Αγαπητοί μας αναγνώστες ,
Στο άρθρο αυτό θα σας παρουσιάσουμε ένα βιβλίο που αγαπήθηκε πολύ και μας ταξιδεύει νοσταλγικά, με βαθιά συγκίνηση στο παρελθόν. Πρόκειται για το μυθιστόρημα «Τα ψηλά βουνά » του Ζαχαρία Παπαντωνίου, έργο που έμεινε χαραγμένο στην αναγνωστική μνήμη χιλιάδων Ελλήνων και θεωρείται έως σήμερα, φαινόμενο μοναδικό και αξεπέραστο για τα ελληνικά παιδαγωγικά δεδομένα. Το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά ως αναγνωστικό της τρίτης τάξης του δημοτικού σχολείου, την περίοδο 1917-18 και αποτέλεσε το πρώτο σχολικό αναγνωστικό στη δημοτική γλώσσα, στα πλαίσια της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που καθιέρωσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Μετά την πρώτη σύντομη ζωή τους ως αναγνωστικό του Δημοτικού, έζησαν και εξακολουθούν να ζουν μια δεύτερη ως ευχάριστο ανάγνωσμα όλων των ηλικιών.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου γεννήθηκε το 1877 στο Καρπενήσι και πέθανε το 1940 στην Αθήνα από συγκοπή μέσα σε ένα τραμ. Δεκατριών χρονών εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα. Μετά το Γυμνάσιο γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή Αθηνών, την οποία όμως δεν τελείωσε ποτέ. Παράλληλα σπούδασε ζωγραφική, αλλά δεν εργάστηκε επαγγελματικά ως ζωγράφος και έγινε κριτικός τέχνης με μεγάλη επιτυχία. Αφοσιώθηκε από νωρίς στη δημοσιογραφία η οποία ήταν ο μεγαλύτερός του πόθος. Εργάστηκε ως πολιτικός αρθρογράφος, χρονογράφος και συγγραφέας τεχνοκριτικών άρθρων. Από το 1912 έως το 1917 υπηρέτησε ως Νομάρχης στη Ζάκυνθο, στην Καλαμάτα και σε άλλες πόλεις. Στη συνέχεια, διορίστηκε διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης για 20 χρόνια. Το 1923 έλαβε το Αριστείον των Γραμμάτων και το 1938 έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών καταλαμβάνοντας την έδρα της Λογοτεχνίας. Εξάλλου, τον έχουν χαρακτηρίσει » πρίγκιπα του νεοελληνικού λόγου». Έγραψε για τη ζωή στην ελληνική επαρχία με έμφαση στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Έργα του είναι «Τα ψηλά βουνά», η συλλογή ποιημάτων «Τα χελιδόνια», «Πεζοί ρυθμοί», «Θεία Δώρα», «Διηγήματα», «Βυζαντινός Όρθρος», η «Θυσία» , ο «Όρκος του πεθαμένου» και άλλα.
Η περίληψη του μυθιστορήματος
Στα 79 κεφάλαια του βιβλίου εξιστορούνται οι εμπειρίες μιας ομάδας συμμαθητών 26 παιδιών που περνούν τις καλοκαιρινές τους διακοπές με την άδεια των γονιών τους στα βουνά της Ευρυτανίας μέσα στις ομορφιές της φύσης. Φτιάχνουν καλύβες και μένουν εκεί σχεδόν μόνα τους επί έναν μήνα. Μαθαίνουν να λειτουργούν σαν μια κοινότητα, να αλληλοβοηθούνται, να σέβονται το ένα το άλλο, να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της καθημερινότητας και να προστατεύουν το δάσος. Έρχονται σε επαφή με τη ζωή του βουνού, μαθαίνουν να λύνουν προβλήματα επιβίωσης, να ξεπερνούν εμπόδια και γίνονται δάσκαλοι για τον Λάμπρο, ένα μικρό τσομπανόπουλο που διψάει για μάθηση. Όταν ξαναγυρίζουν στην πόλη είναι διαφορετικά παιδιά: γερά, γενναία, ηλιοκαμένα, με νέες εμπειρίες από τη ζωή.
