Στις 5 Απριλίου του 2022 πραγματοποιήθηκε στον φιλόξενο χώρο της βιβλιοθήκης του σχολείου μας μία ενδιαφέρουσα συζήτηση με θέμα την εφηβεία, την πιο προκλητική και ιδιαίτερη φάση στον κύκλο της ζωής. Προσκεκλημένος της συζήτησης ήταν ο ψυχολόγος και επιστημονικά υπεύθυνος του κέντρου πρόληψης Έβρου, Στράτος Βραχιώλιας. Τα παιδιά της δημοσιογραφικής ομάδας έθεσαν πολλά ερωτήματα στον ψυχολόγο μέρος των οποίων σταχυολόγησαν και μας παρουσιάζουν.
Καλή ανάγνωση!
Τι είναι τελικά η εφηβεία?
Είναι μια ιδιαίτερη φάση στον κύκλο της ζωής μας, είναι μια φάση στη ζωή μας που μας υπενθυμίζει, ότι μεγαλώνουμε, ότι αλλάζουμε και χτίζουμε αλλιώς σχέσεις με μας, με τους άλλους γύρω μας αλλά κυρίως, μας βοηθά να πλησιάσουμε αυτό που ονομάζουμε, ενήλικη ζωή.
Ποια εικόνα πιστεύετε ότι θα περιέγραφε την εφηβεία ως κατάσταση?
Ξέρετε τον αστακό? Ξέρετε πόσα χρόνια ζει? 120. Γιατί καταφέρνει και ζει τόσα χρόνια? Γιατί κάθε τόσο αλλάζει κέλυφος, δεν είναι με ένα κέλυφος για όλη του τη ζωή, αυτό τον βοηθά να εξελίσσεται και να δυναμώνει. Η εφηβεία, λοιπόν, είναι κάτι σαν τον αστακό, είναι μια περίοδος που βγαίνει το κέλυφος του παιδιού και μέχρι να αποκτήσει κανείς το κέλυφος του ενήλικα- μεταφορικά πάντα μιλώντας- νιώθει ενδιάμεσα λίγο ευάλωτος και λίγο απροστάτευτος, όπως και ο αστακός μέχρι να αποκτήσει το κύριο κέλυφος, είναι κάπως ευάλωτος στα τσιμπήματα των άλλων ψαριών, νιώθει πολύ ζορισμένος. Έχω την εντύπωση ότι η εφηβεία θα μπορούσε να είναι κάτι σαν το σύνδρομο του Αστακού, είναι μια περίοδος που αλλάζουμε κέλυφος, το κέλυφος του παιδιού στο κέλυφος του ενήλικα, όμως ακόμη δεν είμαστε ούτε το ένα ούτε το άλλο, είμαστε κάπου ενδιάμεσα.
Ποιο είναι το πιο δύσκολο πράγμα κατά τη διάρκεια της εφηβείας?
Να είσαι έφηβος. Και να μεγαλώνεις τους γονείς σου, ακόμη πιο δύσκολο! Να είσαι έφηβος στη περίοδο της εφηβείας και να μεγαλώνεις ως έφηβος τους γονείς σου, νομίζω ότι αυτά είναι τα πιο δύσκολα. Γιατί; Γιατί η εφηβεία, σε φέρνει συνέχεια αντιμέτωπο με πράγματα που δυσκολεύεσαι να τα διαχειριστείς. Αλλάζει το σώμα, αλλάζει η φωνή, αλλάζει η σχέση με τους ανθρώπους γύρω μας, αλλάζουμε επιλογές, παρέες, φίλους, χόμπι, αλλάζουν πολλά πράγματα, αλλάζει ο τρόπος με τον οποίον μιλάμε μέσα μας για εμάς, ίσως γινόμαστε λίγο πιο αυστηροί, ή αλλάζει ο τρόπος που βλέπουμε τους άλλους, κάποιοι μας φαίνονται πολύ σημαντικοί, από κάποιους προσπαθούμε να απομακρυνθούμε, πάντως, το δυσκολότερο είναι να μπορέσουμε να προσαρμοστούμε σε ένα περιβάλλον που συνεχώς μας προκαλεί για αλλαγές.
Υπάρχει διαφορά στον τρόπο που περνούν την εφηβεία τα αγόρια από τα κορίτσια?
Υπάρχουν λεπτές διαφορές. Φαίνεται ότι τα κορίτσια, ωριμάζουν λίγο πιο νωρίς από ό,τι τα αγόρια. Σε όλες αυτές τις αλλαγές, στο σώμα, στη ψυχή, στα συναισθήματα, στις σχέσεις, είναι η ίδια κατάσταση, οι ίδιες προκλήσεις, και προσκλήσεις να ξαναδούμε διαφορετικά τα πράγματα. Σίγουρα, το πώς μεγαλώνει κανείς και γίνεται αγόρι και πώς μεγαλώνει κανείς και γίνεται κορίτσι, έχει να κάνει και με την ιστορία του καθενός, το περιβάλλον που μεγάλωσε, την οικογένεια που μεγάλωσε, με τους γονείς από τους οποίους ανατράφηκε.
