21η Απριλίου 1967. Η ήδη φθίνουσα δημοκρατία καταρρέει και οργανώνεται αυταρχικό δικτατορικό καθεστώς. Η χούντα εισβάλλει στον ελληνικό χώρο και τον καταλαμβάνει για 7 ολόκληρα χρονιά. Η Ελλάδα βυθίζεται στον εξονυχιστικό έλεγχο του καθεστώτος και την απολυταρχική του εξουσία σε όλους τους τομείς ζωής. Συνεχείς διώξεις σε όποιον τολμούσε να αντισταθεί ακολούθησαν, με ιδιαίτερη έμφαση στον Τύπο και τις τέχνες. Σε τι άλλο, εξάλλου; Υπάρχει καλύτερος τρόπος δημαγωγίας και προπαγάνδας από το μονοπώλιο στην πληροφόρηση, την καλλιτεχνική έκφραση και, εν τέλει, τον τρόπο διαμόρφωσης κριτικής σκέψης των ανθρώπων;
https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcRbpotMJkuk3oqgwYbmJneh_OwErht3lpieRQ&usqp=CAU
Αναγνωρίζοντας αυτή τη δυνατότητα από πολύ νωρίς, η χούντα κατέλαβε τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και επέβαλε λίστα με απαγορευμένα έργα, αποσιωπώντας οτιδήποτε δεν ταίριαζε με την πολιτική της ατζέντα, ιδιαιτέρα έργα εμβληματικών προσωπικοτήτων της Αριστεράς, όπως του Μίκη Θεοδωράκη και του Γιάννη Ρίτσου -τους οποίους παρεμπιπτόντως εξόρισε στη Γυάρο- ακόμη και του νομπελίστα Γιώργου Σεφέρη. Ύστερα από την αρχική «κάθαρση» οποιοδήποτε έργο προς δημοσίευση ελεγχόταν από υπηρεσία υπεύθυνη για τη λογοκρισία.
https://pbs.twimg.com/media/DbSjswbX4AE4NsM.jpg
Λογοκρισία στην 21η Απριλίου: Η λογοκρισία την περίοδο της χούντας, «Αποφασίζομεν και διατάσσομεν» μετά μουσικής – Ειδήσεις – νέα – Το Βήμα Online, Η Χούντα στόχευε το μυαλό – Αφιερώματα | News 24/7
Φυσικά, αυτή η πρακτική είναι πολύ δημοφιλής στα περισσότερα απολυταρχικά καθεστώτα: Σοβιετική Ένωση (Censorship in the Soviet Union), Βόρεια Κορέα (Censorship in North Korea – Wikipedia), Λαϊκή Δημοκρατία Κίνας (Λογοκρισία στην Κίνα – Βικιπαίδεια), ναζιστική Γερμανία (Censorship in Nazi Germany…) και, πιο πρόσφατα, Μιανμάρ (η χούντα ανέλαβε τον έλεγχο της πρόσβασης στο διαδίκτυο, πριν ακόμα ανακοινωθεί η ανατροπή του πολιτεύματος Myanmar’s internet suppression) αποτελούν «λαμπρά» παραδείγματα της αξιοποίησης της λογοκρισίας σε περιόδους δικτατορίας, με σκοπό τον έλεγχο του πληθυσμού και τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης. Η λίστα είναι ατέλειωτη…
Η διαχρονικότητα του φαινομένου (με τη δίκη του Σωκράτη να είναι μια από τις πρώτες εκδηλώσεις) και η παρουσία του σε διάφορα καθεστώτα αποτελούν απόδειξη της αποδοτικότητάς του. Η βία επιβάλλει την τάξη, ενώ η λογοκρισία τη συμπληρώνει εισβάλλοντας στις συνειδήσεις των πολιτών (ή μάλλον «υποτελών») και ιδιαιτέρα της νέας γενιάς, στην οποία το καθεστώς επιδιώκει να στηριχτεί.
