Ο Νίκος Θέμελης είναι ένας νέος δημιουργός, που χαράζει δρόμους στα πρότυπα των μεγάλων κλασικών συγγραφέων του ρεαλισμού. Αριστοκράτης της πένας, συναγωνίζεται σε αφηγηματική ευχέρεια τους μεγάλους δημιουργούς της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Διαθέτει ζωντανή αναπαραστατική ικανότητα προσώπων, πραγμάτων, χώρων, ολόκληρης κοινωνίας. Τα έργα του, μυθιστορήματα-ποταμοί, αποτελούν μια τριλογία.

      Κοσμοπολίτης ηθογράφος, περιγράφει πρόσωπα και χώρους που του είναι οικείοι.

Γνωρίζει καλά την ανθρώπινη ψυχή, διεισδύει στα βάθη της, την ανατέμνει και αποκαλύπτει όλες τις πτυχές του χαρακτήρα των ηρώων του, φωτίζοντάς τους από παντού. Έτσι, δημιουργεί ολοκληρωμένους χαρακτήρες, που με τον πλούσιο ψυχισμό τους εξασφαλίζουν στο έργο εξωτερική αλλά και εσωτερική δράση. Μα πάνω απ’ όλα με τη δύναμη της πένας του πλάθει χαρακτήρες που θα μπορούσαν να σταθούν πρότυπα ζωής.

      Οι τίτλοι των μυθιστορημάτων του είναι μονολεκτικοί με μεγάλο νοηματικό υπόβαθρο, που αφορά κατά πρώτον, τη ζωή των ηρώων του και κατά δεύτερον, την ιστορία των λαών που εμφανίζονται στις σελίδες των μυθιστορημάτων του.

      Στο πρώτο του έργο, την «Αναζήτηση»,(Κέδρος, 1998), πετυχαίνει ένα δύσκολο στόχο΄ να συνδέσει με αριστοτεχνικό τρόπο, «έξι αφηγήσεις γύρω από μια μυθιστορία», όπως λέει ο ίδιος. Για ένα πρωτοεμφανιζόμενο λογοτέχνη, είναι μεγάλος άθλος το πώς κατόρθωσε να δέσει τα νήματα των εξομολογήσεων έξι αφηγητών, χωρίς να δημιουργούνται χάσματα, πώς πέτυχε να συμπληρωθεί το ψηφιδωτό της προσωπικότητας του κεντρικού ήρωα, του Νικολή εφέντη, και ν’αποκαλυφθεί η ζωή και η δράση του ήρωα, που είχε γίνει μύθος στα στόματα των Μικρασιατών (Σμυρναίων και Μανησαλήδων).

      Ο κεντρικός ήρωας, ένα νέο παιδί, που πληγωμένο από τη φυγή του πατέρα του, αναζητά μακριά από τον τόπο του, το δικό του δρόμο, θα αγωνιστεί φιλότιμα, με πείσμα και τιμιότητα να χτίσει το δικό του κόσμο, ένα κόσμο ακέραιο, διαποτισμένο από αρχές πανανθρώπινες, όπως η δικαιοσύνη και η ισότητα. Εργάζεται σκληρά και χτίζει ένα όνομα που το σέβονται και το τιμούν όλοι –Έλληνες, Αρμένιοι, Τούρκοι και Ευρωπαίοι – χωρίς να καταχραστεί την ξένη περιουσία που ανέλαβε να διαχειριστεί. Είναι ένας οραματιστής που αναζητά έναν καλύτερο κόσμο, που θα τον φωτίζει η παιδεία και στον οποίο θα έχουν καλύτερη μοίρα οι αγράμματοι εργάτες του υποστατικού του.

        Μολονότι βίωνε την άρνηση από την ίδια του τη γυναίκα, μια κακομαθημένη αρχόντισσα, που δεν τον θεωρούσε αντάξιό της, εκείνος αγωνίστηκε να διασφαλίσει τα οικονομικά συμφέροντα της γυναίκας του, να εδραιώσει ξανά το κύρος των εμπορικών δραστηριοτήτων του πεθερού του, αλλά να προσφέρει και κοινωνικό έργο. Ο Νικολής εφέντης ήταν αξεπέραστος σ΄όλα τα στοιχεία της προσωπικότητάς του.

        Η ζωή της Σμύρνης, ο κόσμος της και ο τόπος, η Μανησά- ένα χωριό έξω από τη Σμύρνη- η Μυτιλήνη, ο Μόλυβος ζωντανεύουν μέσα στις σελίδες του μυθιστορήματος και καθηλώνουν τον αναγνώστη.

