«Δεν θα κουραστούμε ποτέ να εγκωμιάζουμε τις αρετές του αρχαίου ελληνικού πνεύματος και την επίδραση που άσκησε στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Όμως η μαγεία που αποπνέουν τα ελληνικά κείμενα, έστω και μέσα από τις όσο το δυνατόν πιστότερες μεταφράσεις τους, αιχμαλωτίζει σε τέτοιο βαθμό τον αναγνώστη, που σπάνια γίνεται λόγος για το χρέος το οποίο οφείλει η ελληνική λογοτεχνία στην ίδια την ελληνική γλώσσα, έτσι όπως αυτή διαμορφώθηκε στην πορεία του χρόνου προσφέροντας στους ποιητές και στους πεζογράφους της ένα απαράμιλλο εργαλείο, που τόσο πολύ ζήλεψαν οι Ρωμαίοι».
Διαβάζοντας κανείς αυτές τις φράσεις θα ήταν σίγουρος πως πρόκειται για σκέψεις ενός φλογερού Έλληνα. Και όμως, αυτά τα έγραψε μια γαλλίδα η οποία, βέβαια, είχε βαθειά μέσα στην ψυχή της την Ελλάδα: η Ζακλίν ντε Ρομιγύ στο έργο της «Μαθήματα Ελληνικών».
Και συνεχίζει «Με τις εξαίρετες ιδιότητες της ελληνικής γλώσσας θα ασχοληθεί τούτο το βιβλίο, όχι για να διδάξει τις μορφές ή τους κανόνες της, αλλά για να περιγράψει τις ομορφιές της. Σκοπός μας είναι να αναδείξουμε μέσα από μια σειρά παραδειγμάτων τις λεπταίσθητες εκφραστικές αποχρώσεις που παρήγαγε η ελληνική γλώσσα με τους τόσο ιδιαίτερους μηχανισμούς της, και να επιχειρήσουμε υπό αυτή τη σκοπιά να ερμηνεύσουμε τόσο την εκπληκτική επίδραση και διάδοση της γλώσσας αυτής σε έναν ευρύτατο γεωγραφικό τομέα, όσο και τον τρόπο με τον οποίο άφησε τη σφραγίδα της στις περισσότερες γλώσσες της Ευρώπης, με πρώτη τα λατινικά, στο πέρασμα των αιώνων». Η Ακαδημαϊκός και διάσημη ελληνίστρια σ’ αυτό το συγκινητικό βιβλίο προσπαθεί να μεταφέρει στον αναγνώστη της τις ομορφιές της ελληνικής γλώσσας. Η ίδια υποστηρίζει πως η δομή και οι εκφραστικές δυνατότητες των αρχαίων ελληνικών επέτρεψαν την μεγάλη έκρηξη της σκέψης που έγινε στην Ελλάδα και επηρεάζει ακόμη και σήμερα τον πολιτισμό μας. Πάντα ακριβόλογη καταφέρνει να αναδείξει, ακόμη και μέσα από τα γραμματικά φαινόμενα τους μηχανισμούς μιας διάνοιας η οποία υπήρξε μοναδική.
Τι να πρωτοπεί κανείς γι αυτή τη γυναίκα; Γεννήθηκε στη Σαρτρ της Γαλλίας το 1913. Μεγάλωσε από τη μυθιστοριογράφο μητέρα της Ζαν Μαλβουαζέν και από πολύ νωρίς η Ρομιγύ σάρωσε τις πρωτιές κι έγινε έτσι σύμβολο της γυναικείας χειραφέτησης: υπήρξε η πρώτη γυναίκα που έγινε δεκτή στην Ecole Normale (1933), η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στο College de France (1973) στην έδρα «Η Ελλάδα και η διαμόρφωση της ηθικής και πολιτικής σκέψης», η πρώτη γυναίκα στην Ακαδημία «Αρχαίων Επιγραφών και Γραμμάτων» (1975) και η δεύτερη γυναίκα στη Γαλλική Ακαδημία μετά τη Μαργκερίτ Γιουρσενάρ.
Ήταν πάντα προσανατολισμένη στο ευρύ κοινό, επιδιώκοντας να περάσει το μήνυμά της όσον αφορά την ανθρωπιστική παιδεία και αντίληψη σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Αυτόν το διάλογο υπηρέτησε με τα πολυάριθμα έργα της μέχρι τέλους, όταν τυφλή πια έγραφε μέσω της γραμματέως της, βλέποντας ωστόσο πολύ καθαρά με τα μάτια της ψυχής της.
