Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου – 12 αγαπημένα βιβλία

Στις 23 Απριλίου ήταν η Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου· μια ευκαιρία να μιλήσουμε ξανά για την αξία του βιβλίου και τη συμβολή του στην πνευματική καλλιέργεια του ανθρώπου. Ανήκω σε αυτούς που θεωρούν ότι δεν γεννιέσαι Άνθρωπος, αλλά γίνεσαι. Φυσικά και όλοι γεννιόμαστε άνθρωποι με τη βιολογική έννοια, αλλά άνθρωποι με ευαισθησία, αρετές και συνείδηση της ατομικής μας ύπαρξης και του κοινωνικού μας ρόλου, γινόμαστε μέσω της Παιδείας. Ανάλογα με την παιδεία που λαμβάνει ο καθένας πορεύεται τόσο στην ατομική όσο και στην κοινωνική του ζωή.

Θεμέλιο της παιδείας από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα, από τότε που οι άνθρωποι έγραφαν σε πλάκες αλειμμένες με κερί ή σε παπύρους και περγαμηνές μέχρι το πληκτρολόγιο της γραφομηχανής και του υπολογιστή και τα ηλεκτρονικά βιβλία, ο άνθρωπος αισθάνθηκε την ανάγκη της επικοινωνίας μέσω του γραπτού λόγου, προκειμένου να εκφραστεί και αυτό που σκέφτεται να γίνει κτήμα ενός ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Μέσα από το βιβλίο -ιδίως μετά την κομβικής σημασίας εφεύρεση της τυπογραφίας- περνούν από γενιά σε γενιά σκέψεις, ιδέες, αξίες και επιστήμες που οδηγούν τον άνθρωπο σε πρόοδο και αναβαθμίζουν το πολιτισμικό του επίπεδο. Υπάρχουν πολλών ειδών βιβλία που έχουν γραφεί (θρησκευτικά, ιστορικά, λογοτεχνικά, επιστημονικά) και όλα έχουν τη σπουδαιότητά τους στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μας.

Στη σημερινή ψηφιακή εποχή, βέβαια, το βιβλίο -αν και παραμένει πάντοτε δυναμικό στοιχείο του ανθρώπινου πολιτισμού- έχει δεχτεί μια αμφισβήτηση ως προς την πρωταρχική συμβολή του στην καλλιέργεια του ανθρώπου, καθώς πολλοί θεωρούν το διάβασμα δευτερεύουσας σημασίας σε μια τεχνολογική εποχή. Βέβαια, όλοι όσοι το αμφισβητούν, παραβλέπουν τον άμεσο αντίκτυπο της διαδικασίας του διαβάσματος στον ανθρώπινο εγκέφαλο, που ως τώρα είναι αναντικατάστατος. Επειδή όμως δεν θέλω να καθυστερήσω άλλο στο εισαγωγικό αυτό σημείωμα, αλλά βιάζομαι να αναφερθώ στα λογοτεχνικά βιβλία που με χάραξαν ως άνθρωπο κι ως προσωπικότητα και μ’ αυτόν τον τρόπο να επικοινωνήσω μαζί σας, θα παραθέσω στο τέλος ένα ευφυέστατο βίντεο που αποδεικνύει με χιουμοριστικό αλλά και λογικό τρόπο τα οφέλη του βιβλίου ακόμη και σε μια εξ ολοκλήρου ψηφιοποιημένη εποχή.

