Οι τελευταίοι μήνες υπήρξαν κρίσιμοι για την ελληνική κοινωνία, για τον χώρο της τέχνης (όπως και σε άλλους επαγγελματικούς χώρους ), για τη δικαιοσύνη αλλά κυρίως για το γυναικείο φύλο. Με το θέμα πλέον να έχει πάρει τη διάσταση που του αναλογεί κι έχοντας δημιουργηθεί ένα κοινωνικό κίνημα, το γνωστό #metoo, θαρρεί κανείς ότι επιτέλους τα θύματα βρίσκουν το κουράγιο να μιλήσουν και να αντιμετωπίσουν τους θύτες! Η πλειοψηφία της κοινωνίας δείχνει έτοιμη να τα στηρίξει, χωρίς να τα επιβαρύνει με κρίσεις του τύπου «Δεν μπορεί, κάτι θα έκανε και το προκάλεσε…». Με αφορμή την καταγγελία σχετικών γεγονότων από γυναίκες του καλλιτεχνικού χώρου, γίνεται πια σαφές ότι ταρακουνήθηκαν τα νερά στους κύκλους των δυνατών ή εκείνων με μεγάλη εξουσία στα χέρια τους.
Είναι γεγονός ότι μεγάλο μέρος της κοινωνίας έχει ευαισθητοποιηθεί και εξετάζει πλέον όλα τα δεδομένα προτού προβεί στην εκτίμηση μιας κατάστασης. Αυτό σε μεγάλο βαθμό τονώνει το ηθικό και την ψυχολογική κατάσταση των θυμάτων. Ωστόσο, ενώ τα πράγματα πήραν τη δικαστική οδό για πολλές περιπτώσεις, η κοινωνία ήρθε αντιμέτωπη με ένα ακόμα τραγικό φαινόμενο που είναι απόρροια της ενδοοικογενειακής βίας, τις γυναικοκτονίες.
Ο αγώνας για την αναγνώριση του όρου «γυναικοκτονία» στην κοινωνία, αλλά και στο δικαστικό σύστημα, είναι συνεχής εδώ και αρκετά χρόνια και τελικά απέδωσε καρπούς. Πλέον, η ανθρωποκτονία μιας γυναίκας με καθαρή στοχοποίηση στο φύλο της ή συμπεριφορών όπως ο μισογυνισμός, αναγνωρίζεται -τουλάχιστον κοινωνικά- δικαίως ως γυναικοκτονία. Σε καμία περίπτωση τα περιστατικά αυτά δεν ξεκίνησαν να συμβαίνουν πρόσφατα, καθώς αποδεικνύεται ότι υπήρχαν αντίστοιχα τραγικά γεγονότα στο παρελθόν. Προσοχή, τα φαινόμενα απατούν! Μπορεί λόγω των μαζικών καταγγελιών -και προφανώς λόγω της ευρείας προβολής- να οδηγηθεί κάποιος στο συμπέρασμα ότι οι γυναικοκτονίες εμφανίστηκαν τους τελευταίους μήνες. Πρέπει, ωστόσο, να δοθεί έμφαση στο γεγονός ότι πρόσφατα μόνο έχουν βγει στο φως της δημοσιότητας και ενημερώνεται η κοινωνία. Απαιτείται, λοιπόν, μεγάλη προσοχή και ακριβής χρήση των λέξεων/όρων για τέτοια θέματα, ώστε να αποφεύγονται παρερμηνείες και να αποδίδεται η σωστή τους διάσταση. Αρκετές φορές οι γυναικοκτονίες ερμηνεύονται ως εγκλήματα πάθους ή τιμής, όμως δεν υφίσταται κάτι τέτοιο επ΄ουδενί. Η αφαίρεση της ζωής οποιουδήποτε ανθρώπου είναι παράνομη.