Ποια είναι τα χρονικά όρια της εφηβείας
Τυπικά είναι 12-18 αλλά ουσιαστικά, πιστεύω ότι κάποιος φορές τελειώνει μετά τα 28. Για κάποιους δεν τελειώνει ποτέ! Έχετε δει ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, σκισμένα τζιν , μακρύ μαλλί, που «εφηβίζουν» άγρια;
Είναι η εφηβεία κάτι σαν αρρώστια?
Όχι βέβαια. Είναι από τα ομορφότερα πράγματα στο κύκλο της ζωής, γιατί μας δίνει ώθηση να αλλάξουμε πράγματα και μας γεμίζει με εμπειρίες. Το θέμα είναι. ότι καμιά φορά υπάρχουν εμπειρίες που δεν είναι και τόσο ευχάριστες, καμιά φορά, κάποιες καταστάσεις μας αναγκάζουν να γινόμαστε σκληροί και αυστηροί με τους εαυτούς μας. Να μιλάμε μέσα μας για εμάς, πολύ αυστηρά και σκληρά και αυτό να μας πονάει πάρα πολύ. Ειδικά, όσοι από εμάς νιώθουμε ότι το σώμα μας δεν είναι αυτό που πιθανόν θα ταίριαζε με το κοινωνικά αποδεκτό ή ,τέλος πάντων, είμαστε πολύ ευαίσθητοι με τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με το σώμα, με τις παρέες και τις σχολικές επιδόσεις. Επίσης, μερικές φορές εκεί δημιουργούνται τραύματα, που μας πιέζουν, που μας ζορίζουν και μας κουράζουν και δυστυχώς, όταν πονάμε ως έφηβοi, δεν το δείχνουμε με θλίψη. Συνήθως στην εφηβεία η θλίψη είναι μασκαρεμένη και ντύνεται τα ρούχα της οργής, του θυμού, για αυτό λέμε πάντα στη πρόληψη, όταν βλέπετε κάποιον θυμωμένο έφηβο να σκέφτεστε ότι πίσω από αυτόν , πίσω από αυτά τα ρούχα της οργής και του θυμού υπάρχει πιθανότατα θλίψη.
Πώς βλέπετε τις σχέσεις γονέων-εφήβων?
Ως γονιός, θα πω ότι το μεγαλύτερο δώρο που μπορεί να έχω, καθώς μεγαλώνω εφήβους, είναι να έχουν οι έφηβοι μου, τα παιδιά μου, την άνεση να μου μιλούν. Όταν ένα παιδί μιλάει στους γονείς του, τους κάνει ένα δώρο και τους λέει ότι τα πάμε καλά, συνεχίστε έτσι. Οι σχέσεις εφήβων-γονέων πιστεύω ότι εξαρτώνται κυρίως από τους γονείς, από τη στάση των γονιών δηλαδή, από το πόσο ακούνε, από το πώς μιλάνε, αλλά και κυρίως το πώς σωπαίνουν. Δεν είναι όλες οι καταστάσεις, καταστάσεις που χρειάζεται να μιλάει κάποιος. Σαν γονιός, υπάρχουν και καταστάσεις που καλύτερα να σιωπάς. Η σχέση, λοιπόν, των εφήβων με τους γονείς εξαρτώνται από τους γονείς και οι γονείς χρειάζεται να μάθουν τρόπους να επικοινωνούν, να ακούν, να μιλούν και να σωπαίνουν.
Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τους εφήβους?
Βελτιώνοντας τον εαυτό τους. Υπάρχει ένα ακρωνύμιο που σχηματίζει τη λέξη “ΣΚΑΒΕ”:
Συνεχής
Και
Αδιάκοπη
Βελτίωση
Εαυτού
Όσο βελτιώνω τον εαυτό μου σαν γονιός, όσο περιορίζω το “εγώ” μου, τόσο περισσότερο χώρο δίνω στο να φτιάξω μια σχέση δυνατή. Τα παιδιά, οι έφηβοι, από ό,τι έχω καταλάβει δεν απορρίπτετε, τους γονείς, ως πρόσωπα, αλλά τον τρόπο τους. Οι περισσότεροι γονείς δυστυχώς κάνουμε λες και τα ξέρουμε όλα και έχουμε μια τεράστια τάση για συμβουλή. Να συμβουλεύουμε, συνεχώς. Η λέξη “συμβουλή” προέρχεται από το συν+ βουλεύομαι. Σημαίνει από κοινού αποφασίζω. Μπορούμε, λοιπόν, να βοηθήσουμε τους εφήβους, ως γονείς, βοηθώντας τους εαυτούς μας και περιορίζοντας το εγώ μας στις σχέσεις μας με τους εφήβους.
Κάθε συμπεριφορά λέμε, έχει μια θετική πρόθεση, δηλαδή ακόμα και ο θυμός, ακόμα και η ένταση έχουν μια θετική, όχι σωστή, πρόθεση. Κάτι προσπαθεί να μας πει ένας άνθρωπος μέσα από αυτήν.
