Ήρθε η ώρα να σταθώ στα χείλη σας, κορίτσια. Να κοινωνήσω το σώμα και το αίμα της αιώνια νέας ζωής στα χείλη σας. Να παρουσιάσω τον εαυτό μου καινούριο τόσες φορές όσες η φύση καταφέρνει να παρουσιάζει καινούρια την ουσία του κόσμου στα χείλη σας.
«Ανοιχτά Χαρτιά»
Όπως ανακοινώθηκε πρόσφατα από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) το 2011 έχει ανακηρυχτεί έτος Οδυσσέα Ελύτη, καθώς συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννησή του (2 Νοεμβρίου 1911 – 18 Μαρτίου 1996).Ο κορυφαίος μας νομπελίστας ποιητής μέσα από την ποίησή του ύμνησε το ελληνικό τοπίο και κυρίως το Αιγαίο, έγραψε για τον ήλιο και τον έρωτα, για τη μοίρα του ελληνισμού, μίλησε για τη διαφάνεια των πραγμάτων, έννοια βασική της ποιητικής του.
Ένας ποιητής τέτοιου μεγέθους, που υπήρξε πολυγραφότατος, ήταν αδύνατο να μην ασχοληθεί με το γυναικείο φύλο, με τη θηλυκή πλευρά αυτού του κόσμου του μικρού, του μεγάλου. Η έννοια της Κόρης, της μητέρας, της Παναγίας, των γυναικών και των κοριτσιών κατέχει σημαντικό μέρος στην ποίησή του και αποτελεί πηγή έμπνευσης γι’ αυτόν.
Αν ανατρέξει, λοιπόν, κανείς στο ποιητικό του έργο, θα βρει διάσπαρτα γυναικεία ονόματα, τα οποία αποτελούν κατά κάποιο τρόπο τη θηλυκή ανθρωπογεωγραφία του ποιητή. Θα εντοπίσει, επίσης, αρκετά ποιήματα εμπνευσμένα από την αγάπη, το θαυμασμό και το δέος του Ελύτη απέναντι στις γυναίκες – στα κορίτσια.
Από την πρώτη του κιόλας ποιητική συλλογή, τους «Προσανατολισμούς» (1940), ο Ελύτης αναφέρεται στα κορίτσια μέσα από δύο πολύ γνωστά του ποιήματα. Σ’ αυτά τα ποιήματα φανερώνει την προτίμησή του σε δύο ονόματα, τα οποία επανέρχονται συχνά στο σύνολο του έργου του. Το πρώτο ποίημα είναι «Η Μαρίνα των βράχων», ένα έξοχο, λυρικότατο, ερωτικό ποίημα. Το άλλο είναι η «Ελένη» και ο μύθος της, ένα θέμα που επίσης τον απασχολεί και σε άλλες του συλλογές.
Η Μαρίνα των βράχων
Έχεις μια γεύση τρικυμίας στα χείλη
Κι ένα φόρεμα κόκκινο σαν το αίμα
Βαθιά μεσ’ στο χρυσάφι του καλοκαιριού
Και τ’ ‘αρωμα των γυακίνθων – Μα πού γύριζες
Ο Ελύτης με τη Μαρίνα Καραγάτση στην Άνδρο.
Λίγο μετά στον «Ήλιο τον Πρώτο» (1943) μας γράφει για τη μικρή Πορτοκαλένια:
Σήκω μικρή μικρή μικρή Πορτοκαλένια!
Όπως σε ξέρει το φιλί κανένας δεν σε ξέρει.
Στην κορυφαία του ποιητική σύνθεση, το «Άξιον Εστί», και ειδικότερα στο «Δοξαστικόν», ο ποιητής υμνεί με έξοχες ποιητικές εικόνες τα κορίτσια, τα δοξολογεί και τα αποθεώνει με μια ποιητική έκφραση υψηλής ποιότητας.
ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ
ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ η πόα της ουτοπίας
τα κορίτσια οι παραπλανημένες Πλειάδες
τα κορίτσια τ’ Αγγεία των Μυστηρίων
τα γεμάτα ως πάνω και τ’ απύθμενα
Τα στυφά στο σκοτάδι και όμως θαύμα
τα γραμμένα στο φως και όμως μαυρίλα
τα στραμμένα επάνω τους όπως οι φάροι
τα ηλιοβόρα και τα σεληνοβάμονα
Η Έρση, η Μυρτώ, η Μαρίνα
Η Ελένη, η Ρωξάνη, η Φωτεινή
Η Άννα, η Αλεξάνδρα, η Κύνθια
Στη συλλογή «Τα Ρω του Έρωτα» (1972), που περιέχει ποιήματα γραμμένα ειδικά για μελοποίηση, επανέρχεται με τα πολύ γνωστά τραγούδια – ποιήματα «Ελένη», «Μαρίνα», «Η Μάγια», «Το Δελφινοκόριτσο», «Η Ποδηλάτισσα», «Τα κορίτσια του Ισπαχάν», «Το Μαγισσάκι».