Πάμε τώρα λοιπόν στη φετινή μου επιλογή για τα αγαπημένα μου λογοτεχνικά έργα. Η αλήθεια είναι πως υπάρχει μια σταθερή αγαπημένη πεντάδα βιβλίων, αλλά επειδή κάθε χρόνο -ιδίως στις διακοπές- καταβροχθίζω αρκετές σελίδες βιβλίων, προστίθενται ολοένα και νέα στη λίστα με τ’ αγαπημένα. Καταρχάς, να παραδεχτώ ότι σκοπεύω να αναφέρω 13 βιβλία που με στιγμάτισαν, απλά το ένα θα το θέσω εκτός συναγωνισμού, διότι κατ’ εμέ αποτελεί το ωραιότερο και σημαντικότερο βιβλίο που έχω διαβάσει και θα διαβάσω ποτέ στη ζωή μου και απέχει παρασάγγας από τα υπόλοιπα. Έχω σκεφτεί μάλιστα, πως στο κλασικό – υποθετικό σενάριο της απομόνωσης σ’ έναν ερημικό τόπο, όπου μπορείς μόνο ένα βιβλίο να πάρεις μαζί σου, θα ήταν αυτό που χωρίς δεύτερη σκέψη θα επέλεγα. Ο λόγος για την Ομήρου Οδύσσεια. Ωστόσο, επιτρέψτε μου μια λεπτομέρεια: Δεν αναφέρομαι σε μεταφράσεις στα νέα ελληνικά της Οδύσσειας αλλά στο πρωτότυπο κείμενο. Η διαφορά είναι τόσο μεγάλη στα νοήματα και στην αισθητική, που πραγματικά καθίσταται «αμετάφραστο». Ξέρω πως θα μου πείτε ότι με αυτό που λέω κάνω την Οδύσσεια ένα βιβλίο εξεζητημένο, μόνο για φιλολόγους και ειδικούς γλωσσολόγους. Δεν είναι έτσι όμως, γιατί αφενός η λεγόμενη ομηρική γλώσσα ομιλείται σχεδόν στο σύνολό της σήμερα -ακόμη κι αν δεν το συνειδητοποιούμε- με διαφορετικούς βέβαια τύπους, κι έτσι δεν είναι ανέφικτο να την προσεγγίσει κι ο μη ειδήμων, κι αφετέρου είναι τόσα τα οφέλη που θα αποκομίσει ο αναγνώστης, ώστε μετά, ο όποιος μόχθος καταβληθεί, θα φαντάζει ελάχιστο τίμημα μπροστά στη γνώση και την αισθητική απόλαυση που θα βιώσει. Η Οδύσσεια είναι για εμένα ό,τι το Everest για έναν ορειβάτη: η κορυφή.

Θα ξεκινήσω τη λίστα με τα 12 αγαπημένα, λέγοντας ότι αν και λάτρης της παγκόσμιας λογοτεχνίας, θα περιλάβω 5 ελληνικά έργα και 7 ξένα, όχι από κάποια κακώς εννοούμενη πατριδολατρία διαπνεόμενος, αλλά γιατί η ελληνική γλώσσα κι οι Έλληνες συγγραφείς μιλάνε πιο άμεσα στη δική μου ψυχοσύνθεση, όπως είναι φυσιολογικό σε κάθε άνθρωπο που διαβάζει στη μητρική του γλώσσα. Για το καθένα θα γράψω λίγα λόγια, μιας και ο σκοπός μου δεν είναι αυτή τη στιγμή η ανάλυση του κάθε έργου που θα απαιτούσε τη συγγραφή τόμου, αλλά να σας παρακινήσω να το διαβάσετε, εάν το βρίσκετε ενδιαφέρον.

Αντίστροφη μέτρηση λοιπόν:

12. Tom Robins  - Το άρωμα του ονείρου

Ο ήρωας είναι ένας βασιλιάς που μόλις βλέπει την πρώτη άσπρη τρίχα να φυτρώνει στα μαλλιά του, αποφασίζει να παλέψει με τον αιώνιο και ακατάβλητο εχθρό, τον Χρόνο…  Η μαγική γραφή του Τομ Ρόμπινς που συνδυάζει χιούμορ, ένταση και απίστευτες γνώσεις, το καθιστά άκρως ενδιαφέρον κι απολαυστικό!