- Τι ρόλο παίζουν οι παρέες και οι φίλοι κατά τη διάρκεια της εφηβείας?
Πάρα πολύ σημαντικό. Νομίζω το χειρότερο που μπορεί να συμβεί σε ένα παιδί κατά τη διάρκεια της εφηβείας, είναι να νιώθει μόνο και να νιώθει ξεκομμένο και απομονωμένο, και αυτό πραγματικά είναι από τα δυσκολότερα ζητήματα, στην εποχή μας, γιατί δυστυχώς περιτριγυριζόμαστε από πολλά πράγματα που υποτίθεται μας φέρνουν σε επαφή με άλλους, αλλά, η μοναξιά δεν έχει να κάνει με το με πόσους είμαι μαζί, αλλά το πώς νιώθω. Τώρα, ας πούμε, αυτή τη στιγμή που είμαστε πόσοι άνθρωποι μαζί εδώ πέρα μπορεί να νιώθει κάποιος μόνος. Είναι ένα συναίσθημα, δεν είναι μια κατάσταση. Δεν είναι μόνο να είμαι με κάποιος άλλους, αλλά το πώς είμαι, επομένως, η παρέα και οι φίλοι, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, ασκούν τεράστια επίδραση, στον τρόπο που ντυνόμαστε, στον τρόπο που χτενιζόμαστε, στις επιλογές, μουσικές και άλλες. Καμιά φορά μπαίνουμε στον πειρασμό, για να ταιριάξουμε με τους άλλους, να κάνουμε πολλές υποχωρήσεις, και πολλούς συμβιβασμούς κατά του εαυτού μας, ώστε να ταιριάξουμε. Οι γονείς πιστεύουν ότι οι φίλοι και οι παρέες είναι η πιο σημαντική επίδραση στα παιδιά. Είναι σημαντική, αλλά η σημαντικότερη εξακολουθεί να είναι των γονέων, αν φυσικά οι γονείς λειτουργούν με έναν τρόπο που βοηθάνε τα παιδιά. Και πώς βοηθούν τα παιδιά? Όταν οι γονείς, “σκάβουν”.
Τι θα προτείνατε στους εφήβους που περνάνε μια δύσκολη συναισθηματική κατάσταση?
Να μιλήσουν. Να βρουν έναν άνθρωπο, που να νιώθουν άνετα, μακάρι να υπάρχει ένας τέτοιος άνθρωπος στη ζωή τους, που να τους βοηθά να νιώθουν ο εαυτός τους, είτε ενήλικας είτε άλλος, και ,αν δουν ότι δυσκολεύονται πάρα πολύ, να πάρουν και τη γνώμη ενός ειδικού. Πάντως, να μην το κρατήσουν μέσα τους, να μην το πνίξουν, να μην το φυλακίσουν μέσα τους, στη ψυχή τους. Ξέρετε, ό,τι ταλαιπωρεί τη ψυχή μας, πυροβολεί και το σώμα μας, γιατί στο σώμα φυλακίζουμε όλα εκείνα τα συναισθήματα που δεν μπορούμε να εκφράσουμε. Να μιλήσει, λοιπόν, ο έφηβος για αυτή τη κατάσταση και, αν δεν υπάρχει ενήλικας ή κάποιος άλλος να ακούσει, τότε να απευθυνθεί και σε έναν ειδικό, ας πάρει μια γνώμη.
Οι σύγχρονες προκλήσεις της εποχής μας επηρεάζουν τον τρόπο που βλέπουν οι έφηβοι τον εαυτό τους?
Ε βέβαια, πόσους youtubers, πόσους influencers κ.τ.λ. καταναλώνουμε καθημερινά? Και όλοι αυτοί ασκούν μία επίδραση, ειδικά σε παιδιά με ένα ευάλωτο ψυχισμό, που ζουν σε ένα όχι τόσο «σταθερό» σπιτικό, που δεν έχουν κοντά τους σταθερά και υγιή πρότυπα, που είναι πολύ ευάλωτα. Υπάρχουν πάρα πολλοί πειρασμοί γύρω τριγύρω, και ειδικά όταν δεν νιώθει κανείς ωραία μέσα του, προσπαθεί να ταυτιστεί με κάτι. Υπάρχει ένας γενικός κανόνας στη φύση. Η φύση δεν αντέχει το κενό. Το ψυχικό κενό, είναι κάτι που δεν αντέχεται, πιθανόν, για παράδειγμα, να το κάνουμε shopping therapy, να το κάνουμε φαΐ, να το κάνουμε αλκοόλ ή κάτι άλλο, κενό είναι. Επομένως, θέλει λίγο προσοχή στον τρόπο με τον οποίον χτίζουμε σχέσεις, καλό είναι να υπάρχουν παρέες που να μας βοηθάνε και όχι να μας κρίνουν.
- Ευχαριστούμε πολύ για τον χρόνο σας!
- Κι εγώ σας ευχαριστώ!
Καράμπαγλη Ισιδώρα
Παπαδημητρίου Νίκος
Πασναγίδου Μαρία
Τουτζιαράκη Βαλιάννα