Οι ήρωες του μυθιστορήματος
Οι ήρωες αυτού του αξιόλογου μυθιστορήματος είναι αυτά τα 26 παιδιά. Ο Αντρέας, ο θαρραλέος που ανοίγει πρώτος τον δρόμο. Ο Καλογιάννης , όνομα και πράγμα, η προσωποποίηση της συνέπειας. Ο Μαθιός είναι χαριτωμένος και σπανίως πιστεύει αυτά που του λένε. Ο Δημητράκης είναι εξαίρετος μαθητής. Ο Δήμος έχει μια μανία να συλλέγει σκελετούς. Όσο για τον Φουντούλη είναι αυτό που λέμε ο «φαγάνας» της παρέας. Ο Φάνης είναι λίγο φοβητσιάρης αλλά έχει τρομερή αντίληψη. Ο Φάνης είναι ο ήρωας που εκφράζει περισσότερο από όλους τον ίδιο τον συγγραφέα καθώς βλέπει πρώτος τις ομορφιές της γης και του ουρανού. Υπάρχουν και άλλοι ήρωες: ο κύριος Στέφανος, ο οποίος είναι υπεύθυνος των παιδιών, ο μπάρμπα Φώτης που ζει στα βουνά και τραγουδά όμορφα τραγούδια, ο Λάμπρος, το μικρό βλαχόπουλο και η αδερφή του, η Αφρόδω μια όμορφη βλαχοπούλα και νοικοκυρά. Τα αδέλφια αυτά ζούσαν ευτυχισμένα στην καλύβα τους στα βουνά.
Μπορούν να είναι επίκαιρα τα «Ψηλά Βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου, έναν αιώνα μετά τη συγγραφή τους; Η απάντηση είναι σίγουρα καταφατική.
Γιατί τα μηνύματά τους είναι σπουδαία και διαχρονικά…
Τα μηνύματα που μας μεταδίδει αυτό το μυθιστόρημα είναι το νεανικό όραμα της αυτονόμησης των παιδιών, η κοινωνικοποίησή τους, το ομαδικό πνεύμα, η αλληλεγγύη, ο αλληλοσεβασμός, η συνεργασία, η εκτίμηση απέναντι στον άλλο και η οικολογική τους ευαισθησία, αξίες μοναδικές και ανεκτίμητες. Ο Στέλιος Σπεράντζας είπε για «Τα ψηλά βουνά» πως «είναι από τα βιβλία που ξυπνούν τους λαούς και τους κάνουν μεγάλους». Σήμερα, μας υπενθυμίζουν, πέραν όλων των άλλων, πόσο σημαντικό είναι ο καθένας από μας ν’ αναλαμβάνει τις ευθύνες του.
Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου απευθύνεται στα παιδιά όλων των εποχών. «Όταν βρίσκονται γενναία παιδιά σαν εσάς, ένα δάσος γίνεται αιώνιο. Κι οι άνθρωποι ζουν καλύτερα τη ζωή τους».Τα «Ψηλά Βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου βρίσκονται μακριά από κάθε ψευτιά. Η μόνη τους πρόθεση είναι να φέρουν στις αίθουσες διδασκαλίας και στις ψυχές των αναγνωστών τους, το θρόισμα των πεύκων και των ελατιών, το τραγούδι του νερού και τη χαρά της μιας αλλιώτικης, αγνής ζωής μέσα στη φύση. Και όλα αυτά με μια γραφή απόλυτα θελκτική και αβίαστη. Η απλή αφήγηση και η ζωντανή γλώσσα του καθιστούν το βιβλίο αυτό ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα και αξεπέραστα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας το οποίο επανεκδίδεται συνεχώς και πωλείται σε πολλά βιβλιοπωλεία. Αλλά διατίθεται διαδικτυακά και σε ψηφιακή έκδοση στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://www.ebooks4greeks.gr/%cf%84%ce%b1-%cf%88%ce%b7%ce%bb%ce%b1-%ce%b2%ce%bf%cf%85%ce%bd%ce%b1.
Σας αφιερώνουμε ένα απόσπασμα:
ΟΙ ΜΙΚΡΟΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ ΑΝΕΒΑΙΝΟΥΝ ΤΟ ΒΟΥΝΟ
Σαν έφτασαν σε μια ράχη, τους καλωσόρισε ο κρύος αέρας. Αυτός ο αέρας είχε περάσει από κάθε κορφή και κάθε λαγκαδιά. Τον πήραν με βαθιά αναπνοή.
Πουλάκια με άσπρη τραχηλιά κουνούσαν την ουρά τους στους θάμνους κι ύστερα έφευγαν με γοργό λαρυγγισμό.
Ένα κατσίκι κατάμαυρο έστεκε στην κόψη του βράχου.
Οι βράχοι σχημάτιζαν σα θεόρατα σπίτια, που δεν ξέρεις ποιος τα κατοικεί. Οι γκρεμοί ήταν φυτεμένοι με πουρνάρια και κουμαριές. Αλλού κατέβαιναν γυμνοί και απότομοι, σα να τους είχες κόψει με σπαθί. Ο βράχος απάνω στο βράχο, ο λόφος απάνω στο λόφο σχημάτιζαν το βουνό.
Πελώρια ήταν όλα.
Και σ’ αυτό το ύψος ανέβαινε με στροφές, όλο ανέβαινε ο δρόμος.
Ευτυχισμένοι σε τούτο το θέαμα οι μικροί ταξιδιώτες, κοίταξαν προς τις κορφές. Ένας τους φώναξε:
«Γεια σας, ψηλά βουνά!»
Καπούτση Ιωάννα
Παπαδοπούλου Μαριάννα