Η ελευθεριά παραγκωνίζεται, η σκέψη περιορίζεται και, τελικά, αυτό που μένει είναι το εκάστοτε οργουελικό «goodthink». Ο πολίτης διαπαιδαγωγείται στην ηθική του καθεστώτος και υποτάσσεται σε αυτό χωρίς αμφισβήτηση και δεύτερες σκέψεις. Μαθαίνει ότι ο δικτάτορας είναι ο σωτήρας του και το κράτος ο αλάνθαστος προστάτης του (βλέπε Βόρεια Κορέα). Οποιοσδήποτε αντιτίθεται στα δόγματα του κράτους, πρέπει να διώκεται, καθώς προσπαθεί να φέρει αστάθεια και αναταραχή. Ο εχθρός του κράτους γίνεται εχθρός του κάθε πολίτη ξεχωριστά (ναζιστική Γερμανία).
Τι είναι επιρρεπές σε λογοκρισία; Αναμφίβολα, κάθε κριτική προς το καθεστώς και τους ηγέτες του αποτελεί πρωταρχικό στόχο και πρέπει εκ των ων ουκ άνευ να εξαλείφεται. ώστε να αποφευχθεί η ευρύτερη λαϊκή οργή. Προέκταση αυτού είναι η κατάργηση έργων που εκφράζουν αντιλήψεις που έρχονται σε ρήξη με το καθεστώς (το «1984″ του Όργουελ καταδικάστηκε στη Σοβιετική Ένωση ως αντιεξουσιαστικό, ενώ στις Η.Π.Α. πολλές τοπικές αρχές το αποδοκίμαζαν ως κομμουνιστικό). Συχνός στόχος είναι οτιδήποτε ξεφεύγει από την παράδοση, το οποίο αυτόματα χαρακτηρίζεται ανήθικο και εκφυλισμένο (Degenerate art) εφόσον παρέχει πληροφορίες που δεν ευνοούν το καθεστώς, ακόμη κι αν δεν του ασκούν άμεση κριτική (China Covid-19: How state media and censorship took on coronavirus) ακόμα κι αν φαίνεται να εμπνέει αρνητικά συναισθήματα, όπως απαισιοδοξία (Why was The Metamorphosis banned?) πράγμα το οποίο φυσικά μπορεί αποτελεί το «κόκκινο χάπι» στην αφήγηση του καθεστώτος. Και σίγουρα αυτοί είναι μόνο μερικοί από τους λόγους για τους οποίος έχει καταπιεστεί η ελεύθερη έκφραση.
Οκ, τρομαχτικά όλα αυτά. Άλλα τι μας νοιάζουν εμάς; Δεν ζούμε ούτε στην Κίνα ούτε στη Βόρεια Κορέα. Ναι, αυτό είναι σίγουρο, άλλα δεν είναι μόνο η κυβέρνηση υπαίτια για λογοκρισία. Το διαδίκτυο έχει αντικαταστήσει την αθηναϊκή αγορά, το ρωμαϊκό forum, τη πλατεία του χωρίου, τις εφημερίδες, και αποτελεί το κύριο μέσο ανταλλαγής και έκφρασης απόψεων. Με λίγα «κλικ» έχουμε τη δυνατότητα να πούμε την άποψή μας στο Facebook, στο Instagram, στο Twitter, στο Youtube και σε άλλα παγκοσμίως δημοφιλή μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μπορούμε όμως να βασιστούμε στη big tech για την ελευθερία του λόγου στο ίντερνετ; Μπορεί να μετατραπεί σε νέα Κίνα, Σοβιετική Ένωση κτλ;
8 Ιανουαρίου 2021. Το Twitter διαγράφει τον λογαριασμό του τότε πλανητάρχη Donald Trump (Twitter bans President Trump permanently). Σε καμία περίπτωση δεν θέλω να εκφέρω άποψη υπέρ ή κατά του αμφιλεγόμενου προέδρου και των λεγόμενων του. Αλλά αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι η big tech έχει τη δυνατότητα να αποσιωπήσει τον πρόεδρο ενός εκ των ισχυρότερων κρατών. Φανταστείτε, λοιπόν, πόσο εύκολα μπορεί να γίνει στον καθένα μας… Η αποκλειστική εξάρτηση από ένα μικρό πλήθος εταιρειών μπορεί να προκαλέσει ένα συγκεντρωτικό παγκόσμιο καθεστώς ολιγαρχίας στον τομέα της ελεύθερης έκφρασης, καθιερωμένο μάλιστα από εμάς τους χρηστές. Γιατί ποιος έχει χρόνο για εναλλακτικές πλατφόρμες; (σε καμιά περίπτωση δεν εξαίρω τον εαυτό μου).
