καίει η φωτιά από ξύλα (κυρίως ελιάς) στο τζάκι για όλη την περίοδο των Χριστουγέννων, όχι μόνο για να αποτρέπονται οι ανεπιθύμητοι καλικάντζαροι, που έφευγαν μακριά από την κάπνα, αλλά και για να ζεσταθεί ο μικρός Χριστός.
Κατέχου Ιωάννα Μαρία
Το καραβάκι
Επειδή η Ελλάδα είναι χώρα ναυτικών, τα παλαιότερα χρόνια αλλά ακόμα και σήμερα (κυρίως στα νησιά) στολίζουμε ένα καραβάκι. Του βάζουμε λαμπιόνια, τo κάνουμε φωτεινό και γιορτινό. Θυμίζει ταξίδια σε θάλασσες και ωκεανούς.
Τα παλιά χρόνια, λοιπόν, με τα αγαπημένα πρόσωπα της οικογένειας να λείπουν για καιρό στα «καράβια», τα παιδιά που έμεναν πίσω, έφτιαχναν τα δικά τους καραβάκια, χρησιμοποιώντας ό,τι είχαν μπροστά τους: ένα κομμάτι ξύλο, λίγο χαρτί, παλιά κουρέλια. Κρατώντας ένα τέτοιο καραβάκι, τις ημέρες των γιορτών έλεγαν τα κάλαντα πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι. Ως δώρα έπαιρναν κεράσματα (γλυκά και χριστόψωμο).
Τι συμβολίζει;
Την ευχή να πάνε όλα γαλήνια στη ζωή μας, σαν τον ήρεμο κυματισμό της θάλασσας. Την ευχή να επιστρέψουν γεροί οι ναυτικοί από τα δύσκολα και μακρινά τους ταξίδια.
Τσακύρης Ταξιάρχης
Το χριστουγεννιάτικο δέντρο
Ο στολισμός του χριστουγεννιάτικου δέντρου δεν ήταν πάντα ελληνικό έθιμο. Το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο που στολίστηκε στην Ελλάδα ήταν το 1833 στα Ανάκτορα του Όθωνα στο Ναύπλιο. Μάλιστα οι κάτοικοι του Ναυπλίου σχημάτιζαν ουρές έξω από το παλάτι για να θαυμάσουν το νεόφερτο όσο και παράξενο για εκείνη την εποχή έθιμο.
Τι συμβολίζει το χριστουγεννιάτικο δέντρο;
Το δέντρο που στολίζουμε είναι το έλατο, επειδή τα φύλλα του δε μαραίνονται και δεν πέφτουν. Έτσι, συμβολίζει την αιώνια ζωή του Χριστού.
Το χιόνι που του βάζουμε: συμβολίζει τον χειμώνα.
Τα λαμπάκια: συμβολίζουν ότι ο Χριστός είναι το φως της ζωής.
Το αστέρι στην κορυφή: συμβολίζει το αστέρι που οδήγησε τους τρεις μάγους στη φάτνη.
Το αγγελάκι (στολίδι): συμβολίζει τον Άγγελο που ανακοίνωσε στη Μαρία και στον Ιωσήφ τη γέννηση του Χριστού.
Αλατζά Ταξιαρχούλα Στρατονίκη
Το σπάσιμο του ροδιού
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια συνήθιζε να πηγαίνει στην εκκλησία, για να παρακολουθήσει τη Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και να υποδεχτεί τον νέο χρόνο. Στην επιστροφή, ο νοικοκύρης του σπιτιού είχε στην τσέπη του ένα ρόδι!
Είναι αυτός που κάνει το ποδαρικό και σπάει το ρόδι. Πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι στην κλειστή εξώπορτα και να του ανοίξουν. Δεν πρέπει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του. Έτσι είναι ο πρώτος που μπαίνει στο σπίτι, για να κάνει το ποδαρικό με το ρόδι στο χέρι.
Μπαίνοντας μέσα , με το δεξί πόδι, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα για να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει:
«Με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι , τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά!»
Τα παιδιά μαζεμένα γύρω – γύρω κοιτάζουν οι ρώγες να είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες , τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.
Δελάγα Αναστασία
Μετζαι Νταβιντ
Κουραμπιέδες, μελομακάρονα και δίπλες
Τα γλυκά των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς!
Ο κουραμπιές είναι γλύκισμα που ανήκει στην κατηγορία του μπισκότου και παρασκευάζεται από αλεύρι, βούτυρο, μερικές φορές αμύγδαλα και είναι πασπαλισμένο με άχνη ζάχαρη.
Εκτός από τα Χριστούγεννα σε πολλές περιοχές της χώρας προσφέρεται στους προσκεκλημένους αμέσως μετά τη βάπτιση ενός παιδιού.
Η λέξη «κουραμπιές» (Kurabiye στα Τούρκικα) σημαίνει Kuru = ξηρό, biye = μπισκότο.
Στην πραγματικότητα τα μελομακάρονα δεν έχουν καμία σχέση με… τα μακαρόνια, αν και η ετυμολογική ρίζα των δύο λέξεων είναι κοινή.
Και οι δύο λέξεις προέρχονται από τη μακαρία, που δεν είναι τίποτε άλλο από το φαγητό (παλιότερα ζυμαρικό) που προσφέρεται στις κηδείες για χάρη του μακαρίτη.