Η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Σορβόνης (Παρίσι) Ζακλίν Ντε Ρομιγύ αγάπησε όσο λίγοι την Ελλάδα, την Ελληνική Γλώσσα (αρχαία και νέα) και τον Ελληνικό Πολιτισμό. Η μεγάλη ελληνίστρια θεωρούσε τον Θουκυδίδη έναν από τους άντρες της ζωής της, έκανε παρέα με τον Περικλή και σε όλη τη ζωή της υπερασπίστηκε με πάθος την κλασική παιδεία και τον ανθρωπισμό.
Επειδή δεν είναι σε όλους γνωστή, επιβάλλεται να αναφερθούν μερικά πράγματα γύρω από την προσφορά της σε όλα αυτά: Το όνομά της άρχισε να γίνεται γνωστό ευρύτερα στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1995. Λίγο αργά βέβαια. Ήταν τότε που το «Ίδρυμα Ωνάση» απένειμε βραβεία σε μεγάλες προσωπικότητες του Ευρωπαϊκού Πνεύματος και όχι μόνον. Ανάμεσα στους άλλους ήταν και η μεγάλη Ελληνίστρια Ακαδημαϊκός και καθηγήτρια της Σορβόνης Ζακλίν Ντε Ρομιγύ που βραβεύτηκε. Έγραψε 28 βιβλία, που αναφέρονται στην αρχαία Ελλάδα. Τότε έλαβε και την ελληνική υπηκοότητα ενώ το 2000 έγινε πρέσβειρα του Ελληνισμού. Συγκινημένη η Ζακλίν Ντε Ρομιγύ στην αρχή της ομιλίας της είπε: «Όλη μου τη ζωή αντλούσα ευτυχία στην αδιάκοπη επαφή με τα έργα της αρχαίας Ελλάδας». Αυτά τα έλεγε μιλώντας στα Ελληνικά. Και συνέχισε: «Και αισθάνομαι γι’ αυτό ένα μεγάλο χρέος απέναντι στη χώρα σας. Και να που σήμερα η Ελλάδα μου χαρίζει επιπλέον το πιο μεγαλοπρεπές και το πιο ένδοξο δώρο».
Στην ομιλία της, ανάμεσα στα άλλα, είπε: «Ο ελληνικός πολιτισμός έχει κάτι το εξαιρετικό: τη δύναμη της επικοινωνίας! Αυτή είναι η πραγματικά εξαιρετική, η μοναδική συμβολή της Ελλάδος στους άλλους πολιτισμούς που έμαθαν από τον ελληνικό πολιτισμό τον τρόπο να εξηγούν και να συγκρίνουν, δηλαδή να επικοινωνούν μεταξύ τους! Δεν είναι τυχαίο επίσης το γεγονός ότι η ελληνική γλώσσα είχε αυτήν την τεράστια διάδοση σε όλον τον κόσμο. Αυτό οφείλεται στο ότι η ελληνική γλώσσα είναι ένα εργαλείο με το οποίο εύκολα μπορεί κανείς να εξοικειωθεί και να ανοίξει τη σκέψη του.
Σας το λέω χωρίς επιφύλαξη: Όλος ο κόσμος θα πρέπει να μάθει ελληνικά, γιατί η ελληνική γλώσσα μας βοηθάει πρώτα απ’ όλα να καταλάβουμε τη δική μας γλώσσα. Έχει μια τέτοια λιτότητα η ελληνική γλώσσα που μπορεί να πει κανείς ότι χρησιμοποιήθηκε για μεγάλες ανακαλύψεις! Παίρνω πολλές επιστολές κάθε μέρα και από νέους και από ηλικιωμένους ανθρώπους που εξυμνούν την ελληνική γλώσσα εξηγώντας μου πώς μπορεί να επιτύχει κανείς στη ζωή του και στο επάγγελμά του χρησιμοποιώντας τα …ελληνικά».
Όταν ήταν μαθήτρια Γυμνασίου, η μητέρα της (μια μορφωμένη γυναίκα), της έδωσε να διαβάσει Θουκυδίδη. «Ήταν η πρώτη αρχαία ελληνική αγάπη μου, αλλά αργότερα αγάπησα πιο πολύ τον Όμηρο», είπε.
