Γνωρίστε τον Κεφαλά Αποκορώνου

Στα πλαίσια της δημιουργίας του Αφηγηματικού – Συνεργατικού Χάρτη προβολής πληροφοριών Αειφόρου Τουρισμού του Εθνικού Δικτύου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Τουρισμός και Περιβάλλον» που συντονίζει το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αρχανών- Ρούβα – Γουβών, το ΚΠΕ Βάμου έστειλε το παρακάτω πληροφοριακό υλικό για τον Κεφαλά, που μας έστειλε ο Γιώργος Λιμαντζάκης, ειδικός συνεργάτης του Δήμου Αποκορώνου:

Περιγραφή

Ο Κεφαλάς είναι ένα μεγάλο χωριό που βρίσκεται σε υψόμετρο 352 μέτρων στον ανατολικό Αποκόρωνα, στο κέντρο των ομώνυμων υψωμάτων. Η ονομασία του χωριού πιθανότατα συνδέεται με άρχοντες που εγκαταστάθηκαν εδώ κατά τη β΄ Βυζαντινή περίοδο (10o-12o αιώνα) και συχνά ονομάζονταν «κεφαλάδες», ενώ σύμφωνα με μια άλλη θεωρία η ονομασία προέκυψε από το μέγεθος και τη σημασία του χωριού, το οποίο ήταν διαχρονικά σημαντικό για την ευρύτερη περιοχή (κεφαλοχώρι). Στα χρόνια της Βενετοκρατίας ο Απάνω και ο Κάτω Κεφαλάς αναφέρονται ως δύο διακριτά χωριά, τα οποία ενώθηκαν οικιστικά με την πάροδο του χρόνου και διοικητικά στα μέσα του 20ού αιώνα. O Barozzi αναφέρει τα δύο χωριά ως Chiefala Cato και Chiefala Apáno το 1577, ενώ ο Καστροφύλακας ως Chieffalà Cato και Chieffalà (σκέτο) το 1583.

Στον Κεφαλά αξίζει να περιηγηθείτε στα παραδοσιακά σοκάκια και τις εκκλησίες του χωριού, η παλαιότερη εκ των οποίων είναι ο Τίμιος Σταυρός, του 16ου αιώνα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι νεότεροι ναοί, όπως της Παναγίας, του Αγίου Αντωνίου και του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, έργα των φημισμένων Κεφαλιανών μαστόρων, που αποτελούν δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής του 18ου και 19ου αιώνα. Έργο των ίδιων μαστόρων είναι και η Δημοτική Σχολή Κεφαλά, όπου στεγάζεται το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Βάμου. Δίπλα στη Δημοτική Σχολή υπάρχει ένα μικρό λαογραφικό μουσείο, μπροστά από το οποίο υπάρχει η προτομή του καπετάν Μαθιού Μυλωνογιάννη, ο οποίος καταγόταν από εδώ και συμμετείχε στις κρητικές επαναστάσεις του τέλους του 19ου αιώνα (1858-1897). Από τον Κεφαλά καταγόταν επίσης ο παπά Γρηγόρης Δαμινός, ιερομόναχος και οπλαρχηγός κατά την επανάσταση του 1821 και του 1841, αλλά και ο Κωνσταντής Πριόλης, «άριστος πολεμιστής, ανδραγαθήσας πολλάκις εν τε τη εαυτού πατρίδι, εν Πελοποννήσω και εν τη Στερεά, αχώριστος ων του Ι. Χάλη, του Μουτσογιάννη και του ήρωος Σήφακα, ενάρετος και χρήσιμος πολίτης», σύμφωνα με τον Κριτοβουλίδη.

Στην Τοπική Κοινότητα Κεφαλά υπάγονται επίσης τα χωριά Παλαιλώνι και Δράπανος, ενώ στα βορειοανατολικά του χωριού βρίσκεται η παραλία Ομπρόσγιαλος, τα γαλαζοπράσινα νερά της οποίας εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη. Οι απόκρημνες πλαγιές της περιοχής αποτελούν πόλο έλξης για τους σπηλαιολόγους και τους κάθε είδους εξερευνητές, ενώ το Καταδυτικό Πάρκο που θα αρχίσει να λειτουργεί το 2023 αναμένεται να αποτελέσει σημαντικό πόλο έλξης για τους λάτρεις των καταδύσεων.

