Επειδή μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων, οι προσπάθειες των μαθητών στην πορεία προς τις εξετάσεις λαμβάνουν πιο οργανωμένο και εντατικό χαρακτήρα, ιδού μερικές συμβουλές από έναν ειδικό για πιο αποτελεσματικό διάβασμα.
Ο Μπένεντικτ Κάρεϊ είναι δημοσιογράφος ειδικευμένος σε ιατρικά και εν γένει επιστημονικά θέματα στους New York Times. Σύμφωνα με το βιβλίο του «Πώς μαθαίνουμε: η εκπληκτική αλήθεια σχετικά με το πότε, πού και γιατί συμβαίνει» οι περισσότεροι μαθητές χρειάζεται να διαβάσουν πιο έξυπνα και όχι αναγκαστικά περισσότερο. Ο Κάρεϊ προσφέρει, λοιπόν, ένα νέο πλάνο διαβάσματος βασισμένο σε δεκαετίες έρευνας πάνω στον εγκέφαλο, τη μνήμη και τη μάθηση. Ανατρέπει την αντίληψη ότι το να «πέσεις με τα μούτρα στο διάβασμα» είναι το μόνο απαραίτητο συστατικό ενός επιτυχημένου μαθητή, και, με μια εις βάθος εξερεύνηση του εγκεφάλου, αποκαλύπτει ακριβώς το πώς μαθαίνουμε και πώς μπορούμε να μεγιστοποιήσουμε αυτή τη δυνατότητα.
«Οι περισσότεροι διαβάζουμε και ελπίζουμε πως το κάνουμε σωστά», λέει ο Κάρεϊ. «Όμως συχνά έχουμε μία στατική και στενή αντίληψη σχετικά με το πώς πραγματοποιείται η μάθηση». Για τους αρχάριους, τα μεγάλης διάρκειας και έντονης συγκέντρωσης διαστήματα διαβάσματος φαίνονται παραγωγικά, αλλά πιθανότατα οι μαθητές ξοδεύουν την περισσότερη φαιά ουσία τους στην προσπάθεια διατήρησης της συγκέντρωσής τους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό δεν αφήνει αρκετή εγκεφαλική ενέργεια για μάθηση. «Είναι δύσκολο να παραμείνεις σε ένα σημείο και να πιέσεις τον εαυτό σου να διαβάσει για ώρες», λέει ο Κάρεϊ. «Καταβάλλεις μεγάλη προσπάθεια μόνο και μόνο για να μείνεις εκεί, ενώ υπάρχουν άλλοι τρόποι για να κάνεις το διάβασμα πιο αποτελεσματικό, διασκεδαστικό και ενδιαφέρον».
Τι χρειάζεται λοιπόν;
1) Αλλαγή τόπου μελέτης
Το πρώτο βήμα προς μία καλύτερη μάθηση είναι απλά να αλλάζεις το περιβάλλον μελέτης από καιρό σε καιρό. Αντί να κάθεσαι σε ένα σημείο όπως π.χ. στο γραφείο ή στο τραπέζι της κουζίνας διαβάζοντας για ώρες, η εναλλαγή σκηνικού θα δημιουργήσει νέους συσχετισμούς στον εγκέφαλό σου και θα κάνει ευκολότερη τη συγκράτηση της πληροφορίας. «Ο εγκέφαλος χρειάζεται εναλλαγές», λέει ο Κάρεϊ. «Θέλει κίνηση και περιοδικά διαλείμματα».
2) Επανάληψη
Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται, αποθηκεύει και ανασύρει πληροφορίες μπορεί επίσης να βελτιώσει τις συνήθειες μελέτης σας. Για κάποιους ανθρώπους, το εντατικό διάβασμα για ένα διαγώνισμα μπορεί να αποβεί επιτυχημένο βραχυπρόθεσμα, όταν όμως ο μαθητής συγκεντρωθεί και διαβάσει μόνο μία φορά, δεν στέλνει μήνυμα στον εγκέφαλο ότι η πληροφορία αυτή είναι σημαντική. Έτσι, παρότι το αρχικό διάβασμα των λέξεων του γαλλικού λεξιλογίου ξεκινά τη διαδικασία της μάθησης, το επόμενο επαναληπτικό διάβασμα, ύστερα από μερικές ημέρες, είναι αυτό που αναγκάζει τον εγκέφαλο να ανασύρει την πληροφορία, ουσιαστικά μαρκάροντάς την ως σημαντική και άξια ενθύμησης.
