Αθηναϊκό Μυθιστόρημα του Γρηγορίου Ξενόπουλου
Ζωή Λιβέρη, Τάσος Πατίρης
Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται στην Αθήνα κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13) και έχει κεντρικούς ήρωες δύο νέους, τον Παύλο Ζήση και την Έλλη. Οι δύο γνωρίζονται σε εορταστικό κλίμα πολεμικής έξαρσης, ερωτεύονται γρήγορα και παντρεύονται σχεδόν «επιπόλαια», με το πρώτο τους φιλί να δίνει το σύνθημα ενός βιαστικού γάμου . Η Έλλη κατάγεται από αριστοκρατική οικογένεια, είναι ιδεαλίστρια και θαυμάζει βαθιά τους Έλληνες στρατιώτες για την ανδρεία τους.
Αντίθετα, ο Παύλος –γιος μικροαστής με βλέψεις κοινωνικής ανόδου – δύσκολα κατατάσσεται στα «παλικάρια του πολέμου» που τόσο θαύμαζε η γυναίκα του. Όταν η Έλλη ανακαλύπτει ότι ο άνδρας της δεν επιθυμεί να πολεμήσει, ανάμεσά τους αρχίζουν οι πρώτες ρωγμές: «τα φιλιά αρχίζουν να γίνονται ψυχρά», προμηνύοντας έναν προσωπικό πόλεμο ανάμεσά τους, «ίδιο με αυτόν ανάμεσα στους πολλούς» .
Καθώς εξελίσσεται η πλοκή, ο Παύλος κατατάσσεται τελικά στον στρατό και στέλνεται στο μέτωπο. Η εμπειρία του πολέμου του αλλάζει βαθιά τη συμπεριφορά και το ήθος· όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά στο οπισθόφυλλο, «ο Παύλος Ζήσης, με τον πόλεμο, από κακός… γίνεται καλός» . Δηλαδή, μέσα από τις θυσίες και τον αγώνα που βιώνει, ο Παύλος ωριμάζει και εκδηλώνει τις αρετές (ανδρεία, αυτοθυσία) που η Έλλη αναζητούσε εξαρχής. Το μυθιστόρημα κλείνει υποδεικνύοντας ότι, παρά τις δοκιμασίες και τους μικρούς «πολέμους» στην προσωπική τους ζωή, η αγάπη και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια τελικά αντέχουν.
