Γράφουν οι Δήμητρα Ζαχαριάδη, Αντρέας Πάγκαλος και Ιωάννα Ντεμάδη…
«Ο χρήστης @abcdefg θέλει να σας στείλει μήνυμα». Ο Νίκος λοιπόν λαμβάνει έναν σύνδεσμο από έναν άγνωστο χρήστη στο προφίλ του στα social media και μια φωνή στο μυαλό του τον ωθεί να πατήσει το κουμπί accept αντί για το decline message. Στο διπλανό δωμάτιο η αδερφή του Μαρία λαμβάνει μια παρόμοια ειδοποίηση: «Ο χρήστης @yourdad θέλει να σας στείλει μια φωτογραφία». Τη δέχεται και την ανοίγει. Ακούγεται μία φωνή από το σαλόνι: «Νίκο! Ποιος είναι αυτός ο χρήστης @tapantagiapolitikh που μου λέει πως η Φον ντερ Λάιεν θα συμμετάσχει στην εκπομπή του Άκη;» Στην κρεβατοκάμαρα ο πατέρας αρχίζει να ωρύεται, γιατί βλέπει μία ανάρτηση για το Fortnite στη σελίδα του στο Facebook που σίγουρα δεν ανάρτησε ο ίδιος.
Ιοί-spam, προώθηση ακατάλληλου περιεχομένου-sexting, παραπληροφόρηση, παραβίαση προσωπικών δεδομένων∙ αυτοί είναι μόνο μερικοί από τους κινδύνους που διατρέχουν οι άνθρωποι στο διαδίκτυο, πόσο μάλλον οι νέοι της ηλικία μας. Η εφηβική περιέργεια και η πεποίθηση των νέων ότι τίποτα δεν μπορεί να τους βλάψει αποτελούν τον τέλειο συνεργό για αυτούς που κρύβονται πίσω από τις παραπάνω απάτες.
Τα spam mails-messages είναι καθημερινότητα για πολλούς χρήστες, όχι μόνο στα e-mails αλλά και στα social media. Σε ουκ ολίγους έχει τύχει να τους στείλει ο Νιγηριανός ιδιοκτήτης τράπεζας και να τους προσφέρει χωρίς δεύτερη σκέψη 10.500.000$ επειδή ο Θεός του το είπε πως ο Γιάννης από την Δραπετσώνα είναι ο εκλεκτός. Και ω του θαύματος, πάνω που ο περί ου Γιάννης περίμενε να εμφανιστεί η θαυμαστή για να σωθεί από τα οικονομικά τους προβλήματα.
Παρόλο που πολλές φορές τέτοιες απάτες είναι εύκολα αναγνωρίσιμες, πολλοί έχουν εξαπατηθεί από τέτοιου είδους μηνύματα. Πάσης φύσεως κίνδυνοι ενδέχεται να κρύβονται πίσω από τέτοια μηνύματα: από το να σου «κολλάει» το λειτουργικό εξαιτίας του ιού που φύτεψε στον υπολογιστή σου ο χάκερ μέχρι να σου υποκλέψουν τους κωδικούς από τον τραπεζικό λογαριασμό ή να βρουν τη διεύθυνσή σου. Εμείς βέβαια μπορεί να μη διατρέχουμε τέτοιους κινδύνους, μιας και ούτε λογαριασμό διαθέτουμε ούτε ψηφιακό πορτοφόλι, αλλά είναι σημαντικό να αποκτήσουμε μια σωστή στάση όσον αφορά ζητήματα ιδιωτικότητας και ασφάλειας των προσωπικών μας δεδομένων.
Ο τρόπος πρόληψης είναι απλός: μην ακολουθείτε υπερσυνδέσμους που σας στέλνονται από άγνωστους λογαριασμούς ή ακόμη και από λογαριασμούς γνωστών σας, που εμφανίζουν ύποπτη ή ασυνήθιστη συμπεριφορά, μιας και ενδέχεται να έχουν χακαριστεί. Αυτό ίσως να είναι ο λιγότερα σοβαρός κίνδυνος σε σχέση με τους υπόλοιπους, μιας και πιστεύω πως κάποιος που διαθέτει έστω ελάχιστη ιντερνετική εμπειρία μπορεί να αναγνωρίζει τι είναι σπαμ και τι όχι.
Από την άλλη υπάρχουν μορφές ιντερνετικής παρενόχλησης που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για τους εφήβους. Η διαδικτυακή σεξουαλική παρενόχληση, που εμφανίζεται συνηθέστερα με τη μορφή sexting, σίγουρα έχει ανησυχήσει πολλούς γονείς και έχει πληγώσει πολλά αγόρια και κορίτσια. Ένα θέμα ταμπού που ξεκινάει από τα κινητό του παιδιού και μένει εκεί. Πώς να το πεις στους γονείς σου; Δεν θα καταλάβουν, δεν το έχουν ζήσει. Στο κάτω-κάτω εσύ φταις που μπαίνεις σε αυτά τα media και ουσιαστικά το ζητάς να σου στείλουν τέτοιες φωτογραφίες. Πολλές φορές άγνωστοι που θέλουν να κάνουν επίδειξη ή το θεωρούν ελκυστικό στέλνουν φωτογραφίες ακατάλληλου περιεχομένου, που βασανίζει τα παιδιά, αφού αποτελεί κάτι άγνωστο και άκρως προσωπικό.