Τα ερωτήματα πολλά… Πώς είναι δυνατόν να συμβαίνουν τέτοια αποτρόπαια εγκλήματα; Πώς επιτρέπεται οι θύτες να επικαλούνται την «αρσενική» τους ιδιότητα για να πετύχουν ελαφρυντικά για την πράξη τους; Πώς γίνεται να υπάρχει τόσο μίσος στην ψυχή ενός ανθρώπου; Από πού πηγάζει τόση απέχθεια για το γυναικείο φύλο; Είναι πραγματικά ακραίο και ασύλληπτο, αν αναλογιστούμε το γεγονός αυτό καθαυτό. Ένας άνδρας σκοτώνει μία γυναίκα, απλά και μόνο επειδή τη θεωρεί κατώτερη του και έχει την αίσθηση της ανωτερότητας απέναντί της. Αλήθεια, έχουν αντιληφθεί το βάρος αυτής της ειδεχθούς πράξης; Η γυναίκα που πέφτει θύμα γυναικοκτονίας αντιπροσωπεύει κάθε γυναίκα στον κόσμο που άφησε την τελευταία της πνοή από αντίστοιχο έγκλημα. Αυτή η γυναίκα, αντιπροσωπεύει κάθε ρόλο του γυναικείου φύλου, είναι η μητέρα, η αδερφή, η κόρη, η εγγονή, η φίλη κι όλες εκείνες οι μορφές που κάνουν μια γυναίκα σημαντική για την οικογένεια, για την κοινωνία εν γένει. Επομένως, πώς νοείται ένα άτομο να σκοτώνει τη μητέρα, την αδερφή, την κόρη, τη φίλη του; Γιατί υπάρχει αυτή η σιωπή, όταν εκδηλώνονται μισογυνιστικές συμπεριφορές και πώς συμβιβάζεται με αυτή την πράξη ένας πατέρας, ένας αδερφός, ένας γιος, ένας φίλος;
Μήπως δεν είναι σε τελική ανάλυση μισογυνισμός ή -αποκλειστικά- μισογυνισμός; Σημαντικό παράγοντα στις γυναικοκτονίες αποτελεί και η αίσθηση κτητικότητας. Η κτητικότητα αυτή πηγάζει από την υιοθέτηση αναχρονιστικών αντιλήψεων που μπορεί να μην επικρατούν πλέον σε τέτοιο βαθμό, ωστόσο υφίστανται κι έχουν βάθος ανα τους αιώνες της πατριαρχίας. Εννοώ απόψεις του τύπου ότι «υποχρέωση του άνδρα είναι να εργάζεται για να φέρει κάποιο εισόδημα στο σπίτι του». Πέρα από αυτό όμως, τί γινεται; Βλέπετε, η εικόνα αυτή υπάρχει μέχρι και σήμερα. Σύμφωνα με συντηρητικές φωνές, όταν γυρνάει ο άνδρας από τη δουλειά, η γυναίκα είναι υποχρεωμένη να τα έχει όλα έτοιμα και να υπακούει σε όλες τις εντολές του. Κατανοώ το γεγονός ότι μπορεί να είναι κουρασμένος και ότι θα τον διευκόλυνε η βοήθεια της συζύγου του, αλλά να μη τα ισοπεδώνουμε όλα στο βωμό του «αντρικού ασύλου» που έχει δημιουργήσει η κοινωνία. Και η γυναίκα εργάζεται, και η γυναίκα γυρνάει κουρασμένη στο σπίτι και όχι μόνο αυτό, αλλά έχει αναλάβει τη φροντίδα του σπιτιού και του νοικοκυριού. Μήπως από τη γέννησή της έχει την ιδιότητα ενός «οικιακού πολυεργαλείου» και δεν το γνωρίζαμε; Και τι θα πρέπει συμβεί με την κουρασμένη σύζυγο; Η μέριμνα για τη φροντίδα της οικογένειας πηγάζει από την ατόφια αγάπη και την ανιδιοτελή προσφορά του ενός για τον άλλον. Δεν καταλαβαίνω τι σημαίνει η φράση «την βοηθάει και ο άντρας της στις δουλειές». Υποχρέωσή του είναι να το κάνει και τα οικιακά πρέπει να κατανέμονται ισότιμα. Και αν δεν μπορεί κάποιος να μείνει πιστός στην υποχρέωσή του αυτή, ας μην αναλαμβάνει μία τόσο μεγάλη ευθύνη, αυτή της συγκατοίκησης ή και της οικογένειας. Δυστυχώς, ο θεσμός της οικογένειας είναι τρομερά παρεξηγημένος. Δεν επιλέγω μία σύντροφο κυρίως για να είμαι σίγουρος ότι τα ρούχα μου θα είναι πλυμένα και ότι το φαγητό μου θα είναι έτοιμο, όταν θα γυρνάω από τη δουλειά. Εάν επιλέγω σύντροφο με αυτό το κριτήριο, τότε ή είμαι φυγόπονος ή, κοινώς, δεν ξέρω να φροντίζω τον εαυτό μου. Γι΄ αυτό, το κλειδί σε μια υγιή σχέση είναι η αγάπη, η τρυφερότητα, η ισότητα, η αλληλεγγύη, η αποδοχή και ο σεβασμός.