3) Προβολή της πληροφορίας και συζήτηση γι’ αυτή
Ένας άλλος τρόπος να στείλεις μήνυμα στον εγκέφαλο ότι η πληροφορία είναι σημαντική είναι να μιλάς γι’ αυτήν. Ζήτησε από έναν νεαρό μαθητή να παίξει τον δάσκαλο βασισμένος στην πληροφορία που έχει διαβάσει. Η αυτοεξέταση και η καταγραφή της πληροφορίας σε κάρτες (flashcards) ενισχύει επίσης τη μάθηση.
4) Κατανεμημένο διάβασμα
Μία άλλη τεχνική για φιλόδοξους μαθητές ονομάζεται κατανεμημένο διάβασμα και σχετίζεται άμεσα με την επιστήμη του εγκεφάλου.
Σύμφωνα με κάποιες έρευνες, για να μάθει και να συγκρατήσει ένας μαθητής πληροφορίες, όπως ιστορικά γεγονότα, λεξιλόγιο ή επιστημονικούς ορισμούς, είναι προτιμότερο να κάνει επανάληψη μία με δύο μέρες μετά το πρώτο διάβασμα.
Μία άλλη θεωρία προτείνει ότι το μυαλό δίνει λιγότερη προσοχή κατά τη διάρκεια σύντομων μεταξύ τους επαναλήψεων. Έτσι επαναλαμβάνοντας την πληροφορία έπειτα από μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, για παράδειγμα ύστερα από μερικές ημέρες ή μία εβδομάδα, στέλνει πιο δυνατό σήμα στον εγκέφαλο ότι χρειάζεται να συγκρατήσει αυτή την πληροφορία.
Αν το διαγώνισμά σου είναι σε μία εβδομάδα, θα πρέπει να προγραμματίσεις δύο περιόδους μελέτης, σε απόσταση τουλάχιστον ενός ή δύο ημερών. Για παράδειγμα, για ένα διαγώνισμα την Παρασκευή, διάβασε τη Δευτέρα και κάνε επανάληψη την Πέμπτη.
Αν το διαγώνισμά σου είναι σε ένα μήνα, κάνε επαναλήψεις μία φορά την εβδομάδα.
5) Σημασία του ύπνου
Ο ύπνος επίσης, όπως είναι γνωστό, είναι σημαντικό μέρος του καλού διαβάσματος. Το πρώτο μισό του κύκλου του ύπνου βοηθά στη συγκράτηση πληροφοριών, ενώ το δεύτερο μισό παίζει σημαντικό ρόλο στις μαθηματικές δεξιότητες. Ένας μαθητής λοιπόν που έχει διαγώνισμα σε μία ξένη γλώσσα είναι καλύτερα να κοιμηθεί νωρίς για να αφήσει τον ύπνο να τον βοηθήσει στην απομνημόνευση, και να κάνει επανάληψη το πρωί. Για κάποιον που έχει διαγώνισμα στα μαθηματικά, είναι προτιμότερο να κάνει επανάληψη πριν πάει για ύπνο και μετά να αφήσει τον εγκέφαλο να επεξεργαστεί την πληροφορία. «O ύπνος είναι ο τελευταίος σκόρερ στη μάθηση», λέει ο Κάρεϊ. «Ο εγκέφαλος είναι έτοιμος να επεξεργαστεί, να κατηγοριοποιήσει και να παγιώσει αυτά που έχεις μελετήσει. Μόλις κουραστείς, ο εγκέφαλός σου σου λέει ότι δεν αντέχει άλλο».
Σε ανάλογα συμπεράσματα κατέληξαν και οι ψυχολόγοι Gagne και Briggs που συνιστούν τις ακόλουθες τεχνικές μάθησης ως τις πιο αποτελεσματικές. Οι πρώτες δύο τεχνικές θεωρούνται ως οι πιο αποτελεσματικές και ακολουθούν οι υπόλοιπες τρεις. Και οι πέντε είναι απλές, κατανοητές και άμεσα εφαρμόσιμες.
