Ο Σουρεαλισμός ή Υπερρεαλισμός, προέρχεται από τις γαλλικές λέξεις «sur» που σημαίνει (πάνω) και «realisme» που σημαίνει (πραγματικότητα), και στα ελληνικά αποδίδεται «πάνω από την πραγματικότητα». Πρωτοποριακό λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνημα του 20ου αιώνα. Ο σουρεαλισμός είναι ένα ιδιόμορφο κίνημα που ξεκίνησε από τη λογοτεχνία, αλλά σύντομα επηρέασε και την εικαστική δημιουργία. Σε αντίθεση με τα άλλα κινήματα, διατηρεί τη ρεαλιστική αναπαράσταση της πραγματικότητας και εκφράζει το υπερφυσικό και το υποσυνείδητο μέσα από τον παράδοξο συνδυασμό των στοιχείων και των συμβόλων, των εικόνων και των λέξεων (στην παντοδυναμία του ονείρου, στο ανέμελο παιχνίδι της σκέψης).
Ο σουρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και «γαλουχήθηκε» από ποιητές, αυτούς που διηύθυναν το περιοδικό «Litterature»στο διάστημα 1919-24. Το λογοτεχνικό κίνημα που, βασισμένο στα έργα του Ρεμπώ, του Λωτρεαμόν και του Απολλιναίρ, πήρε το 1924 το όνομα σουρεαλισμός, είχε σαν κορυφαίους εκπροσώπους τους Αντρέ Μπρετόν, Λουί Αραγκόν και Πωλ Ελυάρ. Επίσης συμμετέχουν σκηνοθέτες όπως ο Μπονουέλ, ζωγράφοι όπως ο Πικάσο, οΝταλί, ο Μαξ Έρνστ, ο Ρενέ Μαγκρίτ και ο Χουάν Μιρό. Οι ζωγράφοι αυτοί, που ο καθένας τους αποτελεί και μια ιδιομορφία του κινήματος, με τη διαφορετική εθνικότητα τους έδωσαν διεθνή χαρακτήρα στο σουρεαλισμό. Το σουρεαλιστικό κίνημα είχε ντανταϊστικά στοιχεία και επηρεάστηκε από τις αντιλήψεις του Φρόιντ για την ψυχολογία. Στρέφεται σε ονειρικούς κόσμους, στο καταπιεσμένο υπο- συνείδητο, υποστηρίζοντας τον »ψυχικό αυτοματισμό».
Οι σουρεαλιστές είχαν μεγάλο σεβασμό για την επιστήμη, καθώς και ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το υποσυνείδητο και τις θεωρίες του Freud. Η τέχνη τους ορίζεται από το τυχαίο, το υποσυνείδητο, την αναζήτηση ενός νέου εσωτερικού, προσωπικού κόσμου μέσα από την εικαστική δημιουργία. Είναι ένα ρεύμα με συγκεκριμένη θεωρία και κανόνες σύνθεσης, που έχουν σκοπό να διεγείρουν την ψυχή με οπτικά εφέ και παραδεισιακές ή εφιαλτικές εικόνες. Οι καλλιτέχνες του ρεύματος χρησιμοποιούν τη φαντασία για να απεικονίσουν το μυστικό κόσμο των ονείρων με τρόπο ασυνήθιστο, αποκρουστικό και ταυτόχρονα χιουμοριστικό.
Μεταμορφώνουν το πραγματικό σε φανταστικό, παραμορφώνοντας τα ανατομικά στοιχεία και τα αντικείμενα, παραθέτοντας εικόνες χωρίς λογική συνοχή, στήνοντας ερημικά και μοναχικά τοπία, συνοδεύοντας τα έργα τους με τίτλους μυστηριώδεις και ακατανόητους, με σκοπό να αγγίξουν το υποσυνείδητο και να δημιουργήσουν ένα ονειρικό σύμπαν.
Μεταμορφώνουν το πραγματικό σε φανταστικό, παραμορφώνοντας τα ανατομικά στοιχεία και τα αντικείμενα, παραθέτοντας εικόνες χωρίς λογική συνοχή, στήνοντας ερημικά και μοναχικά τοπία, συνοδεύοντας τα έργα τους με τίτλους μυστηριώδεις και ακατανόητους, με σκοπό να αγγίξουν το υποσυνείδητο και να δημιουργήσουν ένα ονειρικό σύμπαν.
Συχνά χρησιμοποιούν το φωτογραφικό ρεαλισμό, την οπτική αυταπάτη και την τέλεια τεχνική εκτέλεση για να δώσουν αληθοφάνεια στο υπερφυσικό.
Είναι δύσκολο να οριοθετήσουμε το σουρεαλισμό στην τέχνη. Διακρίνουμε δυο μεγάλα ρεύματα. Από τη μια μεριά είναι οι ζωγράφοι για τους οποίους η ουσία βρίσκεται στην άνεση, στο δυναμισμό και την κίνηση της γραμμής, άσχετα από το θέμα που απεικονίζεται. Ο Μαξ Ερνστ,ο Αντρέ Μασόν, οΜιρό, ο Μάτα και ο Ζακ Έρολντ ανήκουν σ” αυτή την κατηγορία. Από την άλλη μεριά είναι οι »περιγραφικοί» οι εμπνευσμένοι από τον Ντε Κίρικο. Σ” αυτούς συγκαταλέγονται ο Ρενέ Μαγκρίτ, ο Σαλβαντόρ Νταλί, ο Πωλ Ντελβώ και άλλοι. Σ” αυτούς η σκηνή είναι εξωπραγματική αλλά ο χώρος, τα αντικείμενα και οι ανθρώπινες μορφές που την αποτελούν έχουν αποδοθεί πιστά. Έχοντας θεμελιώσει την αισθητική τους στις κρυφές πηγές της έμπνευσης, οι σουρεαλιστές απέκλεισαν από τις τάξεις τους και καταδίκασαν πνευματικά κάθε είδος τέχνης που η έκφραση της αντανακλούσε μια αντίληψη λογική, ορθολογιστική και σε αρμονία με τον κόσμο. Στην Ελλάδα, το ρεύμα του σουρεαλισμού έκφρασε ο Ν. Εγγονόπουλος… Στο πολιτιστικό πρόγραμμα του σχολείου «Κηλίδες, πιτσιλιές και χρώματα, καθρέφτης της ψυχής μας«, δουλέψαμε και ασχοληθήκαμε με μερικούς από τους κορυφαίους σουρεαλιστές εικαστικούς του 20ου αιώνα όπως ο Dali, Miro & Picasso από τη Ισπανία και από την Ελλάδα ξεχωρίσαμε τον Νίκο Εγγονόπουλο που μελετήσαμε και αντιγράψαμε έργα τους. Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω:
Πηγή:
- el.wikipedia.org/wiki/Υπερρεαλισμός
- www.clab.edc.uoc.gr/…/Surealism.html
- sxeseis.gr/ks_clubsvthread.php?fid
Βασίλης Παπαδόπουλος
Γ4