Τοποθεσία

Κεφαλάς, Δ.Ε. Βάμου, Δήμος Αποκορώνου, Π.Ε. Χανίων, Κρήτη

  Σύντομη περιγραφή  περιοχής

Ο Κεφαλάς βρίσκεται σε υψόμετρο 352 μέτρων στο μέσο των ομώνυμων υψωμάτων, τα οποία εκτείνονται από τη Δραπανοκεφάλα μέχρι τις παρυφές της Γεωργιούπολης. Πέραν του ίδιου του Κεφαλά, η Τοπική Κοινότητα περιλαμβάνει άλλα δύο χωριά, το Παλαιλώνι (1,5 χλμ προς τα βόρεια) και το(ν) Δράπανο (3,4 χλμ προς την ίδια κατεύθυνση). Μέρος της περιοχής καλύπτεται από ελαιώνες, ενώ άλλα τμήματα είναι δάσος (ιδίως προς τα νότια) ή έχουν χαμηλή βλάστηση (ιδίως προς τα ανατολικά). Οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνται με τον αγροτικό τομέα (γεωργία / κτηνοτροφία) και τον εναλλακτικό τουρισμό.

ΠΡΟΒΟΛΗ ΣΗΜΕΙΩΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ

Α) Φυσικό περιβάλλον

(π.χ. κύριο γεωγραφικό στοιχείο της περιοχής, βουνό, λίμνη κ.ά., χαρακτηριστική βιοποικιλότητα κ.ά.)

Το κύριο γεωγραφικό στοιχείο της περιφέρειας του χωριού είναι τα υψώματα του Κεφαλά, τα οποία εκτείνονται από τη Δραπανοκεφάλα (στα βόρεια) μέχρι τις παρυφές της Γεωργιούπολης (στα νότια). Ανατολικά των υψωμάτων αυτών βρίσκεται η θάλασσα (Κόλπος του Αλμυρού), ενώ στα νοτιοδυτικά του χωριού υπάρχει ένα πρανές με πυκνή βλάστηση, γνωστό ως Δάσος του Ρουπακιά (ή Ορπακιά).

Β) Ανθρωπογενές περιβάλλον (πολιτισμός, ιστορία, αρχαιολογικοί χώροι κ.ά.)

Στον Κεφαλά υπάρχουν αρκετά παλιά κτήρια που αποτελούν ενδιαφέροντα δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής, ενώ ιδιαίτερη σημασία για το χωριό και την ευρύτερη περιοχή έχουν το ΚΠΕ Βάμου, που εδρεύει στην τέως Δημοτική Σχολή Κεφαλά, και το γειτονικό Λαογραφικό Μουσείο, όπου εκτίθενται παλιές φωτογραφίες, δείγματα υφαντικής τέχνης και είδη της καθημερινής ζωής περασμένων εποχών.

1. 1.      Προτεινόμενες διαδρομές

Α) Πεζοπορικές (στο αστικό ή στο φυσικό περιβάλλον)

Σημείο εκκίνησης – σημείο τερματισμού, απόσταση σε χιλιόμετρα, απαιτούμενος χρόνος

(Π.χ. Σπήλια – Αρχάνες, 4 χμ, εύκολη διαδρομή, 1,5 ώρα)

Κεφαλάς – Παλαιλώνι, 1,5 χλμ, 17 λεπτά

Κεφαλάς – Λυγένια Πηγάδια, 2,2 χλμ, 25 λεπτά

Κεφαλάς – Δράπανος, 3,4 χλμ, 40 λεπτά

Κεφαλάς – Ομπρόσγιαλος, 5 χλμ, 55 λεπτά

Κεφαλάς – Λικοτιναρά, 3 χλμ, 35 λεπτά

Κεφαλάς – Σούρη / Σελλιά, 2,5 χλμ, 30 λεπτά

Κεφαλάς – Ξηροστέρνι, 2χλμ, 20 λεπτά

Β) Με αυτοκίνητο

Σημείο εκκίνησης – σημείο τερματισμού, απόσταση σε χιλιόμετρα, απαιτούμενος χρόνος

(Π.χ. Σπήλια – Αρχάνες, 7 χμ, 15 λεπτά)

