Σε ένα σχολείο, όλοι πάντα ξέρουμε ποιο είναι το καλό τμήμα. Γνωρίζουμε όμως πολύ καλά και αυτά που χαρακτηρίζονται από τους καθηγητές ως μη συνεργάσιμα, ως ανυπόφορα, ως τα χειρότερα που έχουν αντικρίσει ποτέ. Έτσι και στο σχολείο μας, υπάρχουν συγκεκριμένες περιπτώσεις που διεκδικούν επάξια τον συγκεκριμένο τίτλο. Ποιοι είναι όμως οι παράγοντες που κάνουν ένα τμήμα κακό; Πεδίο σχολιασμού λαμπρό για συντάκτες όπως εμείς που διαθέτουμε μάλιστα μια σχετική… εμπειρία πάνω στο συγκεκριμένο θέμα.
Καταρχάς η έννοια κακό τμήμα επιδέχεται πολλές και διαφορετικές ερμηνείες. Ένα τμήμα μπορεί να χαρακτηριστεί κακό είτε λόγω της συμπεριφοράς κάποιων παιδιών είτε εξαιτίας της συνολικής εικόνα του. Μόλις κάποιο τμήμα αποκτήσει την κακή φήμη, τότε είναι μονόδρομος πως αυτή θα το ακολουθεί έως το τέλος. Αρκετοί εκπαιδευτικοί αποφεύγουν να αναλάβουν τμήμα που έχει αποκτήσει τέτοια φήμη. Άλλοι πάλι έλκονται σαν τις πεταλούδες στη φωτιά από τέτοια τμήματα.
Τι συμβαίνει λοιπόν μέσα σε ένα τέτοιο τμήμα; Ποια είναι η καθημερινή ρουτίνα μιας τέτοιας τάξης.
Συνήθως, σε μια τέτοια τάξη, μια συνηθισμένη μέρα, επικρατεί μια συνεχής φασαρία που κυμαίνεται από μόνιμη ψιθυριστή φλυαρία και φτάνει ως την αδιανόητη, ανυπόφορη οχλαγωγία. Δεν είναι πάντα το σύνολο το οποίο προκαλεί ταραχή αλλά συνηθέστερα οι λεγόμενοι ταραξίες, που προκαλούν ακραία σύγχυση στους καθηγητές. Πολλές φορές όμως, μια… άτακτη πράξη ενός ή λίγων έχει εφέ ντόμινο που παρασύρει το υπόλοιπο σύνολο, καταλήγοντας σε έναν ανεξέλεγκτο, ασυγκράτητο όχλο. Σαν να μην έφτανε η καθημερινή αναρχία αυτών των τμημάτων, εκδηλώνονται όχι σπάνια και ακραία σενάρια. Μαθήματα στα οποία κανείς δε δίνει προσοχή στο τι λέει ο καημένος ο διδάσκων, καταστάσεις εκτός ελέγχου, χαοτικά συμβούλια και εκρήξεις καθηγητών είναι από τα λίγα που χαρακτηρίζουν αυτές τις τάξεις. Και κάποιες φορές, υπάρχουν κι εκείνες οι περιπτώσεις -ευτυχώς όχι στο σχολείο μας- όπου οι μαθητές εκτρέπονται εκτός ελέγχου και αγγίζουν τα όρια της παραβατικότητας: καταστροφές υλικοτεχνικής υποδομής, εξύβριση ή και σωματικές βλάβες σε βάρος συμμαθητών ή ακόμα και καθηγητών.
Ένα καλό τμήμα από την άλλη διακρίνεται από συνέπεια και τάξη, από διάθεση συνεργασίας και ικανότητας συγκέντρωσης. Η επιμέλεια και η ησυχία είναι οι αρετές που πρέπει να διαθέτει ένα τμήμα ενώπιον του καθηγητή. Επιπλέον, η μαθητική επίδοση ανεβάζει σημαντικά το γόητρο του τμήματος. Από ερωτήσεις που κάναμε σε κάποιους καθηγητές, καταλάβαμε πως για να χαρακτηριστεί ένα τμήμα καλό πρέπει να υπάρχει αρμονική συνεργασία μεταξύ των μαθητών και ένα γενικά καλό κλίμα ομαδικής προσπάθειας. Αντιθέτως, ένα κακό τμήμα χαρακτηρίζεται από αγένεια απέναντι στον καθηγητή, κακές σχέσεις των μαθητών μεταξύ τους και την νοοτροπία “ο καθένας για τον εαυτό του”. Επίσης η αδιαφορία για τους σχολικούς κανονισμούς προκαλεί αναστάτωση και επιφέρει τιμωρίες. Σε περιπτώσεις τμημάτων που επικρατεί δυσάρεστη ατμόσφαιρα παρατηρούνται προκαταλήψεις σε βάρος συγκεκριμένων ατόμων. Δηλαδή, καθώς κάποιος χτίζει μία φήμη, αυτή κολλάει πάνω του και τον ακολουθεί με αποτέλεσμα να κατηγορείται για οποιαδήποτε παραβατική πράξη προκαλείται από συμμαθητή του. Όλοι οι καθηγητές με τους οποίους μιλήσαμε συμφωνούν ότι ένα καλό τμήμα είναι αυτό που λόγω του κλίματος της τάξης και της αρμονίας που επικρατεί καθιστά εύκολο να δουλέψει κάποιος μαζί τους.
Θα πρέπει όμως να σκεφτούμε ότι όταν ένα κακό τμήμα αποκτήσει κακή φήμη, δεν του δίνονται ούτε ευκαιρίες ούτε βοήθεια για να αντιστρέψει αυτή τη προβληματική κατάσταση που συνεχώς επιδεινώνεται. Η συμπεριφορά δηλαδή των παιδιών ακολουθεί το μοτίβο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας: τα καλά τμήματα θα γίνουν καλύτερα και τα κακά τμήματα θα γίνουν χειρότερα. Όμως αυτό δεν βοηθά και τους μαθητές που κάποιες φορές δεν μπορούν να μάθουν όσο εύκολα όσο άλλοι. Γενικά πρέπει να ληφθεί δράση, είτε μεταξύ των παιδιών είτε με την καθοδήγηση των καθηγητών, πενταμελών ή και δεκαπενταμελών συμβουλίων του κάθε σχολείου.
