Από παλιά οι Έλληνες είχαν το όραμα της Μεγάλης Ιδέας. Αυτό έκανε το 1919 τον τότε πρωθυπουργό της Ελλάδας Ελευθέριο Βενιζέλο να κυρήξει την έναρξη ενός πολέμου όπου είχε στόχο την ενοποίηση της Ελλάδας των 3 ηπείρων και των 5 θαλασσών. Την προσάρτηση δηλαδή της Ασίας, της Αφρικής και της ήδη κατεχόμενης Ελλάδας, ενώ με τις 5 θάλασσες εννοούνται το Ιόνιο, το Αιγαίο, ο Εύξεινος Πόντος, το Κρητκό πέλαγος και το Μυρτώο. Αμέσως μετά το τέλος του Α” Παγκοσμίου πολέμου παραχώρηθηκαν στην Ελλάδα η Σμύρνη και η γύρω περιοχή. Όταν όμως ο Ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στη Σμύρνη το 1919, οι Τούρκοι αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν την συνθήκη και ξεκίνησαν ανταρτοπόλεμο με αποτέλεσμα η απόβαση του Ελληνικού στρατού να μετατραπεί σε εκστρατεία.
Ύστερα από πιέσεις του Ελευθέριου Βενιζέλου οι Μεγάλες δυνάμεις έδωσαν τη συγκατάθεση τους για προέλαση του Ελληνικού στρατού στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας με αποτέλεσμα, ένα μήνα αργότερα, να πραγματοποιηθεί η συνθήκη των Σεβρών, η οποία επικύρωνε την προσάρτηση της Μικράς Ασίας της Ανατολικής Θράκης και των νησιών του Αιγαίου στο Ελληνικό κράτος.
Η εκστρατεία άρχισε καλά και ο ελληνικός στρατός σημείωνε επιτυχίες. Παράλληλα στο τουρκικό στρατόπεδο επικρατούσε εμφύλια διαμάχη μεταξύ της στρατιωτικής και πολιτικής εξουσίας. Ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, Τούρκος στρατιωτικός και πολιτικός γεννημένος και μεγαλωμένος στη Θεσσαλονίκη, είχε επαναστατήσει κατά του Σουλτάνου και είχε συγκροτήσει δική του κυβέρνηση. Το εθνικιστικό κόμμα που ίδρυσε το 1909 είχε ως σύνθημα «Η Τουρκία στους Τούρκους», εννοώντας την εκκαθάριση των μη οθωμανικών πληθυσμών δια της βίας. Αρχικά ο Ατατούρκ μετέφερε την πρωτεύουσα της Τουρκίας από την Κωνσταντινούπολη που είχε καταληφθεί από τους συμμάχους, στην Άγκυρα και από εκεί οργάνωσε την αντεπίθεση του.
Το 1920 ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές και ανέλαβε ο Δημήτριος Γούναρης ο οποίος έφερε πίσω το βασιλιά Κωνσταντίνο. Ο Ελληνικός λαός ήταν δυσαρεστημένος από την παρατεταμένη παραμονή των Ελληνικών στρατευμάτων στην Μικρά Ασία. Ο Γούναρης υποσχέθηκε πως αν κέρδιζε τις εκλογές θα σταματούσε τον πόλεμο, αλλά αυτός έκανε το αντίθετο. Παράλληλα ο Κεμάλ Ατατούρκ είχε καταφέρνει να συνθηκολογήσει με τη Γαλλία, τη Ρωσία και την Ιταλία και προμηθευτεί με πολεμικό υλικό από τις χώρες αυτές. Ο Ελληνικός στρατός κατέλαβε καίρια στρατηγικά σημεία χωρίς όμως να καταφέρει να νικήσει ολοκληρωτικά το νεοτουρκικό στρατό. Με το πέρασμα του χρόνου η εκστρατεία αποδείχτηκε οικονομικά δυσβάσταχτη για το Ελληνικό κράτος αφού κόστιζε 8.000.000 δραχμές ημερησίως. Η κυβέρνηση Γούναρη παραιτήθηκε και την εξουσία ανέλαβε κυβέρνηση συνασπισμού υπό τον Παπαναστασίου η οποία αρνήθηκε να στείλει ενισχύσεις.
Έτσι, το 1921 το μεγαλύτερο μέρος του Ελληνικού στρατού είχε συγκεντρωθεί στο Αφιόν Καραχισάρ παραμελώντας την άμυνα των συνόρων και υποτιμώντας το στρατό του Κεμάλ που είχε εφοδιαστεί με καινούρια ανεπτυγμένα πυροβόλα. Ο Ελληνικός στρατός ταλαιπωρημένος από τις μάχες, ανοργάνωτος, πεινασμένος και χωρίς εφόδια, ηττήθηκε από τον νεοτουρκικό στρατό.
Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Ελέυθερο Βήμα της 2 Σεπτεμβρίου 1922.
Και ενώ ο Ελληνικός στρατός υποχωρούσε στη Θράκη ή στα νησιά, ο τουρκικός στρατός μπήκε στη Σμύρνη και την ισοπέδωσε καίγοντάς την. Αυτό έμεινε στην ιστορία ως Μικρασιατική Καταστροφή και από τότε οι Έλληνες αφιερώνουν αυτή τη μέρα για να θυμούνται τα παλιά.