11. Erich Scheurmann – Ο Παπαλάνγκι

Πρόκειται για τους λόγους του φυλάρχου Τιουάβιι από το νησί Τιαβέα του Ειρηνικού. Η απλότητα και η αίσθηση του χαμένου Παραδείσου ακόμη με κάνουν κι ανατριχιάζω. Στο τέλος του βιβλίου, με θυμάμαι να κλαίω κυριολεκτικά, νιώθοντας σαν να μου έχουν στερήσει από τότε που γεννήθηκα τη ζωή στη Φύση και την ένωσή μου με το Μεγάλο Πνεύμα… Ακόμα νιώθω έτσι…

10. Ernest Hemingway – For Whom the Bell Tolls

Ο ισπανικός εμφύλιος στο μικροσκόπιο του Hemingway και ο αγώνας του ανθρώπου να σώσει όση ανθρωπιά έχει μείνει. Αν αναρωτιέσαι για ποιον χτυπά η καμπάνα, μην αναρωτιέσαι άλλο, γιατί χτυπά για σένα… Αυτό το διαχρονικό μήνυμα σε κάνει να καταλάβεις ότι ακόμη κι αν η αδικία δεν αποτελεί πρόβλημα για σένα στο παρόν, οφείλεις να αγωνίζεσαι για τον πάσχοντα συνάνθρωπο -όσο μακριά κι αν είναι- γιατί στην ουσία ο συνάνθρωπος είσαι εσύ…

9. Κωστής Παλαμάς – Ο δωδεκάλογος του γύφτου

Αν μου ζητούσε κάποιος ξένος να του μιλήσω για τον τόπο μου, θα του έλεγα: Εδώ είναι ο ίσκιος όνειρο, εδώ χαράζει ακόμα, στης νύχτας το αχνό στόμα, χαμόγελο ξανθό.  Δουλεύτε τον ξανά τον κόσμο στην φωτιά και τα καλά του ξανανθίστε και τα κρίματα χτυπώντας τον με το σφυρί και με τ” αμόνι.

Κανένα περαιτέρω σχόλιο.

8.Διονύσιος Σολωμός – Η γυναίκα της Ζάκυθος

Δεν μπορώ να μεταφέρω εύκολα τα συναισθήματα που μου γέννησε αυτό το μυστηριακό έργο του Σολωμού, όμως θυμάμαι να το διαβάζω και να το ζω τόσο έντονα, σαν να μη περνούσαν οι λέξεις από τα μάτια και το μυαλό μου, αλλά από τις φλέβες μου! Ίσως παίζει ρόλο ότι κι η περίοδος που το διάβασα ήταν αφιερωμένη στον gothic – dark τρόπο ζωής, οπότε με επηρέασε απίστευτα, αλλά όπως και να ’χει είναι ένα ιδιαίτερο σολωμικό έργο, μοναδικό.

7. Οδυσσέας Ελύτης – Ο κήπος με τις αυταπάτες

Για τον Ελύτη δεν μπορώ να πω. Με τον Ελύτη όμως μπορώ να νιώσω τι εστί ελευθερία, έρωτας, ελπίδα, ζωή εν τέλει. Φωτογράφισα απλά δύο σελίδες από το βιβλίο που το έχω πάντα δίπλα μου, όπου κι αν βρίσκομαι , γιατί πιστεύω -σχεδόν θρησκευτικά- πως, αν το ’χω κοντά μου, και άσχημα πράγματα να ζω, κάπως θα ομορφαίνουν… Πώς αλλιώς(…)

6. Μ. Καραγάτσης – Ο κίτρινος φάκελος

Πάθη, αμαρτίες, μισοτελειωμένες υποθέσεις, προφητικοί οραματισμοί και συμμετρίες που διαλύονται στο χάος της ψυχωτικής μας ζωής. Αντιήρωες, υπόκοσμος και σκοτάδι, μαζί με φως και μεγαλείο από τον αγαπημένο μου συγγραφέα. Όσα βιβλία ψυχολογίας κι αν διάβασα, δεν με γνώρισα καλύτερα απ’ όσο καθρεφτίστηκα στην αιχμηρή γραφή του Καραγάτση.