Επίσης η λέξη μακαρία χρησιμοποιείται και για ένα είδος άρτου ή πίτας που πρόσφεραν για την ανάπαυση της ψυχής του νεκρού, γνωστό και ως ψυχόπιτα.
Στο γλύκισμα αυτό αργότερα προστέθηκε και σιρόπι με βάση το μέλι και κάπως έτσι προέκυψε το γνωστό μελομακάρονο.
Δάλλης Φίλλιππος
Το έθιμο της χριστουγεννιάτικης Γαλοπούλας
Στη χώρα μας συνήθιζαν τη μέρα των Χριστουγέννων να μαγειρεύουν για το εορταστικό τραπέζι κοτόσουπα. Η χριστουγεννιάτικη γαλοπούλα είναι έθιμο που υιοθετήσαμε και στη χώρα μας από το Μεξικό.
Σήμερα οι νοικοκυρές μαγειρεύουν ξεχωριστά τη γαλοπούλα για τη μέρα των Χριστουγέννων, βάζοντας γέμιση με ρύζι, κουκουνάρι, σταφίδες και κάστανα.
Ο λόγος που η γαλοπούλα θεωρήθηκε ιδανική για τα οικογενειακά γεύματα ήταν κυρίως το μέγεθός της (επειδή οι μέχρι τότε επιλογές, όπως κότα, χήνα ή πάπια ήταν πολύ μικρότερες).
Μιχαήλαρος Γεώργιος
Τα δώρα μέσα στις… κάλτσες
Οι χριστουγεννιάτικες κάλτσες αποτελούν ένα ακόμη χαρακτηριστικό έθιμο των εορτών που προέρχεται από τις Βόρειες χώρες. Είναι οι κάλτσες που o Άι-Βασίλης αφήνει τα δώρα για τα παιδιά, και συνήθως τοποθετούνται κοντά στο τζάκι ή κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο δίπλα στη φάτνη ή στην εξώπορτα.
Σύμφωνα με την παράδοση, όλα άρχισαν σε ένα σπίτι ενός πατέρα με τρεις κόρες που πρόσφατα είχαν χάσει τη μητέρα τους. Οι δουλειές του πατέρα δεν πήγαιναν καλά και η οικογένεια μετακόμισε σε ένα παλιό και μικρότερο σπίτι. Όταν όμως οι κόρες έφθασαν σε ηλικία γάμου ο πατέρας έπεσε σε απόγνωση καθώς δεν μπορούσε να τις προικίσει, ενώ πλησίαζαν και τα Χριστούγεννα. Ο Άγιος Βασίλης όμως που γνώριζε την κατάσταση αποφάσισε να βοηθήσει. Έτσι όταν η οικογένεια έπεσε να κοιμηθεί, ο Άγιος Βασίλης τοποθέτησε από ένα πουγκί με χρυσό στις κάλτσες των κοριτσιών που είχαν βάλει κοντά στο τζάκι με άλλα ρούχα για να στεγνώσουν. Το επόμενο πρωί οι κοπέλες βρήκαν με μεγάλη έκπληξη τα δώρα του Άι Βασίλη και η ζωή τους άλλαξε.
Πανσεληνά Χαρίκλεια
Το έθιμο της βασιλόπιτας
Την πρώτη μέρα κάθε χρόνου σε κάθε ελληνικό σπίτι κόβουν τη βασιλόπιτα. Συνήθως η βασιλόπιτα είναι ένα αφράτο, φουσκωτό γλύκισμα που στο ζυμάρι του βάζουν ένα νόμισμα, το φλουρί. Σε μερικά μέρη μπορεί να είναι κρεατόπιτα, πρασσόπιτα ή άλλη πίτα.
Την πρώτη Ιανουαρίου όλη η οικογένεια μαζεύεται γύρω από το γιορτινό τραπέζι και κόβουν τη βασιλόπιτα, αφού πρώτα ο οικοδεσπότης τη σταυρώσει με το μαχαίρι τρεις φορές.
Τα πρώτα κομμάτια είναι για τον Χριστό, την Παναγία, τον Άγιο Βασίλειο, το σπίτι και τους ξενιτεμένους. Μετά ο καθένας παίρνει το κομμάτι του. Αυτός που θα βρει το φλουρί, λένε ότι θα έχει καλή τύχη όλη τη χρονιά.
Το έθιμο της βασιλόπιτας έρχεται από τα πολύ παλιά χρόνια, από την εποχή των Ρωμαίων.
Στη χριστιανική παράδοση το έθιμο αυτό σχετίζεται με τον Άγιο Βασίλειο και γι΄αυτό άλλωστε λέγεται βασιλόπιτα. Κάποτε, στην Καισαρεία, ο Μέγας Βασίλειος συμβούλεψε τους κατοίκους να μαζέψουν ό,τι πολύτιμα αντικείμενα είχαν και να τα δώσουν σε έναν κακό κατακτητή για να σώσουν την πόλη τους. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς όμως, ο κατακτητής έφυγε βιαστικά χωρίς να πάρει τίποτε. Τότε ο Μέγας Βασίλειος επειδή ήταν δύσκολο να επιστραφούν τα νομίσματα και τα χρυσαφικά στους κατόχους τους, έδωσε τα μισά στους φτωχούς και τα υπόλοιπα τα έβαλε μέσα σε ψωμιά που μοιράστηκαν στον κόσμο. Τρώγοντας οι κάτοικοι τα ψωμιά έβρισκαν μέσα κάποιο νόμισμα ή χρυσαφικό.
Βαλαρού Κατερίνα