Το Δελφινοκόριτσο
Εκεί στης Ύδρας τ’ ανοιχτά και των Σπετσώ
να σου μπροστά μου ένα δελφινοκόριτσο
- Μωρέ του λέω πού ΄ν’ το μεσοφόρι σου
έτσι γυμνούλι πας να βρεις τ’ αγόρι σου;
- Αγόρι εγώ δεν έχω μου αποκρίνεται
βγήκα μια τσάρκα για να δω τι γίνεται
Στον «Ήλιο τον ηλιάτορα» οι γυναίκες και ο Χορός των γυναικών συνομιλούν με τον αφηγητή και τον Ήλιο.
Στο σκηνικό ποίημα «Μαρία Νεφέλη», σ’ αυτή την τόσο πρωτοποριακή ποιητική συλλογή, ο Ελύτης παρουσιάζει τη συνομιλία του ποιητή και μιας κοπέλας, της Μαρίας Νεφέλης.
Ίρις Μαρία Νεφέλη
με το νυχτικό στον άνεμο
ιπτάμενη και αποκοιμισμένη
σαν σε πίνακα της Leonora Finni
χρυσαλλίδα του ύπνου μου.
Κι αλλού στην ίδια συλλογή:
Στο χωριό της γλώσσας μου τη Λύπη τηνε
λένε Λάμπουσα.
Στο «Μονόγραμμα» ο Ελύτης απευθύνεται σε μια ιδανική αγαπημένη, υμνεί μια χαμένη αγάπη, έναν τέλειο έρωτα.
Το Μονόγραμμα
Πάντα εσύ το πέτρινο άγαλμα και πάντα εγώ η σκιά
που μεγαλώνει
Το γερτό παντζούρι εσύ, ο αέρας που το ανοίγει εγώ
Επειδή σ’ αγαπώ και σ’ αγαπώ
Πάντα εσύ το νόμισμα κι εγώ η λατρεία που το
εξαργυρώνει
Στο «Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου» (1984) ο ποιητής γράφει:
ΕΒΑΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΜΟΥ στα ράφια και στη γωνιά μια
λυπημένη Αγγελική
Το ποσοστό της ομορφιάς που μου αναλογούσε πάει το ξόδεψα όλο.
Στο «Μικρό Ναυτίλο» ο Οδ. Ελύτης μεταξύ άλλων απαριθμεί και καταγράφει τις λέξεις και τα πράγματα που αγαπά, τις αναμνήσεις του, τις ιδιαίτερες στιγμές και εικόνες. Στον κατάλογό του αυτόν αναφέρει τα κύρια ονόματα: Άννα, Αλεξάνδρα, Ελένη, Μαντώ, Μαρίνα, Μυρτώ, Παναγία, Πούλια, Φρόσω, Φωτεινή.
Και κάπου αλλού περιγράφει τι κάνουν τα κορίτσια:
ΙΝΩ
Προτού κοιμηθεί το βράδυ. Ποτίζει τις γλάστρες και, στο δυνατό φως της βεράντας, το σώμα της διαγράφεται μέσα από τ’ αραχνοΰφαντο νυχτικό. Τη μπερδεύεις με τα λουλούδια.
Σε μια από τις τελευταίες ποιητικές συλλογές τα «Δυτικά της Λύπης» (1995), ο ποιητής γράφει ένα ποίημα για τη σύντροφό του Ιουλίτα Ηκιοπούλου και το τιτλοφορεί «Σε μπλε Ιουλίτας».
Σε μπλε Ιουλίτας
Έτσι με κάτι τέτοια πιάνεται
Ο κισσός και μεγαλώνει το φεγγάρι να βλέπουν οι ερωτευμένοι
Σε τι μπλε Ιουλίτας γίνεται το αραχνοΰφαντο του πεπρωμένου να
διαβάζεις.
Μια από τις τελευταίες φωτογραφίες του ποιητή, στο Πόρτο Ράφτη με την Ιουλίτα Ηλιοπούλου
(φωτογρ. Νίκος Δήμου).
Η μικρή ανθολόγηση των αναφορών του Ελύτη στα κορίτσια τελειώνει με την προτροπή του ποιητή:
Τους ζυγούς λύσατε
Τα κορίτσια φιλήσατε
Μαρία Νεφέλη
Αφιερωμένο εξαιρετικά στα κορίτσια αλλά και στα αγόρια του 14ου Γυμνασίου!!!
Κούκια Αικατερίνη