Είναι εξοργιστικό, σε οποιαδήποτε περίπτωση, να προσπαθούμε να αποδώσουμε ελαφρυντικά στους γυναικοκτόνους. Θα παραθέσω δύο πρόσφατα περιστατικά που είδαν το φως της δημοσιότητας και δικαίως προκάλεσαν μεγάλη αντίδραση στην κοινωνία. Στο πρώτο, ένας σύζυγος κακοποιούσε τη γυναίκα του σε ζωντανή σύνδεση στο Facebook με σκοπό να το δουν οι γνωστοί αλλά και οι συγγενείς της, επαναλαμβάνοντας τη φράση «Εγώ είμαι άνδρας!». Περιττό να ειπωθεί ότι αυτό δεν σημαίνει απολύτως τίποτα! Ίσα ίσα που προσβάλλεται το ανδρικό φύλο με τέτοιες δηλώσεις. Αλίμονο εάν το αντρικό φύλο αποτελούνταν μόνο από τέτοια άτομα. Δυστυχώς, το βίντεο είδε και ο γιος τους. Είναι δυνατόν να δείχνεις στο παιδί σου τέτοιες εικόνες; Πώς να μεγαλώσει χωρίς τραύματα ή να μην αναπτύξει κι αυτό αντίστοιχη κακοποιητική συμπεριφορά; Το δεύτερο περιστατικό έλαβε χώρα με ένα Μητροπολίτη σε μια εκκλησία, όταν κατά τη διάρκεια του κηρύγματός του άκουσε γυναίκες να συνομιλούν και είπε «Κλείστε τα στόματά σας!» ενώ, στη συνέχεια, απευθυνόμενος προς τους άνδρες που ήταν παρόντες, συμπλήρωσε «Μα, πώς τις αντέχετε;». Ο εν λόγω Μητροπολίτης, μάλιστα, σε ανύποπτο χρόνο έχει δηλώσει ότι «Γελάει ο κόσμος με τις γυναικοκτονίες»… Είναι, λοιπόν, δυνατόν να σημειωθεί πρόοδος σε ένα κράτος το οποίο είναι συνυφασμένο με τη θρησκεία, όταν ο χώρος αυτής κάνει τέτοιες δηλώσεις; Δεδομένου ότι ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός δοξάζει την Παναγία, είναι άκρως ειρωνικό να λέγονται τέτοια λόγια για τις γυναίκες ενώ καθ-ιερώνουν ήδη μια γυναίκα ως «Αγία των Πάντων».
