Ψηφιακός ανθρωπισμός και γενικά… Ανθρωπισμός

    Η πρόσφατη είδηση της μετονομασίας του «Facebook» σε «Meta» έχει θορυβήσει τη παγκόσμια επιστημονική -κι όχι μόνο- κοινότητα. Εκατομμύρια αναλύσεις αναφορικά με την ελληνική πρόθεση «μετά» -μας τίμησαν κιόλας- ως πρώτο συνθετικό της λέξης «μετεξέλιξη», «μεταστροφή», «μετασύμπαν»; Αναμφίβολα, όμως, δεν πρόκειται για μετατόπιση του ενδιαφέροντος στον ψηφιακό ανθρωπισμό, το πλέον βέβαιο! Το ζητούμενο, ωστόσο, είναι ακριβώς αυτό, γιατί δίχως τον τεχνολογικό ανθρωπισμό δεν υφίσταται η ουσιώδης ευτυχία στα χρόνια που διανύουμε. Ας μη πάμε, όμως, μακριά. Εδώ το ίδιο το σχολείο έχει λησμονήσει την ευτυχία…

    Το σχολείο, μάλιστα, έχει μπροστά του παιδιά ως φυσικές και συναισθηματικές οντότητες και όχι ψηφιακά/διαδικτυακά προφίλ· κι όμως, ακόμη εξακολουθεί να καθοδηγεί τους μαθητές προς το τεχνοκρατικό μοντέλο ζωής, αυτό που προκρίνεται για το μέλλον: πληροφορική, οικονομικά, στατιστική, επιχειρηματικότητα, μαθηματικά, με την -άτυπη φυσικά- απαξίωση των φυσικών (λιγότερο, καθώς αυτές καλά κρατούν) και ανθρωπιστικών σπουδών (περισσότερο) και της ευρύτερης Τέχνης (εδώ έγκειται η κορύφωση του παραγκωνισμού!). Εν δυνάμει μελλοντικοί αναλυτές, οικονομολόγοι, προγραμματιστές, επιχειρηματίες, τεχνολογικά μυαλά με αυξημένη αίσθηση του κέρδους, αλλά με… μειωμένη αντίληψη του κόσμου. Μια ευτυχία-κατασκευή, που «εναγκαλίζεται» ασφυκτικά και εν αγνοία του/της τον/την μαθητή/ήτρια, και της οποίας απώτερη επιδίωξη είναι η επιτυχία. Σαφώς και η επιτυχία -ως σημαντικός δείκτης αποτελεσματικότητας- δεν πρέπει να αψηφάται. Ωστόσο, δεν αποτελεί το μοναδικό κριτήριο μέτρησης της αποδοτικότητας, πόσο μάλλον της ευτυχίας. Ο άνθρωπος ολοκληρώνεται όταν αναπτύσσεται πολύπλευρα: και επαγγελματική, αλλά και ηθική-πνευματική-συναισθηματική επιτυχία. Διαφορετικά, δεν νοείται ως ευδαίμονας, αλλά μόνο πετυχημένος -με ερωτηματικό-.

    Βέβαια, ο ανθρωπισμός δεν πρέπει να περιορίζεται μονάχα στο πλαίσιο της ψηφιακής εποχής, αλλά πρέπει να προάγεται η κατάκτησή του συνολικά στη ζωή μας. Σε αυτό το πλαίσιο, αναδεικνύεται η προσφορά του εθελοντισμού. Ως μη κερδοσκοποπική συνεισφορά, που δεν αποβλέπει στην επαγγελματική εξέλιξη -να τονιστεί αυτό- συμβάλλει καθοριστικά στην ενδυνάμωση της Δημοκρατίας, διότι ενισχύει τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, αλλά και την ενημέρωσή τους για τις κοινωνικές παθογένειες, που καλούνται οι ίδιοι να αντιμετωπίσουν. Έτσι, αναπτύσσεται ο κοινωνικός διάλογος, οι πολίτες λαμβάνουν θέση για τα πολιτικά δρώμενα και συχνά ασκούν πιέσεις για την επίλυση μείζονων προβλημάτων. Άρα, η δημοκρατία ως πολίτευμα είναι συνυφασμένη με την αλληλεγγύη και την ενσυναίσθηση, κι ως εκ τούτου με τη φιλανθρωπία στην πράξη, κάτι που τα παιδιά δεν θα αντιληφθούν, όταν προσηλώνονται αποκλειστικά στην τεχνοκρατική εκπαίδευση.

    Εξίσου σημαντική στην επικράτηση του ανθρωπισμού σήμερα κρίνεται η δράση των διανοούμενων της εποχής. Ως πνευματικοί ταγοί, αποτελούν τους διαμορφωτές συνειδήσεων και τους φορείς ανθρωπιστικών αξιών. Αποτελούν, δηλαδή, ισχυρή άμυνα απέναντι στη σαρωτική πορεία της τεχνολογίας. Έτσι, οφείλουν να δίνουν συνεχή αγώνα για τη προάσπιση των ανθρωπίνων ιδεωδών και δικαιωμάτων και να φροντίζουν για τη διαρκή αύξηση, σε λογικά πάντοτε όρια, του κύρους και των γνώσεων τους, ώστε να μπορούν να μεταλαμπαδεύσουν την ανθρωπινότητα.

    Κοντολογίς, η ευτυχία που λησμονούμε στα σχολεία δεν είναι ξένη προς τη συρρίκνωση του ανθρωπιστικού πνεύματος γενικότερα. Όταν θα συνειδητοποιήσουμε το αξεδιάλυτο ανθρωπισμού και ευτυχίας, τότε ίσως προωθήσουμε την ουμανιστική παιδεία. Ίσως τότε, μάλιστα, κατορθώσουμε να «δαμάσουμε» τις απειλητικές διαθέσεις του ψηφιακού κόσμου στον ανθρώπινο ψυχισμό και να εναρμονίσουμε την τεχνολογική πρόοδο με την ηθική…