Και όχι, ούτε από τις κυβερνήσεις δεν μπορούμε να περιμένουμε κάτι καλύτερο:
21 Ιουνίου 2013. Η αμερικάνικη κυβέρνηση εκδίδει ένταλμα σύλληψης για τον Edward Snowden μετά από αποκάλυψη της μαζικής ψηφιακής παρακολουθήσης χρηστών του διαδικτύου και μέσων τηλεπικοινωνιών τόσο εντός όσο και έκτος αμερικανικών συνόρων. Προφανές είναι το γεγονός ότι τέτοιες πληροφορίες δεν «πρέπει» να βρίσκονται στα χεριά των πολιτών. Η κυβέρνηση αποσιωπεί τα εγκλήματά της, ενώ ο Snowden, έχοντας διαφύγει τη σύλληψη, θεωρείται Αμερικανός ήρωας από σημαντική μερίδα πολιτών. Άλλα αυτό δεν είναι το μόνο παράδειγμα.
NSA whistleblower Edward Snowden: “I don’t want to live in a society that does these sort of things’
Edward Snowden: the whistleblower behind the NSA surveillance revelations
11 Απριλίου 2019. Η κυβέρνηση του Εκουαδόρ αποφασίζει να σταματήσει να προστατεύει τον Julian Assange μέσα στην Πρεσβεία της στο Λονδίνο και επιτρέπει τη σύλληψή του από τη Βρετανική Κυβέρνηση (Why did Ecuador give up Assange after seven years?, ενώ υπάρχουν υποψίες ότι αποτελούσε πολιτική κίνηση που επωφέλησε τον Πρόεδρο του Εκουαδόρ The Crackdown on Chelsea Manning and Julian Assange Is About Protecting U.S. Empire). Η εφτάχρονη πολιορκία και άρνηση του Assange να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες σεξουαλικής παρενόχλησης στην Σουηδία (1, 2, 3) οφείλονταν σε φόβο για έκδοση στις Η.Π.Α. . Το πιο γνωστό «χτύπημα» της Wikileaks, εφημερίδας με διαρροές απόρρητων κυβερνητικών εγγράφων με ιδρυτή τον Assange, αποτελεί βίντεο και έγγραφα-αποδείξεις για εγκλήματα πολέμου των Η.Π.Α. στο Ιράκ (Leaked Video Shows US Attack in Iraq that Allegedly Killed Journalists) με πληροφοριοδότη (whistleblower) την Chelsea Manning (Wikipedia (Chelsea Manning)) η οποία φυλακίστηκε. Και όντως, μετά τη σύλληψή του από τις βρετανικές αρχές για την παραβίαση της εγγύησης που του είχε δοθεί, οι Η.Π.Α. απαγγέλουν 17 κατηγορίες στον Assange για κατασκοπία και ζητούν την έκδοσή του, κάτι το οποίο τελικά απορρίφθηκε (Julian Assange: Wikileaks founder extradition to US blocked by UK judge – BBC News).
Julian Assange/Chelsea Manning
Πίσω στο 2010, η ιστοσελίδα Wikileaks δέχτηκε «επίθεση» όταν οι εταιρείες Visa, MasterCard και Paypall απαγόρευσαν τις δωρεές με αφορμή την «παραβατικότητα» του περιεχομένου, με αποτέλεσμα να υποστεί σοβαρό πλήγμα. Ως απόρροια αυτής της οικονομικής επίθεσης κατέφυγε στο bitcoin (How Bitcoin And WikiLeaks Saved Each Other) και το blockchain, τεχνολογία που μπορεί να υποστηρίξει την ελευθεριά του λόγου.
Έξτρα: Honest Government Ad | Julian Assange
The NSA hate this song 
| Dan Bull
Παρόλα αυτά, το ίντερνετ μπορεί να είναι ανεκτίμητης άξιας για την ελευθερία του λόγου. Η ανωνυμία που μπορεί να παρέχει, είναι το απόλυτο εργαλείο στην ασφαλή έκφραση και μετάδοση απόψεων που μπορεί να θεωρούνται επικίνδυνες από την κάθε κυβέρνηση. Αυτή η ανωνυμία έχει επωφελήσει whistleblowers σε όλο τον κόσμο με σημαντικό παράδειγμα την προαναφερθείσα στα Wikileaks, άλλα και άπειρους ακτιβιστές σε καταπιεσμένες περιοχές (ιδού η φωτεινή πλευρά του DarkWeb). Φυσικά, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η διατήρηση αυτής της ανωνυμίας μέσα από την αποκεντροποίηση και την ποικιλία στην επιλογή πλατφόρμας έκφρασης, ώστε να αποφεύγεται το big tech μονοπώλιο.
Η τεχνολογία του blockchain που αναφέρθηκε προηγουμένως, δύναται να καταρρίψει τη συγκέντρωση ισχύος που έχει δημιουργηθεί. Χτισμένο πάνω στην αρχή της αποκεντροποίησης (decentralisation) οι πληροφορίες του blockchain επιβεβαιώνονται από έναν τεράστιο αριθμό χρηστών, και για να επιβάλει κάποιος μια αλλαγή, χρειάζεται την πλειοψηφία σε ποσοστό 51% αυτών, πράγμα που είναι σχεδόν αδύνατο. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει κάποια αρχή που να επιτηρεί την ανταλλαγή πληροφοριών και οποιαδήποτε προσπάθεια για κατάληψη του δικτύου μπορεί να αποβεί υπερβολικά ακριβή. Παράδειγμα τέτοιας χρήσης του blockchain αποτελεί η διάδοση του #Metoo movement στην Κινα έπειτα από προσπάθειες αποσιώπησής του. (#MeToo activists in China are turning to the blockchain to dodge censorship).
Blockchain Technology Depiction
Περί του blockchain:Commentary: Blockchain Could Be the Savior of Free Speech
Freedom of speech and the blockchain as a solution
Τελικά είναι στο χέρι μας να διατηρήσουμε το ανθρωπινό δικαίωμα της ελευθέριας του λόγου. Και το διαδίκτυο είναι ο βασικός μας σύμμαχος, με την προϋπόθεση ότι θα το κρατήσουμε όσο ελεύθερο και ανεξάρτητο γίνεται. Βέβαια, υπάρχει και ο πραγματικός, μη ψηφιακός κόσμος. Και φυσικά οι προσπάθειες διατήρησης της ελευθερίας της έκφρασης επεκτείνονται και σε αυτόν. Οφείλουμε, λοιπόν, να είμαστε πολύ προσεχτικοί στην ανάθεση της εξουσίας και να διασφαλίζουμε ότι δεν μπορεί να διαπεράσει τα βασικά ανθρωπινά δικαιώματά μας. Μονό έτσι θα μπορέσουμε να ζήσουμε σε έναν πιο ελεύθερο και ανοιχτό κόσμο.
Εικόνα εξωφύλλου:Camille Skrzynski
Timothy Leary (1920-1996)
Think for yourself. Question authority. Throughout human history as our species has faced the frightening, terrorizing fact that we do not know who we are or where we are going in this ocean of chance, it has been the authorities, the political, the religious, the educational authorities who attempted to comfort us by giving us order, rules, regulations, informing, forming in our minds their view of reality.
To think for yourself you must question authority and learn how to put yourself in a state of vulnerable, open mindedness, chaotic, confused vulnerability to inform yourself.
Rage Against The Macihne: Killin΄ In The Name of…
Εμπεριστατωμένο, άρτιο και άκρως αφυπνιστικό! Πολλοί περιμένουν να δουν σιδερένια κάγκελα για να αντιληφθούν την ύπαρξη φυλακής, αλλά η χειρότερη και πιο ολέθρια μορφή εγκλεισμού είναι η λογοκρισία. Σ΄ ευχαριστούμε Γιάννη! Είναι ακόμη ένα άρθρο υψηλού επιπέδου που κάλλιστα θα μπορούσα να το διαβάσω σε μια έγκριτη εφημερίδα υπογεγραμμένο από κάποιον πανεπιστημιακό…