Με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου του 1944, επισκεφθήκαμε την έκθεση του Κέντρου Τεχνών του Οργανισμού Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ) με τίτλο «1974 & 1944: Η Αθήνα γιορτάζει την ελευθερία της». Η έκθεση αποτελεί ένα αφιέρωμα στις δύο από τις σημαντικότερες επετείους του σύγχρονου ελληνικού κράτους, τα 80 χρόνια από την απελευθέρωση της Αθήνας από τη ναζιστική κατοχή, το 1944 και τα 50 χρόνια από την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας, το 1974.
Στην έκθεση περιλαμβάνονται έντυπα εφημερίδων της εποχής, φωτογραφίες, αντίγραφα επίσημων εγγράφων και προκηρύξεων, ψηφοδέλτια, σκίτσα, γελοιογραφίες, προβολή βίντεο και ντοκιμαντέρ, συνθηματικές αφίσες και άλλα τεκμήρια της εποχής. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν και η προσθήκη ακουστικών συνδεδεμένων σε οθόνες που πρόβαλαν βίντεο ή σε εκθέματα ως ηχητικά ντοκουμέντα, ώστε οι επισκέπτες να έχουν τη δυνατότητα να τα ακούσουν χωρίς να ενοχλούν τους γύρω τους και χωρίς να ενοχλούνται. Ο χώρος ήταν χωρισμένος σε δύο μέρη, ένα σχετικό με το ‘44 και ένα με το ‘74.
Η περιήγηση ξεκινά χρονολογικά από την γερμανική κατοχή και συγκεκριμένα από την ίδρυση των αντιστασιακών οργανώσεων, όπως το ΕΑΜ και ο ΕΔΕΣ. Παρατίθενται τα σημαντικότερα γεγονότα τοποθετημένα σε μια ζωγραφισμένη γραμμή του χρόνου στον τοίχο εμπλουτισμένα και με οπτικοακουστικό υλικό. Ο μαύρος διάδρομος που διέτρεχε το ένα μέρος της Έκθεσης και αντιπροσώπευε την περίοδο της Κατοχής, μετατρέπεται σε άσπρο-μπλε με την απελευθέρωση του ελληνικού κράτους, τονίζοντας τη μετάβαση του έθνους από το «μαύρο» στο «άσπρο» και προβάλλοντας τα χαρακτηριστικά χρώματα του ελλαδικού χώρου. Στον λευκό διάδρομο που απεικονίζονται τα γεγονότα από το 1944 και έπειτα, παρατηρούνται συνθήματα όπως «Ζήτω η λευτεριά», πλήθος φωτογραφιών από την ημέρα της απελευθέρωσης και της αποχώρησης των γερμανικών στρατευμάτων, αλλά και οι ιστορίες τριών γυναικών που συνέβαλαν στον αντιστασιακό αγώνα και δυστυχώς «το πλήρωσαν» με τη ζωή τους. Προς το τέλος του τμήματος ένας μεγαλοπρεπής γαλάζιος τοίχος στον οποίο αναγράφονται με μαύρη μπογιά απόψεις και συνθήματα τόσο των αντιστασιακών δημοκρατικών οργανώσεων, όσο και των υποστηρικτών της βασιλείας, προμηνύει τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο που θα ακολουθήσει, κλείνοντας έτσι το κομμάτι του ‘44.
Η έκθεση συνεχίζει με την εποχή της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα και συγκεκριμένα με το αποκορύφωμα της κυριαρχίας της χούντας, την είσοδο των τανκ στο Πολυτεχνείο. Εκτίθενται τα ονόματα και οι προσωπογραφίες των θυμάτων, εφημερίδες που μαρτυρούν το γεγονός, αλλά και ένα βίντεο που απαθανατίζει στιγμές από την εξέγερση των φοιτητών, το πρωί της 17ης Νοεμβρίου. Ακολουθούν διαφορά γεγονότα, με το σημαντικότερο από αυτά να αποτελεί η τουρκική εισβολή στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου 1974 καθώς και η άφιξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην Ελλάδα που σηματοδοτεί την αποκατάσταση της δημοκρατίας και την αρχή της μεταπολίτευσης. Για ακόμη μια φορά, η μετάβαση από την περίοδο της δικτατορίας στην προεκλογική περίοδο του ‘74 συμβολίζεται με την αλλαγή του χαρακτηριστικού χρώματος του χώρου από μαύρο σε άσπρο και κόκκινο. Στον κεντρικό κόκκινο τοίχο της αίθουσας μπορούν να βρεθούν ψηφοδέλτια των βουλευτικών εκλογών της 17ης Νοεμβρίου του ‘74, αλλά και αντίστοιχα της εκλογικής διαδικασίας του Δημοψηφίσματος στις 8 Δεκεμβρίου, στην οποία οι πολίτες ψήφισαν με συντριπτική πλειοψηφία υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας.
Ο αγώνας κατά της βασιλείας αποτυπώνεται σε κάρτες και αφίσες κρεμασμένες στο κέντρο της αίθουσας, οι οποίες περιλαμβάνουν αντιβασιλικά συνθήματα, γελοιογραφίες, καθώς και κάρτες υποψηφίων των πολιτικών κομμάτων. Ένα μεγάλο κολάζ εφημερίδων της εποχής αποδεικνύει την ικανοποίηση των Ελλήνων για την αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος και τα αποσπάσματα ενός ντοκιμαντέρ που προβάλλεται μέσω προτζέκτορα αναδεικνύει την Αθήνα του ‘74. Σημαντικό μέρος της έκθεσης, επίσης, καταλαμβάνει ο αγώνας υπέρ της απελευθέρωσης της Κύπρου αλλά και της καταδίκης των συντελεστών της χούντας. Η έκθεση κλείνει με μια παράκληση προς τους επισκέπτες να αποτυπώσουν τις σκέψεις τους σχετικά με τα όσα βίωσαν στην Έκθεση.
Πρόκειται για μια εξαιρετικά καλοστημένη προσπάθεια του Κέντρου Τεχνών να τιμήσει τις δυο εξίσου σημαντικές επετείους. Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στους επιμελητές της έκθεσης για ένα τόσο «μαγικό» ταξίδι στα «καλά» και στα «άσχημα» της Ελλάδας.