5. Umberto Eco -Το εκκρεμές του Φουκώ

Ο ναός της γνώσης για μένα. Η τελευταία σκηνή, εκεί που είσαι βέβαιος ότι το βιβλίο θα εκραγεί στα χέρια σου και θα βιώσεις το big bang -με ό,τι αυτό συνεπάγεται- μου έχει χαραχτεί ανεξίτηλα. Πάντοτε θα αποτελεί σημείο αναφοράς και φάρο για την ουσία της Ζωής.

4. William Blake -The marriage of heaven and hell

Η Υπερβολή που οδηγεί στο παλάτι της Σοφίας. Ο μύστης Blake, με τη ζωγραφική και τον λόγο του, μου άνοιξε της πύλες της ενόρασης, για να μπορώ κάποιες στιγμές να αντικρίζω τα πράγματα όπως αληθινά είναι… απεριόριστα.

3. J. L. Borges – Μυθοπλασίες

Αυτός ο Αργεντινός τυφλός προφήτης, με τα μικρά διηγήματά του, καταφέρνει να σου πει σε δυο τρεις σελίδες όσα η παγκόσμια λογοτεχνία προσπαθεί στοιβάζοντας τόμους επί τόμων. Ο μέγιστος συγγραφέας κατά Ουμπέρτο Έκο, δίπλα στους μεγάλους αρχαίους επάξια.

2. T. S. Elliot – Τα τέσσερα κουαρτέτα

Έχει χαρακτηριστεί ως το καλύτερο ποίημα του 20^ου αιώνα. Ο Έλιοτ είχε βραβευτεί με Νόμπελ Λογοτεχνίας και χωρίς αυτόν δεν θα είχε η Ελλάδα το δικό της πρώτο Νόμπελ με τον Γιώργο Σεφέρη. Εύχομαι κάποια στιγμή όχι τόσο να διαβάσετε αυτό το έργο, όσο να το ζήσετε. Πρόκειται για τη μυστική ένωση του Ανθρώπου με τον Θεό. Αν ήθελα να βάλω πίνακα δίπλα του, θα έβαζα είτε την εικόνα του Βούδα είτε τη σκηνή που φιλοτέχνησε για την Καπέλα Σιστίνα ο Μιχαήλ Άγγελος με τον Αδάμ και τον Θεό.

1. Νίκος Καζαντζάκης  – ΟΔΥΣΕΙΑ

Παρόλο που δεν συμπεριέλαβα την Ομήρου Οδύσσεια στον κατάλογο αυτό, δεν θα μπορούσα να μη βάλω  -και μάλιστα στην πρώτη θέση- τη συνέχειά της ως το τέλος του Οδυσέα, που μόνο ο Νίκος Καζαντζάκης θα μπορούσε να γράψει. Αυτό το βιβλίο, με τους 33.333 στίχους, είναι το βιβλίο που θάφτηκε μαζί με το νεκρό σώμα του κρητικού συγγραφέα κι αποτελεί για μένα το νόημα της ζωής. Να σας αξιώσει ο Θεός να το διαβάσετε. «Και το ένα ετούτο… δεν υπάρχει».

Αυτή τη στιγμή χοροπηδούν στο μυαλό μου χιλιάδες τίτλοι από βιβλία που έχω διαβάσει και κάλλιστα θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν αυτόν τον Δωδεκάλογο με τα αγαπημένα μου. Αναστενάζει το Μονόγραμμα του Ελύτη, ηχεί στα αυτιά μου Το Τραγούδι της Γης του Μυριβήλη, σπαράζει Η Γέννηση Της Τραγωδίας του Nietsche, παραμιλά ο Άμλετ του Σαίξπηρ, μεταναστεύει Ο Ξένος του Καμύ και μεγαλώνουν Τα σταφύλια της Οργής του Στάινμπεκ, όπως και άλλα πολλά -μη λογοτεχνικά- βιβλία που έχω διαβάσει. Θα χαρώ πολύ όμως, να μιλήσουμε και για τα δικά σας αγαπημένα βιβλία που διατηρούν μια περίοπτη θέση στη βιβλιοθήκη και στην καρδιά σας.

Ιδού το υπερ-τεχνολογικό προϊόν που λέγεται «Βιβλίο»: