1. Η τέχνη ως μίμηση ή αναπαράσταση της Φύσης και της Ζωής
Τέχνη και Φύση – Το παράδειγμα του Σεζάν
«Τέχνη είναι ο άνθρωπος προστιθέμενος στη φύση» είπε ο Σεζάν διατυπώνοντας έναν από τους πληρέστερους ορισμούς της τέχνης. Αλλά πώς εννοούσε αυτά τα λόγια; Πώς θα πρέπει να τα εκλάβει ένας νεοφώτιστος ζωγράφος, ώστε να εισδύσει στη φύση χωρίς τον κίνδυνο να εξομοιωθεί με αυτή, να παραδοθεί στη δύναμή της και εν τέλει να χαθεί στην κυριαρχία της; Η μετοχή «προστιθέμενος» – και όχι «προστεθειμένος» – είναι ένα κλειδί κατανόησης. Δηλώνει την αόριστη διάρκεια την οποία προϋποθέτει η συνεχής επανάληψη. Όμως, πρώτα απ’ όλα, τι έχουμε κατά νου λέγοντας «φύση» ή, ειδικότερα, τι μας διαχωρίζει από αυτή, ώστε συζητάμε τη δυνατότητα και τον τρόπο προσέγγισης της; Η προβληματική ξεκινά από το κοινά αποδεκτό γεγονός ότι ο άνθρωπος είναι το μόνο πλάσμα που διαθέτει συνείδηση και λόγο, χαρακτηριστικά τα οποία μας διαχωρίζουν ποικιλοτρόπως απ” όλα τα έμβια και αντιβαίνουν σε πολλά από τα υπόλοιπα γνωρίσματά μας. Το συνεκτικότερο ίσως παράδειγμα είναι η συνήθης ανακολουθία της εξέλιξης του πιο εμφανούς είναι μας, του ανθρώπινου σώματος, σε σχέση με τα εν λόγω χαρακτηριστικά. Θα βοηθούσε στο να νιώσουμε ασφαλέστερη τη συμμαχία με τη φύση, εάν το σώμα μας, η πιο άμεση απόδειξη ότι είμαστε «φυσικοί», συμβάδιζε ως το τέλος με την εσωτερική μας ωρίμαση, η οποία, ως γνωστόν, μετριέται με την ανάπτυξη της συνείδησης και τη στερέωση της λογικής.
Το παράδειγμα του Σεζάν αποβαίνει παρηγορητικό αλλά πρωτίστως ενθαρρυντικό. Διδάσκει στον καλλιτέχνη την αφοσίωση, όμως τον απαλλάσσει από την ευθύνη για απόλυτη διασαφήνιση και εντελή εκλογίκευση των προθέσεών του. Όταν εργάζεται, οφείλει να διοχετεύει τις αισθήσεις του, χωρίς καθόλου περίσσευμα, στην εργασία του. Και λαμβάνοντας απόσταση, για να δει το εν τη γενέσει έργο του, δίνει το μέτρο και τον ρυθμό στη μέθεξή του με τη φύση. Δεν υπάρχει αυθεντικό έργο τέχνης που να μην ενσωματώνει, έστω και σπερματικά, αυτό το μοτίβο, που στην περίπτωση του Σεζάν πήρε τραγικές διαστάσεις, τις διαστάσεις μοναδικού σκοπού της ζωής του. Η διαρκής αυτή κίνηση του σώματος αλλά και της ψυχής του καλλιτέχνη, από τη θέση της εποπτείας στην κατάσταση της συμμετοχής και αντιστρόφως, θα επιβεβαιώνει πάντα τον Σεζάν και τη σοφή του ρήση: «Τέχνη είναι ο άνθρωπος προστιθέμενος στη φύση».
ΤHE POET AND HIS MUSE BY GIORGIO DE CHIRICO
Με τον όρο μεταφυσική ζωγραφική (ιταλ.: Pittura metafisica) ή μεταφυσική τέχνη, αναφερόμαστε σε ένα είδος ζωγραφικής που άνθισε κατά την περίοδο 1911-20 στην Ιταλία, κυρίως μέσα από το έργο του Τζόρτζιο ντε Κίρικο -που θεωρείται ιδρυτής της- καθώς και των Αλμπέρτο Σαβίνιο (ψευδώνυμο του Αντρέα ντε Κίρικο), Κάρλο Καρά και Τζόρτζιο Μοράντι. Ως καλλιτεχνικό ρεύμα υπήρξε βραχύβιο και επηρέασε περισσότερο το υπερρεαλιστικό κίνημα. Ο ακριβής ορισμός της είναι εν γένει δύσκολος, ωστόσο κύριο χαρακτηριστικό της «μεταφυσικής» τέχνης είναι η αινιγματική εικονογραφία, στα πλαίσια ονειρικών, νοσταλγικών ή ελεγειακών συνθέσεων, όπως συναντώνται χαρακτηριστικά στα πρώιμα έργα του ντε Κίρικο, τα οποία περιέχουν τυπικά μοτίβα, θέματα και τεχνικές της Μεταφυσικής Ζωγραφικής, στην προσπάθεια αναζήτησης της αινιγματικής πλευράς της πραγματικότητας. Το θεωρητικό και φιλοσοφικό υπόβαθρό της συνδέεται με τη φιλοσοφία των Φρήντριχ Νίτσε και Σοπενχάουερ. O Νίτσε χαρακτήριζε την τέχνη ως «αληθινή μεταφυσική δραστηριότητα της ζωής» και ο ντε Κίρικο δανείστηκε τη διαπίστωσή του πως όλες οι μεταφυσικές εμπειρίες έχουν τις ρίζες τους στο παρόν και στο φυσικό κόσμο.
Ο Γκιγιώμ Απολιναίρ υπήρξε ο πρώτος που χαρακτήρισε τους πίνακες του ντε Κίρικο ως «μεταφυσικούς», εισάγοντας ουσιαστικά τον όρο, μέσα από μία κριτική που έγραψε στο περιοδικό L” Intransigeant τον Οκτώβριο του 1913. Χειρόγραφα του Ιταλού ζωγράφου μαρτυρούν πως ο ίδιος χρησιμοποιούσε τον ίδιο όρο για να περιγράψει το έργο του, ήδη από το 1911. Η γνωριμία του ντε Κίρικο με τον Καρά σημειώθηκε το Φεβρουάριο του 1917, στη Φεράρα της Ιταλίας, όπου οι δύο ζωγράφοι συνεργάστηκαν στενά και παρά τις διαφορετικές προσεγγίσεις τους διαμόρφωσαν το είδος που έγινε γνωστό ως «Μεταφυσική Ζωγραφική». Την ίδια περίπου περίοδο, πλήθος θεωρητικών δοκιμίων για τη μεταφυσική τέχνη δημοσιεύονταν στο περιοδικό Valori plastici, με εκδότη τον Μάριο Μπρόλιο. To 1919, o Κάρλο Καρά δημοσίευσε το βιβλίο με τίτλο Pittura Metafisica, ενώ παράλληλα διεκδίκησε την πατρότητα της Μεταφυσικής Ζωγραφικής, γεγονός που οδήγησε σε σύγκρουση με τον ντε Κίρικο. Από τις αρχές μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1920 οργανώθηκαν αρκετές εκθέσεις Μεταφυσικής Ζωγραφικής στην Ευρώπη, η πρώτη από τις οποίες παρουσιάστηκε στη Γερμανία το 1920. Αρκετοί καλλιτέχνες επηρεάστηκαν από το ρεύμα της μεταφυσικής τέχνης, όπως ο Μάριο Σιρόνι, ο Φελίπε Καζοράτι, ο Γκέοργκ Γκρος, ο Όσκαρ Σλέμερ και ο Μαξ Ερνστ.
2. Η τέχνη ως αποκάλυψη μια βαθύτερης πραγματικότητας
Η λεία (λάδι σε καμβά) Ράλλης Θεόδωρος 1852-1909. Η δραματική σκηνή που απεικονίζεται σε αυτόν τον πίνακα βρίσκεται μπροστά από την πύλη του ιερού στο εσωτερικό μιας Ορθόδοξη Εκκλησίας. Η εκκλησία υπέστη μεγάλο βανδαλισμό και ιερό από τους Τούρκους. Έχει ληστευθεί από τα ιερά του σκεύη, που έχει συσσωρευτεί στο πάτωμα. Ωστόσο, ο πρωταγωνιστής είναι το όμορφο, σχεδόν γυμνό ελληνικό κορίτσι δεμένο στον πάγκο της εκκλησίας. Το πρόσωπό της μεταφέρει πόνο, οργή, θυμό.
Η σκηνή έχει ζωγραφιστεί με τη χαρακτηριστική ακρίβεια και τη γνώση της γαλλικής ακαδημαϊκής ζωγραφικής, επηρεασμένη σοβαρά από τη φωτογραφία. Η κόκκινη ζώνη είναι το μόνο έντονο χρώμα σε αυτόν τον πίνακα, στον οποίο κυριαρχούν οι καφέ αποχρώσεις.
Οι τέσσερις Καβαλάρηδες της Αποκάλυψης περιγράφονται στην Αποκάλυψη του Ιωάννη (Κεφ.6:1-8.) Το κεφάλαιο αναφέρεται σε ένα «βιβλίο/περγαμηνή στο δεξί χέρι του Θεού που είναι επισφραγισμένο με επτά σφραγίδες». Ο αμνός του θεού ή λιοντάρι του Ιούδα (Ιησούς Χριστός) ανοίγει τις πρώτες τέσσερεις από τις εφτά συνολικά σφραγίδες, οι οποίες προκαλούν την εμφάνιση τεσσάρων όντων που ιππεύουν πάνω σε λευκό, κόκκινο, μαύρο και πράσινο άλογο αλλά και τον αποκλεισμό όλου του κόσμου από τις ακρίδες. Παρόλο που μερικές ερμηνείες διαφέρουν, οι τέσσερις καβαλάρηδες συνήθως συμβολίζουν την Κατάκτηση,τον Πόλεμο, τον Λιμό και τον Θάνατο αντίστοιχα. Το όραμα της Χριστιανικής αποκάλυψης είναι οι τέσσερις καβαλάρηδες να ορίσουν μια Θεία αποκάλυψη στον κόσμο ως προάγγελοι της Τελικής Κρίσης…
3. Η τέχνη ως έκφραση των συναισθημάτων του δημιουργού
Ποιήματα από τον Χάινριχ Χάινε:
Πού;
Πού θα ’ναι ο τόπος της τελικής μου
απ’ τις περιπλανήσεις της ανάπαυσης;
Κάτω από φοίνικες στο Νότο;
Δίπλα στο Ρήνο οι φλαμουριές;
Θα ’ναι εκεί που σε μιαν έρημο
ξένο θα με σκεπάσει χέρι;
Ή στην ακτή μιας θάλασσας
θ’ αναπαυθώ την άμμο;
Όπως και να ’ναι, κι εκεί κι εδώ
του Θεού θα μ’ αγκαλιάζει ο ουρανός,
και, σαν καντήλια νεκρικά, θα κρέμονται
ολονυχτίς επάνω μου τ’ αστέρια.
ΤΑΞΙΔΕΨΑΜΕ ΜΟΝΑΧΟΙ ΟΛΗ ΝΥΧΤΑ
Ταξιδέψαμε μονάχοι όλη νύχτα
Στη σκοτεινή την άμαξα,
Πλάι πλάι ησυχάσαμε κι οι δυο,
Αστειευθήκαμε και γελάσαμε.
Και καθώς το πρωί ξημερώνει,
Παιδί μου, πόσο εκπλαγήκαμε!
Τι μεταξύ μας καθόταν ο Έρωτας,
Ο λαθρεπιβάτης!
Ο ΧΩΡΙΣΜΟΣ
Νεκρή είναι στο στήθος μου
Κάθε του κόσμου φιλάρεσκη χαρά,
Κι έχει πεθάνει μέσα μου
Το μίσος του κακού, όπως κι η σκέψη
Για τη δική μου και των άλλων τη θλίψη –
Και μέσα μου μόνο πια ο θάνατος ζει.
Πέφτει η αυλαία, το έργο τέλειωσε,
Και με χασμουρητό πορεύεται στο σπίτι τώρα
Το αγαπητό μου γερμανικό κοινό,
Κουτοί δεν είναι οι καλοί μου άνθρωποι.
Τώρα, τη νύχτα, ολόχαροι τρώνε
Και πίνουν το κατοσταράκι τους,
Τραγουδούν και γελούν – δίκιο είχε
Ο αρχοντικός ο ήρωας,
Που μίλησε παλιά στο έργο του Ομήρου:
Ο ελάχιστος ζωντανός Φιλισταίος στη «Στουκάρτη» του Νέκαρ
Πολύ πιο ευτυχισμένος νιώθει από μένα, τον Πηλείδη,
Βασιλιά των σκιών στον Κάτω Κόσμο.
Ο Χάινριχ Χάινε (Christian Johann Heinrich Heine, Ντίσελντορφ 13 Δεκεμβρίου 1797 – Παρίσι 17 Φεβρουαρίου 1856) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Γερμανούς ποιητές του 19ου αιώνα. Επίσης, ήταν δημοσιογράφος, δοκιμιογράφος και κριτικός λογοτεχνίας.Οι ποιητικές του συλλογές επεδίωκαν τη διάλυση της αυταπάτης του ρομαντισμού και την αποκάλυψη των στερεοτύπων. Πολέμιος της καταπίεσης της ελεύθερης έκφρασης και γνώμης. Υπέστη λογοκρισία και απαγόρευση της κυκλοφορίας των έργων του στη Γερμανία το 1835. Το 1831 μετέβη στο Παρίσι, όπου και εργάστηκε έως το θάνατό του ως ανταποκριτής εφημερίδων.Η νεότητα του Χάινριχ Χάινε σφραγίστηκε από την έντονη επιρροή και την οικονομική δύναμη του εκατομμυριούχου τραπεζίτη θείου του Σαλομόν Χάινε ο οποίος ήθελε να εξαγοράσει την υπακοή του ανηψιού του με τις οικονομικές του παροχές. Ο Χάινριχ σπούδασε σε διάφορα πανεπιστήμια της Γερμανίας και πήρε πτυχίο νομικής με τη χαμηλότερη επίδοση από το πανεπιστήμιο του Γκέτινκεν το 1825. Την ίδια χρονιά ασπάστηκε τον προτεσταντισμό, προκειμένου να μπορέσει να προσληφθεί στο δημόσιο, καθώς εκείνη την εποχή οι Εβραίοι δεν μπορούσαν να εργαστούν στο δημόσιο. Τελικά δεν εργάστηκε ως δημόσιος υπάλληλος, αλλά αφοσιώθηκε στη λογοτεχνία. Πέθανε σε ηλικία 58 ετών στο Παρίσι.
Ο Ευγένιος Ντελακρουά (Γαλλικά: Ferdinand Victor Eugène Delacroix προφέρεται (26 Απριλίου 1798 – 13 Αυγούστου 1863) ήταν μεγάλος Γάλλος ρομαντικός ζωγράφος του 19ου αιώνα, που επηρέασε την ζωγραφική συμβάλλοντας στην ανάπτυξη του Ιμπρεσιονισμού. Εμπνεύστηκε από ιστορικά γεγονότα όπως η Ελληνική και η Γαλλική Επανάσταση, καθώς και από ένα ταξίδι του στο Μαρόκο. Εντυπωσιασμένος από τις τεχνικές των Άγγλων ζωγράφων όπως ο Τζον Κόνσταμπλ, ταξίδεψε το 1825 στην Αγγλία, όπου επισκέφθηκε πολλές γκαλερί και θέατρα και επηρεάστηκε από τον αγγλικό πολιτισμό. Επίσης έκανε την εικονογράφηση μιας γαλλικής έκδοσης του Φάουστ με 17 λιθογραφίες, και διάφορων έργων του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ και του Σερ Ουόλτερ Σκοτ. Μεταξύ 1827 και 1832 παρουσίασε πολλά μεγάλα έργα με ιστορικά θέματα. Το 1827 παρουσίασε στο Σαλόνι τον «Θάνατο του Σαρδανάπαλου» εμπνευσμένο από την ποίηση του Λόρδου Μπάυρον. Εντυπωσίασε και πάλι το κοινό με το σημαντικότερο και τελευταίο ρομαντικό έργο του, το «Η Ελευθερία οδηγεί το Λαό», εμπνευσμένο από την Ιουλιανή επανάσταση του 1830. Ο πίνακας αγοράστηκε και αυτός από την Γαλλική κυβέρνηση αλλά χάρη στην αντίδραση κάποιων αξιωματούχων που θεωρούσαν την προώθηση της ιδέας της ελευθερίας ανατρεπτική, αποσύρθηκε από την κοινή θέα. Παρόλα αυτά, ο Ντελακρουά πήρε αρκετές εργολαβίες για τοιχογραφίες σε δημόσια κτίρια. (Πίνακας: Η σφαγή της Χίου, 1824)
Από τις ιστορίες για την ελληνική επανάσταση αντλούσε θέματα για τους πίνακες που ζωγράφιζε. Το 1824 σε ηλικία 24 ετών παρουσίασε τον πρώτο του πίνακα στο Παρίσι. Απεικόνιζε τις θηριωδίες των Τούρκων στον άμαχο πληθυσμό και ευαισθητοποίησε τη γαλλική κοινωνία. Πηγή έμπνευσης ήταν η σφαγή χιλιάδων Ελλήνων της Χίου από τους Οθωμανούς, που είχε γίνει δύο χρόνια νωρίτερα ως αντίποινα για τον ξεσηκωμό. Στους πίνακες του Ντελακρουά, το πρόσωπο των Τούρκων συμβόλιζε την τυφλή, βίαιη δύναμη και το πρόσωπο των Ελλήνων την ελευθερία και τον πολιτισμό. Όπως ανέφερε στο Ημερολόγιο του το 1822: «Όταν οι Τούρκοι προφταίνουν τους λαβωμένους στο πεδίο της μάχης, η ακόμη και τους αιχμαλώτους τους λένε «μη φοβάσαι» και τους χτυπούν στο πρόσωπο με τη λαβή του σπαθιού τους για να τους κάνουν να σκύψουν το κεφάλι: ύστερα, τους το παίρνουν με μια σπαθιά!…» Το ποίημα «Ο Γκιαούρης», που έγραψε το 1813 ο Λόρδος Μπάιρον, ενέπνευσε τον Ντελακρουά να ζωγραφίσει τη «Μάχη του Γκιαούρη και του Χασάν». Απεικόνιζε τη σκηνή εκδίκησης του Γκιαούρη για τον θάνατο της αγαπημένης του από τον Τούρκο Χασάν και συμβόλιζε την μάχη των δύο κόσμων, την ένταση του αγώνα και τη σφοδρότητα με την οποία πολεμούσαν Έλληνες και Τούρκοι.
4. Η τέχνη ως ελεύθερο παιχνίδι της φαντασίας
Πίνακας από τον Ντε Κίρικο:
Λίγα Λόγια για τον ντε Κίρικο: Ο Τζόρτζο ντε Κίρικο (ιταλικά: Giorgio de Chirico, 10 Ιουλίου 1888 – 20 Νοεμβρίου 1978) ήταν Ιταλός ζωγράφος, συγγραφέας και γλύπτης, γνωστός ως ένας από τους καλλιτέχνες που διαμόρφωσαν το ιδίωμα της Μεταφυσικής Ζωγραφικής (Pittura metafisica) αλλά και για την επιρροή που άσκησε σε καλλιτεχνικά ρεύματα του 20ού αιώνα, όπως ο Υπερρεαλισμός και η Νέα Αντικειμενικότητα (Neue Sachlichkeit). Οι πίνακες του διέπονται από οραματικά και ποιητικά στοιχεία, ενώ χαρακτηρίζονται από την ιδιαίτερη έμφαση τού ντε Κίρικο σε αινιγματικές συνθέσεις και στην αμφισημία των αντικειμένων. Το νεοκλασικό ύφος που υιοθέτησε μετά το 1919, όπως και σχεδόν το σύνολο των έργων του μετά την περίοδο της Μεταφυσικής Ζωγραφικής του, θεωρήθηκε από πολλούς κριτικούς υποδεέστερο, ωστόσο η παραγωγή του κατά την περίοδο 1911-19 αναγνωρίζεται από την πλειοψηφία τους ως σημαντική και ξεχωριστή στην ιστορία της μοντέρνας τέχνης.
Λίγα λογια για τον πίνακα:
Αν και το έργο χρονολογείται το 1911, η ημερομηνία αυτή τίθεται υπό αμφισβήτηση. Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης υπολογίζει ότι δημιουργήθηκε μεταξύ των ετών 1912 με 1913, ενώ η σχολή Annenberg School for Communication προτείνει τα έτη 1013 με 1914. Σύμφωνα με τον ιστορικό τέχνης, Robert Hughes, ο πίνακας παίρνει έμπνευση από το κτήριο Mole Antonelliana στο Τορίνο της Ιταλίας. Το θέμα του πίνακα είναι ένας μεγάλος πύργος. Η σκηνή φωτίζεται από ένα χαμηλό, γωνιώδες απογευματινό φως. Στο έδαφος κάτω από τον πύργο βρίσκονται δύο μικρές σκιώδεις φιγούρες, παρεμφερείς με αυτές στα μελλοντικά έργα του Σαλβαδόρ Νταλί. Αυτός ο πίνακας είναι ο πιο γνωστός με το θέμα πύργου από αυτούς που εμφανίζονται στα έργα του. Ο πίνακας αυτός, ανάμεσα σε άλλες δουλειές του Κίρικο, επηρέασε τον Φουμίτο Ουέντα στη δημιουργία του εξωφύλλου του παιχνιδιού Ico, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για την κυκλοφορία του παιχνιδιού στην Ιαπωνία και την Ευρώπη.
5. Η μοντέρνα τέχνη
Με τον όρο «μοντέρνα τέχνη» αναφερόμαστε κυρίως στην καλλιτεχνική παραγωγή που παρατηρήθηκε από τα τέλη του 19ου αιώνα έως περίπου το 1970. Πολλές φορές χρησιμοποιείται και ο όρος σύγχρονη τέχνη, ωστόσο δηλώνει περισσότερο την πλέον πρόσφατη καλλιτεχνική παραγωγή. Η Μοντέρνα τέχνη χαρακτηρίζεται από μια νέα προσέγγιση στις τέχνες, τέτοια ώστε πλέον να μην έχει πρωτεύουσα σημασία η ακριβής αναπαράσταση των αντικειμένων (π.χ στη ζωγραφική ή γλυπτική) όσο ο πειραματισμός με νέους και πρωτότυπους τρόπους απεικόνισής τους, συχνά αποδομώντας το αντικείμενο ή προβάλλοντάς το αφαιρετικά. Κατά μία βάσιμη εκδοχή το «μοντέρνο» είναι το «αποσπασματικό», δηλαδή η καλλιτεχνική τάση διαίρεσης του αντικειμένου σε μέρη και η απανασύνθεση των μερών σε νέα (άλλη) οπτική αισθητική (Ευάγγελος Ανδρέου). Η έννοια της μοντέρνας τέχνης ταυτίζεται συχνά και με τον όρο Μοντερνισμός.
Κάποιοι πίνακες μοντέρνας τέχνης :
Παρουσίαση από την Καλλιγερη Ειρήνη, Β1, για την ενότητα της αισθητικής φιλοσοφίας
14/05/2021
Πηγές εικόνων:
https://thryallisblog.wordpress.com/category/%ce%b1%cf%81%cf%87%ce%b9%ce%ba%ce%ae/
https://www.amazon.com/Poet-His-Muse-Giorgio-Chirico/dp/B071ZZNQPJ
Για τα ποιήματα του Χάινριχ Χάινε:
https://www.thessalonikiartsandculture.gr/vivlio/chainrich-chaine-5-poiimata-toy-19oy-aiona/
Για το Τέχνη και Φύση πληροφορίες από το site Wikipedia και το βιβλίο Μοντέρνας τέχνης, όπως και οι πληροφορίες για την μοντέρνα τέχνη (το ίδιο τεύχος)
Σχετικά για τον Ντε Κίρικο πληροφορίες από τη βιογραφία του, όπως και για τον Ευγένιο Ντελακρουά
ΤHE POET AND HIS MUSE BY GIORGIO DE CHIRICO οι πληροφορίες από site Wikipedia
Ράλλης Θεόδωρος πληροφορίες από site Wikipedia
Εικόνες μοντέρνας τέχνης:
https://kouiz.gr/monterna-texni/
Πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα-εργασία, γεμάτη με διάφορα είδη τέχνης και πληροφορίες για καλλιτέχνες και ρεύματα, που προσφέρει όχι μόνο αισθητική απόλαυση αλλά και «τροφή» για σκέψη στον αναγνώστη. Μπράβο Ειρήνη!