Απογοητευτικό, πάντως, είναι και το γεγονός ότι αναπαράγονται τέτοιες απόψεις κι από επαγγελματίες στον χώρο της εκπαίδευσης, δίνοντας έτσι πάτημα στα αγόρια να μη μεριμνούν για τα κορίτσια. Επικρατεί, μ΄άλλα λόγια, η άποψη ότι τα κορίτσια πρέπει να είναι ευπρεπώς ντυμένα, να μη φορούν κολάν και κοντά μπλουζάκια, διότι προκαλούν τα αγόρια. Σαθρά και απαράδεκτα επιχειρήματα που αναφέρονται σε περιπτώσεις βιασμού και τα οποία ενδεχομένως να οδηγήσουν πολλές φορές σε γυναικοκτονία. Αντί να επιτρέπουμε σε αυτές τις απόψεις να επιβιώνουν, μπορούμε κάλλιστα να μάθουμε στα αγόρια να ελέγχουν τις σεξουαλικές παρορμήσεις τους καθώς δεν είναι ζώα, αλλά όντα με νοημοσύνη. Επιβάλλεται στα σχολεία να συμβαίνει το δεύτερο, διότι είναι χώρος πνευματικής καλλιέργειας και διαμόρφωσης προσωπικοτήτων. Όλα ξεκινούν και τελειώνουν στο σχολείο. Η οικογένεια, αναμβφίβολα, επωμίζεται τη μεγαλύτερη ευθύνη στη διάπλαση του χαρακτήρα των παιδιών της, ως πρώτος -και καθοριστικός- φορέας κοινωνικοποίησης και καλής διαγωγής. Και οι δύο παραπάνω φορείς λειτουργούν συμπληρωματικά προς όφελος όλης της κοινωνίας. Είναι σίγουρα απαραίτητο το παιδί να έχει λάβει τα κατάλληλα ερεθίσματα από την οικογένειά του. Με αυτό εννοώ πως πρέπει να διαπαιδαγωγήσουμε ορθότερα τους γιους μας και να περιορίζουμε λιγότερο τις κόρες μας. Δεν γίνεται να φοβούνται να κυκλοφορούν μόνες τους ή με μια μικρή παρέα τα βράδια, κι εμείς απλά να συμβιβάζομαστε με αυτό, σφυρίζοντας αδιάφορα. Είναι τραγικό το γεγονός ότι μετά από τόσους κοινωνικούς αγώνες μαχόμαστε ακόμη γι΄ αυτό το θέμα, που όμως κρατάει σίγουρα έναν μαθητή της Γ΄ Λυκείου ξύπνιο τα βράδια αναλογιζόμενο τις φρικαλεότητες της κοινωνίας. Κι είμαι βέβαιος ότι κρατάει πολλούς ακόμη μαθητές και μαθήτριες ξάγρυπνους. Όσο πιο συλλογικά δράσουμε, τόσο γρηγορότερα θα δικαιωθούμε. Εξάλλου, μη ξεχνάμε ότι όλοι μας χρωστάμε την ύπαρξή μας σε μια γυναίκα! Κάπως οξύμωρο, επομένως, το δημιούργημα να σκοτώνει τον δημιουργό, έτσι δεν είναι;
Και αυτή η άποψη τεκμηριώνεται από εμένα, έναν μαθητή, ο οποίος όμως δεν έχει βγει ακόμη πραγματικά στην κοινωνία, αλλά σε καμία περίπτωση δεν ακολουθεί τυφλά τις δηλώσεις μερίδας ανδρών που αποκαλούν τον εαυτό τους «άνδρα παλαιάς κοπής».
Μπράβο Ανδρέα! Εξαιρετικό κείμενο που αποτυπώνει με ρεαλιστικό τρόπο τις διαστάσεις του θέματος. Κυρίως όμως χαίρομαι ως μητέρα δύο κοριτσιών που υπάρχουν νέοι που σκέφτονται και νιώθουν όπως εσύ.
Ανδρέα, με αυτό το άρθρο σου «βάζεις τα γυαλιά» σε πολλούς αυτοαποκαλούμενους «άνδρες» κι αναδεικνύεις το μείζον θέμα της γυναικοκτονίας στην πραγματική του διάσταση, ευαισθητοποιώντας παράλληλα τη νεολαία. Παίρνουμε όλοι, βέβαια, μαθήματα από αυτή σου τη θέση, και δεν εξαιρώ τον εαυτό μου και τη γενιά μου, που ομολογουμένως «ανδρώθηκε» εσφαλμένα. Ας παραδεχτούμε ως παλαιότερες γενιές τα λανθασμένα -κι εγκληματικά εν προκειμένω- στερεότυπα που υιοθετήσαμε κι ας γυρίσουμε σελίδα μια για πάντα. Σε συγχαίρω και σε ευχαριστώ για τις παρεμβάσεις σου και την ενσυναίσθησή σου!
Ανδρέα, ευχαριστούμε για αυτό το υπέροχο άρθρο! Στα λόγια σου αποτυπώνονται όχι μόνο οι σκέψεις μας για τις γυναίκες που πέφτουν θύματα ενός κακώς εννοούμενου ανδρισμού, αλλά και οι ελπίδες μας για ένα καλύτερο κόσμο!