1) Υποβολή Αυτό-ερωτήσεων (Self-testing)
Η συχνή αξιολόγηση της επίδοσης με αυτό-ερωτήσεις βοηθά τον μαθητή να επεξεργάζεται καλύτερα τις πληροφορίες που πρέπει να θυμάται. Υποβάλλοντας ερωτήσεις στον εαυτό του, ο μαθητής αξιολογεί το κατά πόσον κατανόησε το κείμενο και συγκεκριμένα πληροφορίες ανώτερου επιπέδου.
2) Κατάτμηση της μελέτης και της εξάσκησης σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (Distributed practice)
Όταν η μελέτη και η εξάσκηση είναι κατατμημένη σε όλη τη διάρκεια της μαθησιακής περιόδου έχει καλύτερα και πιο μακροπρόθεσμα αποτελέσματα από ότι η μαζική μελέτη. Σύμφωνα με έρευνες, οι πληροφορίες, οι οποίες μελετώνται σε μικρά και επαναλαμβανόμενα χρονικά διαστήματα, ενεργοποιούνται περισσότερο από εκείνες οι οποίες μελετώνται γρήγορα και συσσωρευμένα.
3) Αναλυτική επεξεργασία γνώσεων – ενεργητική συμμετοχή του μαθητή (Elaborativeinterrogation)
Ο μαθητής πρέπει να ενθαρρύνεται να συμμετέχει ενεργητικά στη μαθησιακή διαδικασία, ήτοι θα πρέπει να είναι σε θέση να απαντά σε ερωτήσεις ανάλυσης και αξιολόγησης των πληροφοριών-ιδεών που μαθαίνει. Οι μαθητές δεν θα πρέπει να είναι παθητικοί δέκτες των πληροφοριών αλλά να μπορούν να απαντήσουν το «γιατί», όπως π.χ., «γιατί αυτό είναι σωστό;» ή «γιατί αυτό κάνει νόημα;» κτλ.
4) Γνωστική σύνδεση νέων και πρότερων γνώσεων (Self-explanation)
Οι νέες γνώσεις θα πρέπει να έχουν σημασιολογικό περιεχόμενο προκειμένου να μπορέσει ο μαθητής να ενεργοποιήσει τα ανάλογα γνωστικά σχήματα για να τις αναπαραστήσει. Όπως και στην ενεργητική συμμετοχή, ο μαθητής μαθαίνει να αναζητά σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα νέα δεδομένα που μαθαίνει και στις προϋπάρχουσες γνώσεις με ερωτήσεις όπως «Ποια νέα πληροφορία μας δίνει αυτή η πρόταση;» ή «Πώς αυτή η νέα πληροφορία συνδέεται με αυτά που ήδη ξέρουμε;».
5) Εναλλαγή μεταξύ θεμάτων/προβλημάτων κατά την μάθηση/εξάσκηση (InterleavedPractice)
Διαισθητικά, οι μαθητές τείνουν να μελετούν τμηματικά, ολοκληρώνοντας την μελέτη ενός θέματος ή την επίλυση ενός προβλήματος πριν μεταβούν στο επόμενο. Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες επισήμαναν οφέλη, όταν ο μαθητής μαθαίνει να εναλλάσσει διαφορετικούς τύπους πληροφοριών ή προβλημάτων. Για παράδειγμα, σε μία έρευνα, φοιτητές μάθαιναν να υπολογίζουν τον όγκο τεσσάρων γεωμετρικών σχημάτων. Δουλεύοντας τμηματικά, οι φοιτητές ολοκλήρωσαν τους υπολογισμούς που αφορούσαν το πρώτο σχήμα και στη συνέχεια πέρασαν στο δεύτερο κ.ο.κ. Δουλεύοντας εναλλασσόμενα, οι φοιτητές θα μπορούσαν να κάνουν ταυτόχρονα υπολογισμούς και για τα τέσσερα σχήματα. Η έρευνα έδειξε ότι μία εβδομάδα αργότερα, η ομάδα που δούλευε εναλλασσόμενα ήταν 43% πιο ακριβής σε σχέση με την ομάδα που δούλευε τμηματικά. Η εναλλαγή βοηθά τους μαθητές να εξασκηθούν στην επιλογή της σωστής μεθόδου αλλά και στη σύγκριση διαφορετικών προβλημάτων.
Πηγές:
1) http://xenesglosses.eu/2014/12/oi-pio-apotelesmatikoi-tropoi-mathisi/
2) http://kesyp.kas.sch.gr/index.php/component/content/article/463-5-5-