Μικρασιατική καταστροφή
Λέγοντας Μικρασιατική καταστροφή εννοείται περισσότερο το τέλος του Μικρασιατικού πολέμου του 1918-22, η αποχώρηση από την Τουρκία της ελληνικής διοίκησης που είχε εγκατασταθεί στα δυτικά μικρασιατικά παράλια κατά τη Συνθήκη των Σεβρών, η άτακτη υποχώρηση του ελληνικού στρατού μετά την κατάρρευση του μετώπου και η μεγάλη εκδίωξη του ελληνικού πληθυσμού από τη Μικρά Ασία. Η εκδίωξη αυτή είχε όμως ξεκινήσει πολύ νωρίτερα και είχε διακοπεί με την «ανακωχή του Μούδρου«. Μετά τη Καταστροφή της Σμύρνης και την εκκένωση της χερσονήσου της Καλλίπολης από τους Έλληνες που ζούσαν εκεί, ακολούθησε «υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών». Μέχρι το 1924, 1,5 εκατομμύρια Έλληνες πρόσφυγες ήρθαν στην Ελλάδα, αφήνοντας πίσω τους πάνω από 600.000 νεκρούς. Ο Θρακικός, Ποντιακός και Μικρασιατικός Ελληνισμός είχε καταστραφεί. Σπίτια και περιουσίες αρπάχτηκαν και λεηλατήθηκαν, γεωργικές και κτηνοτροφικές εκτάσεις καταστράφηκαν, σχολεία, εκκλησίες και άλλα ιδρύματα γκρεμίστηκαν. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια εξευτελίστηκε μέσα από βασανισμούς αιχμαλώτων, βιασμούς και υποχρεωτική δουλειά στα «τάγματα εργασίας» όπου χάθηκαν πολλοί άνθρωποι.
Χαρακτηριστική έιναι η συγκλονιστική μαρτυρία της Ελένης Καραντώνη από το Μπουνάρμπασι, έντεκα χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Σμύρνης. Το Μπουνάρμπασι είχε χίλιους κατοίκους, από τους οποίους οι οκτακόσιοι ήταν Ελληνες:
«…Αρχισε ο στρατός μας να φεύγει. Χτυπούσαν τις πόρτες μας και ζητούσαν ρούχα για να βγάλουν το χακί από πάνω τους. Πόσους δεν ντύσαμε! Οι μεγάλοι οι δικοί μας ξεκουμπίστηκαν και φύγανε κι αφήσαν τον κόσμο στο έλεος του Θεού. Εφταναν οι στρατιώτες ξυπόλυτοι, γυμνοί, κουρελιασμένοι, πρησμένοι, νηστικοί. Οι Τούρκοι κατεβαίναν και σφάζαν τους Ελληνες. Το ίδιο έκαναν και οι δικοί μας. Παντού φωτιά και μαχαίρι άκουες και έβλεπες. Από τους κατοίκους του Μπουνάρμπασι έμειναν καμιά δεκαριά οικογένειες… Μερικοί κατάφεραν να φύγουν, σέρνοντας με την κοιλιά προς το Σικλάρι και από κει στη Σμύρνη. Τους άλλους όλους τους ατιμάσανε, τους σφάξανε, τους κρεμάσανε, τους κάψανε. Κι εκείνους που κατάφεραν από το Σικλάρι να φτάσουν στη Σμύρνη, όταν ήρθε ο Κεμάλ, τους έπιασε και τους έσφαξε.
Εμείς βρισκόμασταν στη Σμύρνη. Πλημμύρα οι μαχαλάδες στο αίμα. Βάλανε φωτιά οι Τούρκοι, μια ώρα μακριά. «Μη φοβάστε είναι μακριά», μας είπε ο νοικοκύρης του σπιτιού που μέναμε. Σ” ένα τέταρτο η φωτιά είχε έρθει σε μας. Ρίχνανε βενζίνη και προχωρούσε. Βγήκαμε στο δρόμο. Φωτιά από τη μια, θάλασσα από την άλλη. Βρισκόμασταν στη μέση. Και οι Τσέτες (σ.τ.σ. οι άτακτοι Τούρκοι) βρίσκονταν στη μέση, και σφάζαν και σκοτώναν. Τη νύχτα οι Τσέτες έκαναν επίθεση ν” αρπάξουν, να σφάξουν, ν” ατιμάσουν. «Βοήθεια! Βοήθεια!», φώναζε ο κόσμος. Τα εγγλέζικα πλοία ήταν απέναντι. Εριχναν τους προβολείς. Σταματούσαν για λίγο. Τη νύχτα θέλαμε να πάμε προς νερού μας. Πήγαμε λίγο πιο έξω, φρίκη! Βρεθήκαμε σε μια χαβούζα (σ.τ.σ. μεγάλο ανοιχτό λάκκο). Γύρω γύρω, στα χείλια της χαβούζας σπαρταρούσαν κορμιά, και μέσα η χαβούζα ήταν γεμάτη κεφάλια. Επαιρναν όποιον έπιαναν, τον πήγαιναν στην άκρια της χαβούζας, έκοβαν το κεφάλι και το έριχναν μέσα στη χαβούζα και τα κορμιά τα άφηναν να σπαρταρούν γύρω γύρω. Ηταν φοβερό. Οσοι το είδαν τρελάθηκαν. Το τρελοκομείο γέμισε από τρελούς σαν ήρθαμε. Εκεί σ” αυτό το μέρος χάσαμε και τον πατέρα μου. Τον αδελφό μου τον έσφαξαν στο χωριό. Εβγαλαν, μετά, ιταλικά και ελληνικά πλοία και μας πήραν. Πόσους; Ούτε ένα είκοσι τοις εκατό δεν επήραν. Τέτοια καταστροφή δεν είδαν τα μάτια μου!».
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ | ΨΗΦΙΑΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΕΡΤ (Προβολή Βίντεο)
Ζώης Αναστάσιος
Μαθητής Α” Γυμνασίου
2013