         Στο δεύτερο μυθιστόρημά του, την «Ανατροπή», (Κέδρος,2000), κινείται με άνεση σε ένα κόσμο που γνωρίζει την πάλη των ιδεών του τέλους του 19^ου και των αρχών του 20^ου αιώνα, του αιώνα της ανατροπής των πάντων, που από το ξεκίνημά του θα γνωρίσει μεγάλες ταραχές, αιματηρά γεγονότα και αλλαγές κοινωνικών συστημάτων.

          Εδώ η δράση απλώνεται από τη Βιέννη, την Τεργέστη και τις Παραδουνάβιες περιοχές ως την Πόλη και από τη Σιάτιστα και το Ζαγόρι ως τη Σαλονίκη και την Οδησσό. Ο κεντρικός του ήρωας, ο Θωμάς από το Ζαγόρι- ο εξαφανισμένος πατέρας του Νικολή-εφέντη, ήρωα της «Αναζήτησης»- συνεργαζόταν εμπορικά με τον καρδιακό του φίλο, τον Ευάγγελο το Σιατζιστινό, οργώνοντας την Οθωμανική Αυτοκρατορία και ταξιδεύοντας στην κεντρική Ευρώπη. Μια ιστορία που αγγίζει τα όρια της αντρικής τιμής, αλλά ταυτόχρονα τον εκθέτει στο οικογενειακό του περιβάλλον και τον κοινωνικό περίγυρο, αφού εγκαταλείπει την πρώτη σύζυγο και τα παιδιά του, τον φέρνει στην Οδησσό παντρεμένο με την κόρη του άλλοτε συνεργάτη και φίλου του. Εκεί, στον τόπο που έζησε τα παιδικά του χρόνια, περνά την υπόλοιπη ζωή του. Δημιουργεί οικογένεια και αναπτύσσει μεγάλη επιχείρηση μεταφοράς προϊόντων επιδεικνύοντας τιμιότητα, υπευθυνότητα και εργατικότητα μέχρι το θάνατό του, στη μεγάλη εξέγερση στο λιμάνι της Οδησσού, μετά την προσάραξη του θωρηκτού Ποτέμκιν και την ανταρσία του πληρώματός του.

          Μέσα από τις σελίδες αυτού του μυθιστορήματος παρακολουθούμε ακόμη τη μεγάλη προσφορά των δημογερόντων, των εμπόρων και των Ελλήνων της διασποράς στη διαφύλαξη της ταυτότητας του ελληνισμού, με την ίδρυση σχολείων, την πνευματική αναγέννηση του τόπου τους και τον απελευθερωτικό αγώνα στη Μακεδονία, όπου ο ήρωας έχασε τον πρωτότοκο γιο του.

          Στο τρίτο έργο του, την «Αναλαμπή»,(Κέδρος 2003), ο συγγραφέας μετατοπίζεται τοπικά και χρονικά. Η ιστορία του βασικά τοποθετείται στην Αθήνα, αλλά μεταφέρεται και για κάποια χρόνια , τα χρόνια των σπουδών του ήρωα, του Στέφανου, στο Βερολίνο. Το χρονικό πλαίσιο της δράσης είναι η χρονική περίοδος 1893-1936.

          Η νεότερη ελληνική ιστορία ζωντανεύει μέσα από τις σελίδες αυτού του μυθιστορήματος΄ οι αγωνίες για την απελευθέρωση της Κρήτης, οι αγώνες για το γλωσσικό, η άνοδος του Βενιζέλου, οι Βαλκανικοί πόλεμοι, ο Α΄ Παγκόσμιος, ο Διχασμός, οι εμφύλιες διαμάχες, οι επίστρατοι, η Μεγάλη Ιδέα, η αποτυχία του Βενιζέλου στις εκλογές του `20, η επαναφορά του Κων/νου και η Μικρασιατική καταστροφή.

          Η ματιά του διεισδυτική, δε στέκεται στα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα μόνο, αλλά ασκεί και αμερόληπτη κριτική για τις αιτίες που τα προκάλεσαν.

           Συγκρούσεις ιδεών, και μάλιστα  σε συγγενικούς κύκλους, ορίζουν την ιδεολογία της εποχής, ιδεολογία βασιλοφρόνων από τη μια και φιλελευθέρων από την άλλη, ενώ πληθαίνουν και οι νύξεις για τη διάδοση μιας νέας ιδεολογίας που πρέσβευε την κοινωνική ισότητα και τη δικαιοσύνη, της σοσιαλιστικής.