Κεφαλάς – Ομπρόσγιαλος, 5 χλμ, 10 λεπτά

Κεφαλάς – Κόκκινο Χωριό, 6 χλμ, 11 λεπτά

Κεφαλάς – Γαβαλοχώρι, 5 χλμ, 10 λεπτά

Κεφαλάς – Βάμος, 4,8 χλμ, 8 λεπτά

Κεφαλάς – Βρύσες, 7,5 χλμ, 15 λεπτά

Κεφαλάς – Γεωργιούπολη, 11 χλμ, 18 λεπτά

1. 2.      Τουριστικές/αθλητικές/άλλες δραστηριότητες στο φυσικό περιβάλλον 

(π.χ. ορνιθοπαρατήρηση, ποδήλατο βουνού, πεζοπορία κ.ά.)

Η περιοχή είναι δημοφιλής για τις πεζοπορικές διαδρομές που προσφέρει, ενώ γίνεται προσπάθεια να αναπτυχθούν και άλλες αθλητικές και τουριστικές δραστηριότητες, όπως η κατάδυση, με επίκεντρο το Καταδυτικό Πάρκο που θα λειτουργήσει προσεχώς στον Ομπρόσγιαλο, ΒΑ του Κεφαλά.

1. 3.      Επισκέψιμοι χώροι  (μουσεία, ενυδρείο κ.ά)

ΚΠΕ Βάμου (τέως Δημοτική Σχολή Κεφαλά)

Λαογραφικό Μουσείο (κεντρική πλατεία Κάτω Κεφαλά)

Μνημείο Μαθιού Μυλωνογιάννη (κεντρική πλατεία Κάτω Κεφαλά)

Καταδυτικό Πάρκο Ομπρόσγιαλου

1. 4.      Τοπικά προϊόντα (προϊόντα που αναδεικνύει η περιοχή)

(π.χ. προϊόντα διατροφής, πολιτισμού και οτιδήποτε άλλο)

Τα τυπικά παραδοσιακά κρητικά (λάδι, ελιές, τσικουδιά, ξεροτήγανα κ.ά.)

1. 5.      Φορείς, ομάδες, συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή

Πολιτιστικός Σύλλογος Κεφαλά, συλλογικότητες αλλοδαπών κατοίκων, Ευρωπαϊκή Ακαδημία Βιωσιμότητας (Δράπανος)

1. 6.      Ιδιαίτερα ζητήματα περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος που αντιμετωπίζει η περιοχή

(π.χ. επιπτώσεις μαζικού τουρισμού, ελλιπής διαχείριση απορριμμάτων, διαχείριση νερού κλπ)

1. 7.      Προτάσεις για την αειφορική τουριστική διαχείριση της περιοχής

(συντήρηση μονοπατιών, συντήρηση οδικού δικτύου κ.ά.)

Έχει ήδη εγκριθεί μελέτη για τη συντήρηση και ανάδειξη παλιών μονοπατιών που θα συνδέουν τον Κεφαλά με τα γύρω χωριά (Ξηροστέρνι, Λιτσάρδα, Σούρη, Σελλιά, Λικοτιναρά) είτε απευθείας, είτε μέσω του ιδιαίτερης αισθητικής αξίας Δάσους του Ρουπακιά. Το έργο είναι ήδη υπό κατασκευή και θα παραδοθεί το καλοκαίρι του 2022. Παράλληλα, θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερα για τη διαφύλαξη και ανάδειξη της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, αλλά και παραδοσιακών τεχνών, όπως η υφαντική, η τέχνη του ξύλου, της πέτρας κ.ά.

1. 8.      Χρήσιμοι σύνδεσμοι (φορέων, δήμων, μουσείων κλπ)

www.apokoronas.gov.gr

1. 9.      Συντάκτες κειμένου (όνομα και ιδιότητα συντάκτη/φορέα)

Γιώργος Λιμαντζάκης, τουρκολόγος – ιστορικός, ειδικός συνεργάτης Δημάρχου Αποκορώνου

1. 10.   Πηγές  (ιστότοποι, άρθρα κλπ από τα οποία αντλήθηκε υλικό)

Γιώργος Λιμαντζάκης, ΑΠΟΚΟΡΩΝΑΣ, Ταξίδι στη φύση και την ιστορία, φωτογραφικό λεύκωμα, Δήμος Αποκορώνου, 2021.

https://www.youtube.com/watch?v=BTmFX5HBuN4