Αναγνώστες κι αναγνώστριες του μαθητικού μας περιοδικού «Γραφίς Γαλατινής και Εράτυρας Γραφείς», βρισκόμαστε στην ορεινή πανέμορφη Γαλατινή και σήμερα θα μιλήσουμε για το τι γινόταν στο χωριό μου το Πάσχα, στην παλαιότερη εποχή… περίπου εξήντα χρόνια πριν!
Πάμε, λοιπόν, για μια σύντομη συνέντευξη από την προγιαγιά μου κα Θεοδώρα Παπαδηλέρη – Γρεβενήτη!
Φύγαμε λοιπόν…

-Κα Θεοδώρα, καλησπέρα.

-Καλησπέρα και σε σας…

-Είμαστε από το περιοδικό ‘’ Γραφίς Γαλατινής και Εράτυρας Γραφείς’’ και θα θέλαμε να σας κάνουμε κάποιες ερωτήσεις , σχετικά με τον εορτασμό του Πάσχα στην τοπική κοινωνία την παλαιότερη εποχή, προκειμένου να μας φέρετε πιο κοντά στη λαογραφία και την τοπική μας παράδοση!

-Πολύ ευχαρίστως! Ας ξεκινήσουμε…

-Το Πάσχα είναι μια από τις μεγαλύτερες με ιδιαίτερη απήχηση γιορτές ολόκληρης της Χριστιανοσύνης, πείτε μας, λοιπόν, για τους ανθρώπους της τοπικής κοινωνίας τι σήμαινε Πάσχα;

-Το Πάσχα ήταν και τότε, όπως και σήμερα, μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της θρησκευτικής μας παράδοσης. Οι άνθρωποι περίμεναν τον ερχομό του πώς και πώς, με τεράστια προσμονή και λαχτάρα, όχι για κάτι σημαντικό, απλά και μόνο για να γιορτάσουν όλοι μαζί, να χορέψουν και να χαρούν, να φάνε και να γεμίσουν τα νηστικά και ταλαιπωρημένα από τη μεγάλη νηστεία στομάχια τους, να ‘ρθουν σε επαφή με τη θρησκεία τους και τέλος, να τσουγκρίσουν τα αυγά τους και να ανταλλάξουν ευχές. Άλλωστε οι περισσότεροι χωριανοί μας, που ήταν κτίστες, έφευγαν από το χωριό μετά τις Απόκριες και γύριζαν στις μέρες του Πάσχα, ώστε να γιορτάσουν με τις οικογένειές τους. Τέλος, οι κτηνοτρόφοι, περίμεναν κι αυτοί το Πάσχα για να πουλήσουν τα αρνιά τους και να πάρουν λίγα χρήματα για τους κόπους τους, έπειτα από τη χειμερινή περίοδο που μονάχα έξοδα είχε για την κτηνοτροφία.

-Κάνατε κάποιες ετοιμασίες για την υποδοχή αυτή της τόσο σημαντικής εορτής, κι αν ναι, μπορείτε να μας μιλήσετε γι’ αυτές;

-Οι προετοιμασίες που κάνανε οι νοικοκυρές του κάθε σπιτιού ήταν παρόμοιες με αυτές που κάναμε για να υποδεχτούμε κάθε εορτή. Καθαρίζαμε το σπίτι, γυαλίζαμε τα ασημικά, σκουπίζαμε τα σοκάκια και τις αυλές μας, καθαρίζαμε τους στάβλους και τα αμπάρια μας, ετοιμάζαμε τα κοφίνια που θα γεμίζαμε με τρόφιμα, πλέναμε τα ρούχα και τα μαγειρικά μας σκεύη, ώστε να είναι έτοιμα για τα μαγειρέματα που θα γέμιζαν τα πασχαλινά τραπέζια και, τέλος, καθαρίζαμε καλά τους ξυλόφουρνους που θα μαγειρεύαμε. Ωστόσο, ετοιμασίες έκαναν και τα τοπικά καταστήματα. Εφοδιάζονταν με υφάσματα και πληθώρα τροφίμων, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των κατοίκων.