Άλλες φορές τέτοιο περιεχόμενο ανταλλάσσεται με ανεύθυνο τρόπο ανάμεσα σε φίλους, συντρόφους, γνωστούς. Μια φωτογραφία που ίσως να εστάλη ως ένδειξη εμπιστοσύνης και αγάπης αλλά μπορεί να κατάληξε στα κινητά όλων, εφήβων και μη, στη γειτονιά σου. Ο λόγος όμως που το sexting αποτελεί έναν τόσο μεγάλο κίνδυνο είναι το στίγμα που υπάρχει σε αυτήν την ενέργεια, η άρνηση να συζητηθεί μέσα στην οικογένεια, μέσα στο σχολείο, σε οποιονδήποτε θεσμό. Η άγνοια των πιθανών συνεπειών οδηγεί τους εφήβους να βγάζουν φωτογραφίες στις οποίες φαίνεται το πρόσωπό τους, το οποίο κάνει την πιθανή διαρροή μιας φωτογραφίας ακόμη πιο τρομακτική. Οι συνέπειες αυτές, που έχουν κάποτε στιγματίσει τη ζωή κάποιων παιδιών με τον πλέον φρικτό τρόπο, θα μπορούσε να αποφευχθεί, αν υπήρχε κατάλληλη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση.
Δε σταματούν όμως εκεί τα προβλήματα που προκύπτουν από ανεύθυνες και καταχρηστικές χρήσεις του διαδίκτυου. «Οι Άγριες Μέλισσες κόβονται οριστικά από τους δέκτες μας», «ο νικητής του Survivor κατεβάζει κόμμα στις εκλογές», «ο Πούτιν ανακοίνωσε την απόφασή του να παραιτηθεί από πρόεδρος της χώρας». Ειδήσεις ψευδείς και καυστικές που απευθύνονται στα χαμηλότερα ένστικτα των αναγνωστών, ειδήσεις κίτρινες και ροζ, που έχουν στόχο να μονοπωλήσουν την προσοχή μας με τη χυδαιότητα και τον σουρεαλισμό τους. Μόνο που αυτές οι ειδήσεις έχουν μεγάλο αντίκτυπο –μεγαλύτερο από αυτόν που φανταζόμαστε- στην ψυχολογία ενός ανθρώπου, όταν τις διαβάζει καθώς και όταν αντιλαμβάνεται την ανακρίβειά τους.
Ας παρατηρήσουμε όμως με ποιον τρόπο τέτοιες ειδήσεις μεταδίδονται σαν ανεξέλεγκτη φωτιά. Ένας μαθητής διαβάζει ότι καταργούνται στο εξής οι εκδρομές και οι περίπατοι. Πρώτη του κίνηση είναι να πάρει το τηλέφωνο στο χέρι και να πει τα «μαντάτα» στους φίλους του. Κάπως έτσι η είδηση διαδίδεται παντού: γίνεται viral, μεταδίδεται δηλαδή σαν τον ιό.
Τρόποι αντιμετώπισης; Οι επαρκείς γνώσεις. Για να χρησιμοποιήσουμε το διαδίκτυο πρέπει αρχικά να ξέρουμε πώς. Καταρχάς πρέπει να αξιολογούμε τις πληροφορίες που βρίσκουμε και να ελέγχουμε αν ο συγγραφέας αναγράφεται και αν η βιβλιογραφία είναι έγκυρη. Επίσης καλό θα ήταν να χρησιμοποιούμε πολλές και διαφορετικές μηχανές αναζήτησης, ώστε να διασταυρώνουμε τις πληροφορίες του διαδικτύου πριν τις αξιοποιήσουμε. Τέλος πρέπει να εγκαθιστούμε φίλτρα λογισμικού που μπορούν να αποκλείσουν πηγές που περιέχουν μίσος, ρατσισμό και άλλου είδους προπαγάνδα.
Αυτά που απαριθμήθηκαν παραπάνω είναι μερικά από τα είδη των κινδύνων που μπορεί κάποιος να συναντήσει στο διαδίκτυο. Άνθρωποι στην ηλικία μας έρχονται καθημερινά σε επαφή με μηνύματα spam, μηνύματα ακατάλληλου περιεχομένου, παραπληροφόρηση και η πιο συνηθής αντίδρασή τους είναι να το αποφύγουν αλλά και να εσωτερικεύσουν το άγχος και τον εκνευρισμό που τους προκαλούν. Η επαρκής πληροφόρηση και η βοήθεια από το οικογενειακό περιβάλλον και το σχολείο αλλά και εξειδεικευμένους κρατικούς φορείς μπορεί να παρέχει στους εφήβους την τέλεια ασπίδα εναντίον της άσχημης πλευράς του διαδικτύου.