           Κυρίαρχη η πίστη στο Βενιζέλο, η ανάγκη για πραγματική δημοκρατία, η ανάγκη να ξαναβρεί το έθνος την ταυτότητά του, επαναβαπτιζόμενο στα νάματα της αρχαιογνωσίας, καθώς πίστευε ο θείος του Στέφανου, ο Δημητράκης, που εναγωνιωδώς προσπαθούσε να εξακριβώσει τη συνέχεια του ελληνισμού, από την αρχαιότητα μέχρι την εποχή του με ενδιάμεσο σταθμό το Βυζάντιο,ιδέες που είχε εμφυσήσει στον ανεψιό του. Ήταν λάτρης του γερμανικού πολιτισμού, γιατί αναγνώριζε την αξία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, που αποτέλεσε το έναυσμα για την πολιτισμική ανάπτυξη του δυτικού κόσμου.

           Το ίδιο έντονα προβάλλουν και οι κοσμοϊστορικές αλλαγές που συγκλόνισαν τη Γερμανία με την πτώση του Κάιζερ, την ανακήρυξη της δημοκρατίας από τους σοσιαλδημοκράτες και  την εμφύλια σύρραξη του `19 με εκατοντάδες θύματα στο Βερολίνο. Ο ύμνος της πραγματικής δημοκρατίας που δίνει «περισσότερη ελευθερία στην ατομικότητα του καθένα», βρίσκει σύμφωνο και τον ήρωα του έργου, το Στέφανο, ένα μοναχικό νέο, που απεχθάνεται τη βία και παρακολουθεί σα θεατής όλα τα συγκλονιστικά γεγονότα που συμβαίνουν στη Γερμανία, μολονότι σπουδάζει στο Βερολίνο, ακόμα και τα γεγονότα στο πανεπιστήμιο που φοιτά και που αφορούν την ψήφο των αλλοδαπών φοιτητών.

           Η ζωή της οικογένειας του Διαμαντή και της Αριστέας Λέκκα καθώς και των οικογενειών τους σε πρώτο πλάνο, με όλες τις μικρολεπτομέρειες της καθημερινότητάς τους, αλλά και τα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα αυτής της εποχής, άλλοτε άμεσα και άλλοτε έμμεσα, συμπλέκονται χωρίς να διασαλεύεται η συνοχή και η λογική σύνδεση του εκτεταμένου υλικού.

          Η εύθραυστη ισορροπία της οικογένειας Λέκκα τελικά δεν καταστρέφεται, αφού ο ήρωας προτιμά να ζήσει μόνος του το δράμα της αποκάλυψης της συγκλονιστικής αλήθειας, ότι είναι νόθος και μάλιστα γιος του πατέρα του που τον υιοθέτησαν, πράγμα που δεν γνωρίζει η θετή του μητέρα. Ώριμα σκεφτόμενος ο ήρωας βλέπει ότι δεν θα ωφελήσει κανέναν η αποκάλυψη της αλήθειας. Προπάντων σκέφτεται ότι δεν αξίζει να πληγωθεί η γυναίκα αυτή που έκανε σκοπό της ζωής της τη φροντίδα, την ανατροφή και τη μόρφωσή του, σα να ήταν πραγματικό της παιδί.

           Εκείνο που συνδέει το έργο αυτό με τα δύο προηγούμενα, είναι ότι ο Δημητράκης Παπαδόπουλος, αδελφός της θετής του μητέρας, που γνωρίζει όλη την αλήθεια, είναι ο δικηγόρος του Νικολή – εφέντη και ως εκ τούτου γνωρίζονται οι δυο οικογένειες, ο δε Στέφανος γίνεται φίλος του γιου του Νικολή- εφέντη, του Κωσταντή. Αυτή η φιλία τους καλλιεργείται περισσότερο και ανθίζει με την εγκατάσταση του νέου στον Πειραιά, μετά τον ξεριζωμό τους από τη Μικρά Ασία. Ο γιος δε του Κωσταντή, βαφτίζεται από τη θετή μητέρα του Στέφανου.

           Ρεαλιστικότατη γραφή, ανάλογη των κορυφαίων Ευρωπαίων του ρεαλισμού, αποτυπώνει το πολιτικοκοινωνικό γίγνεσθαι παράλληλα με την πορεία κάποιων ηρώων και συμπυκνώνει την ωριμότητα και τη σοφία μιας ολόκληρης ζωής.