-Τι συνέβαινε καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας; Υπήρχαν τοπικές συνήθειες-παραδόσεις, κι αν ναι, ποιες είναι αυτές;

-Καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, οι άνθρωποι πήγαιναν στην εκκλησία, προσεύχονταν και υμνούσαν τα Πάθη του Χριστού, περιμένοντας την Ανάσταση Του. Τη Μ. Δευτέρα, το απόγευμα σήμαινε ο Εσπερινός, οι δουλειές σταματούσαν κι οι άνθρωποι πήγαιναν στην εκκλησία. Τη Μ. Τρίτη οι μπαμπάδες έφερναν τις λαμπάδες στο σπίτι. Για τις αρραβωνιασμένες και νιόπαντρες κοπέλες έπαιρναν χρωματιστές με κορδέλες, ενώ για τους νέους μεγάλα άσπρα κεριά. Για τα μικρά παιδιά έπαιρναν ένα κέρινο καλαθάκι, για να βάζουν μέσα κι ένα αυγό. Τη Μ. Τετάρτη, το απόγευμα, συγκεντρωνόμασταν ξανά στην εκκλησία, διαβάζαμε το Ευχέλαιο και ο παπάς μας σταύρωνε με διαβασμένο λάδι. Τη Μ. Πέμπτη, οι νοικοκυρές ξυπνούσαν από πολύ νωρίς και έβαφαν τα αυγά κι άπλωναν στην αυλή μια κόκκινη φλοκάτη, που συμβόλιζε το αίμα που έχυσε ο Χριστός όταν μαστιγώθηκε. Κατόπιν πήγαιναν στην Εκκλησία κι έπειτα, γυρνούσαν σπίτι και ζύμωναν το «ρεβιθέινο» —άζυμο ψωμί αποτελούμενο από βασιλικό και καλά βρασμένα ρεβίθια—, που συμβόλιζε την αναφορά του Ευαγγελίου στο «άζυμον άρτον» του Μυστικού δείπνου — άλλοι το ζύμωναν το Μ. Σάββατο. Το απόγευμα γινόταν η Σταύρωση. Τη Μ. Παρασκευή δεν τρώγαμε λάδι. Πηγαίναμε στην εκκλησία και διαβάζαμε την αποκαθήλωση κι έπειτα στολίζαμε τον Επιτάφιο με ένα ιδιαίτερα αρωματικό λουλούδι, μια κίτρινη ανεμώνη, που φύτρωνε στη Βέλλια και ήταν το πρώτη λουλούδι της άνοιξης. Τέλος, το Μ. Σάββατο το βράδυ γίνονταν η Ανάσταση, όπου και ανάβαμε τις λαμπάδες, τσουγκρίζαμε τα αυγά και τρώγαμε τη μαγειρίτσα.

-Το Πάσχα στις μέρες μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τα πασχαλινά τσουρέκια, τα κατακόκκινα αυγά, τις λαμπάδες και φυσικά, με το ψητό σουβλιστό αρνί. Σε εκείνα τα χρόνια, όμως, πείτε μας με τι συνδεόταν το Πάσχα στις μνήμες των ανθρώπων; Βάφατε και, το κυριότερο, τσουγκρίζατε αυγά;

-Στις μνήμες των ανθρώπων το Πάσχα ταυτιζόταν με το γλέντι, το χορό, το τραγούδι, το πλούσιο φαγητό και, τέλος, με τον αποχωρισμό των ανδρών από τις οικογένειές τους, που θα ξενιτεύονταν για την δουλειά τους και θα γυρνούσαν πίσω, τον Οκτώβριο, του Αγίου Δημητρίου. Φυσικά βάφαμε και τότε, όπως και σήμερα αυγά. Οι νοικοκυρές με το που ξημέρωνε, ετοίμαζαν μια μεγάλη κατσαρόλα με νερό που έβραζαν στη σόμπα, κι αφού έβραζαν τα αυγά, έβραζαν ξανά νερό και εκεί έριχναν το χρώμα, που έπαιρναν από το παντοπωλείο. Αυγά, ωστόσο, έβαφαν και με άλλους τρόπους, χρησιμοποιώντας φύλλα, φλούδες από κρεμμύδια και, φυσικά, χρησιμοποιώντας καντήλι για τις γνωστές «περδίκες». Ωστόσο, κάποιες γυναίκες μεγάλης ηλικίας, ξεκινούσαν να ζωγραφίζουν τις «περδίκες», μετά τις Απόκριες κατά τη διάρκεια τις Σαρακοστής και τη μέρα της Μ. Πέμπτης τις μοίραζαν στον κόσμο που πήγαινε στον Εσπερινό. Τα αυγά τα τσουγκρίζαμε το βράδυ της Ανάστασης.

