Από την Μιχαέλα Γιακουβή, μαθήτρια του Α1
Ο σχηματισμός της περιοχής της Έδεσσας -βράχος, καταρράκτες, πεδιάδα- είναι αποτέλεσμα γεωλογικών ανακατατάξεων. Τα ασβεστολιθικά πετρώματα στο υπέδαφος του βράχου, προέκυψαν από αποθέσεις των ποταμών.
Στην εικόνα 1, απεικονίζονται οι φάσεις πριν τη δημιουργία των καταρρακτών.
Εικόνα 1: Φάσεις δημιουργίας Καταρρακτών
Στην Α φάση παρουσιάζεται η ροή του ποταμού στην πρωταρχική της μορφή. Φαίνεται ότι δημιουργούνται 2 μικρές λίμνες (Άγρα και Έδεσσας), από τα εμπόδια των ασβεστολιθικών τόφφων.
Στη Β φάση η απόθεση είναι μεγαλύτερη, οι λίμνες έχουν διευρυνθεί και έχουν σχηματιστεί καταρράκτες μικρού μεγέθους.
Στη φάση C, έχουν ψηλώσει τα τοιχώματα των φραγμάτων, οι καταρράκτες είναι μεγαλύτεροι και η ροή του ποταμού είναι διευθετημένη. Ακόμα στην διαμορφωμένη βαθμίδα που προέκυψε έχει αναπτυχθεί η Έδεσσα.
Τα νερά των πηγών που καταλήγουν στον Εδεσσαίο ποταμό, είναι μεγάλης περιεκτικότητας σε άλατα. Όταν το νερό κατά την κίνησή του βρει ανωμαλίες στον πυθμένα (πετρώματα, βράχους, ρίζες δέντρων κ.ά.), ελαττώνεται η ταχύτητα ροής του, και μέρος των διαλυμένων αλάτων προσκολλάται στα εμπόδια. Με την πάροδο των χρόνων αυξάνονται τα εμπόδια τόσο σε ύψος όσο και οριζοντίως. Επομένως, έχουμε τη δημιουργία φραγμάτων από ασβεστολιθικές αποθέσεις. Μόλις αυτά φτάσουν σε ικανοποιητικό ύψος, στην πάνω πλευρά έχουμε τη δημιουργία λιμνών και στην κάτω καταρρακτών (εικόνα 2).
Εικόνα 2: Σχηματισμός λίμνης – καταρράκτη από αποθέσεις ασβεστολιθικού τόφφου
Στην Έδεσσα, η παρουσία των καταρρακτών, ενός ιδιαίτερου μνημείου της φύσεως, μοναδικού στη χώρα και δεύτερου γνωστού έως σήμερα παγκοσμίως, αποτελεί σπάνιο φαινόμενο. Αντίθετα με τους γνωστούς μεγάλους καταρράκτες στον κόσμο, όπως του Νιαγάρα (όπου το μέτωπο έχει μετατόπιση προς τα πίσω λόγω διαβρώσεως), της Έδεσσας η μετατόπιση παρουσιάζεται προς τα μπροστά, ενώ παράλληλα έχουμε τη δημιουργία σπηλαίων (εικόνα 3).
Εικόνα 3α: Καταρράκτης Έδεσσας – σχηματισμός
Στην κάτω πλευρά του μετώπου των καταρρακτών, παράγονται φυτά, είτε σαν σταλακτίτες δημιουργώντας τα «γένια», είτε σαν σταλαγμίτες στο έδαφος σχηματίζοντας τα «μαξιλάρια». Αυτά συνεχώς μεγαλώνουν, γίνονται συμπαγή και ενοποιούνται μεταξύ τους, σε σχήμα στύλων και σπηλαίων κάτω από το μέτωπο των καταρρακτών. Έτσι, συγχρόνως, μετακινούνται οι καταρράκτες προς εμπρός.
Εικόνα 3β: Καταρράκτης Έδεσσας – σχηματισμός
Από τον βράχο έπεφταν δώδεκα καταρράκτες. Περιηγητές του 17ου και 18ου αιώνα, αποτυπώνουν και αναφέρουν τους εντυπωσιακούς καταρράκτες που πέφτουν από τον βράχο και τους βλέπει κάποιος πλησιάζοντας την πόλη από την πεδιάδα.
Εικόνα 4: Λιθογραφία του 19ου αιώνα
Εικόνα 5: Καρτ ποστάλ Έδεσσας, 1916
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, ο λοχίας Φριτς, οραματίστηκε την τουριστική ανάπτυξη της πόλης. Έτσι, το 1942, υποχρέωσε τους κατοίκους της Έδεσσας, να εργαστούν για τη διαμόρφωση του πάρκου των καταρρακτών. Έγινε μεταφορά του νεκροταφείου που υπήρχε στην περιοχή και άρχισε να παίρνει τη σημερινή του μορφή. Τότε κατασκευάστηκαν τα παρτέρια, τα πλατώματα και δυο πισίνες, κήποι με αρχιτεκτονική η οποία σεβόταν το περιβάλλον και το τοπίο. Στο πάρκο δεσπόζουν οι δύο καταρράκτες. Ο μεγάλος καταρράκτης ή Κάρανος (αριστερά στην εικόνα 6) και ο διπλός καταρράκτης (δεξιά στην εικόνα 6). Οι υπόλοιποι καταρράκτες της πόλης δεν φαίνονται πια λόγω της πυκνής βλάστησης και της μικρής παροχής τους.
Εικόνα 6: Το πάρκο των Καταρρακτών