Η Ρομιγύ αναδεικνύει σταθερά τη σημασία του αρχαιοελληνικού πολιτισμού και της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και τη θεμελιακή τους θέση στον ευρωπαϊκό πολιτισμό και την ευρωπαϊκή παιδεία: «Η λέξη «Ευρώπη» είναι ελληνική. Χρησιμοποιήθηκε από τον 4ο αιώνα π.Χ. για να προσδιορίσει την Ελλάδα σε αντίθεση προς τα ασιατικά βασίλεια», λέει στις «Συναντήσεις με την Αρχαία Ελλάδα» (Αστυ, 1997). Όσο για τους αρχαίους Έλληνες, «έδωσαν συγκεκριμένη μορφή στις ευρωπαϊκές αξίες, τις διεκδίκησαν και τις προσδιόρισαν για τους μελλοντικούς αιώνες», προβάλλοντας την «πολιτική ελευθερία του υπεύθυνου πολίτη» έναντι του άβουλου υπηκόου.
Καθημερινά η Ζακλίν Ντε Ρομιγύ εκδήλωνε τον έρωτά της και το θαυμασμό της για την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό. Θα αναφέρω μερικές περιπτώσεις: «Μια σύγχρονη Ελλάδα, που θα έχανε την επαφή με τους αρχαίους συγγραφείς, θα έχανε επίσης την επαφή με τους σύγχρονους ποιητές της, που είχαν και αυτοί γαλουχηθεί με τις ίδιες αξίες, με τον Καβάφη, με τον Σεφέρη»!
«Θα αγνοούσε αυτό που συνεχίζει να αποτελεί την δόξα της προς τα έξω και πρέπει να μείνει το καύχημά της: το ότι άνοιξε τον δρόμο στον δυτικό πολιτισμό. Πώς μπορεί να φαντασθεί κανείς ότι οι σημερινοί πολίτες της Ελλάδας μπορεί να αγνοούν την κληρονομιά που αυτή τους κληροδότησε και που μελετάται σήμερα στη Φινλανδία, στην Ιαπωνία, στην Βραζιλία; Ένας γνωστός μου νεαρός Κινέζος μεταφράζει στην γλώσσα του τον Θουκυδίδη: Πώς να δεχθώ ότι ένας Έλληνας δεν έχει τη δυνατότητα να τον διαβάζει με ευχέρεια»;
Σε άλλη περίπτωση είπε: «Οι επιστήμονες ανατρέχουν στο αστείρευτο ελληνικό «γλωσσικόν ύδωρ» για να ονομάσουν τις σύγχρονες ανακαλύψεις και εφευρέσεις (από την αθανασία ως τον μεταβολισμό), χωρίς να αναφέρουμε τους πυραύλους ή τους μεγάλους επιστημονικούς στόχους που ονομάζονται «Αριάδνη» ή «Ερμής». Ο Μίτος της Αριάδνης, όπως και τόσα άλλα είναι αναμνήσεις ελληνικές. Το ίδιο και οι Ολυμπιακοί αγώνες και ο Μαραθώνιος δρόμος. Η Ευρώπη που σφυρηλατούμε έχει Ελληνικό όνομα. Η Αρχαία Ελλάδα μας προσφέρει μία γλώσσα για την οποία θα πω ακόμη μία φορά ότι είναι ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ».
Η Ζακλίν Ντε Ρομιγύ μελετούσε όλη της τη ζωή τους Έλληνες κλασικούς, αλλά αγαπούσε και την Ελλάδα του σήμερα, θεωρώντας ότι αποτελεί συνέχεια του χθες. Σε μία συνέντευξή της είχε πει: «Έχω αναλώσει τον περισσότερο χρόνο της ζωής μου με τον Περικλή και τον Αισχύλο παρά με τους σύγχρονους». Σε δηλώσεις της, πριν από λίγα χρόνια, εξέφρασε τη λύπη της που δεν μπορούσε πια να επισκεφθεί την Ελλάδα, γιατί είχε χάσει το φως της, είχε σχεδόν τυφλωθεί.
Από το Σάββατο 18 Δεκεμβρίου 2010 η μεγάλη Ελληνίστρια και Ακαδημαϊκός Ζακλίν Ντε Ρομιγύ βρίσκεται στη γειτονιά των Αγγέλων. Έφυγε πλήρης ημερών στα 97 της χρόνια…
Γράφω όλα αυτά ως ελάχιστο φόρο τιμής στο τεράστιο έργο που άφησε πίσω της.
Επιλογές από την εργογραφία της