-Στη διάρκεια του Πάσχα, λάμβαναν χώρα πολιτιστικές ή ακόμη και αθλητικές εκδηλώσεις; Με ποιον τρόπο γιόρταζαν και υμνούσαν οι άνθρωποι του χωριού τη Σταύρωση του Θεανθρώπου; Τι κλίμα κυριαρχούσε στο χωριό;

-Στη διάρκεια του Πάσχα λάμβαναν εκδηλώσεις όπως αυτές της Τρίτης ημέρας του Πάσχα. Πρωί πρωί, πηγαίναμε στο εκκλησάκι της Αγίας Τριάδος, υμνούσαμε τη μεγάλη γιορτή των Βαΐων κι έπειτα μόλις τελείωνε η λειτουργία, οι άντρες έριχναν τον λίθο· θυμάμαι τον αδερφό μου, πάντα έβγαινε πρώτος στο αγώνισμα αυτό και κέρδιζε το «πρωτείο», όπως το λέγαμε. Ύστερα, το απόγευμα οι γυναίκες χόρευαν στα λιβάδια κι έπειτα συγκεντρώνονταν όλοι στη μεγάλη πλατεία, όπου στηνόταν ο χορός της ρόκας — χορός ιδιαίτερα συμβολικός. Συμβόλιζε τον αποχαιρετισμό των ανδρών που θα έφευγαν μετά το Πάσχα, για να δουλέψουν σαν κτίστες μακριά από τις οικογένειές τους. ΟΙ άνθρωποι υμνούσαν τη Σταύρωση και την Ανάσταση του Θεανθρώπου κυρίως μέσα από τη θρησκευτική εκκλησιαστική παράδοση. Το κλίμα που κυριαρχούσε στο χωριό ήταν ιδιαίτερα έντονο. Οι άνθρωποι έβγαιναν έξω, οι δρόμοι γέμιζαν φωνές και κόσμο.

- Κι ενώ η συνέντευξή μας φτάνει πλέον στο τέλος της, θα θέλαμε να μας πείτε κάποια πράγματα για το πώς βιώνατε εσείς το Πάσχα, στο κλίμα των πένθιμων ημερών των Παθών του Χριστού. Είχατε κάποιους προβληματισμούς, κάποια αναπάντητα ερωτήματα ίσως;

-Το Πάσχα το βίωνα ιδιαίτερα όμορφα. Συγκεντρωνόταν η οικογένεια, τρώγαμε νόστιμο μαγειρευτό φαγητό και πηγαίναμε στην εκκλησία. Από μικρό παιδί μου προξενούσε απορία ο χορός της ρόκας. «Τι σημαίνει ο χορός αυτός;» ρωτούσα, αλλά κανένας δεν ήξερε να μου εξηγήσει τι συμβόλιζε η ρόκα που κρατούσε η γιαγιά που έσερνε το χορό. Μεγαλώνοντας, όμως, μου λύθηκε κι αυτήν η απορία. Το γνέσιμο της ρόκας συμβολίζει το πέρασμα του χρόνου. Όπως ο χρόνος γυρίζει και μαζεύει στο αδράχτι του το νήμα της ζωής (τις ημέρες), έτσι και η γριούλα γνέθοντας τη ρόκα της μαζεύει το νήμα από το μαλλί στ’ αδράχτι της κι έτσι θα περνούσε πάλι ο καιρός και οι άντρες θα γυρνούσαν και πάλι πίσω φέρνοντας χρήματα στις οικογένειές τους.

-Σας ευχαριστούμε πολύ για τη συνέντευξή σας, μας ταξιδέψατε και μας κάνατε να μάθουμε πράγματα τα οποία δε γνωρίζαμε!

-Εγώ σας ευχαριστώ που μου δίνετε τη δυνατότητα να κάνω γνωστά τα έθιμα, αλλά και την ιστορία του χωριού μας, μια ιστορία, που δυστυχώς έχει πάψει να αναβιώνει και να συνεχίζεται…

Συνέντευξη: Θεοδώρα Παπαδηλέρη – Γρεβενήτη
Πηγή εικόνας:https://argonafplia.gr
Νάσια Τσιτσιγάνη