Αποτελεί πλέον κοινή γνώση ότι η παχυσαρκία αποτελεί ένα μείζον πρόβλημα στο σύγχρονο κόσμο και αυτό αποδεικνύεται καθημερινά στην εργασία μας και τη διασκέδασή μας ενώ ταυτόχρονα αποτελεί κύριο θέμα επιστημονικών ή μη περιοδικών. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 1 δις. άνθρωποι διεθνώς είναι παχύσαρκοι και ο αριθμός αυτός αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο. Αυτό όμως που πραγματικά «σοκάρει» είναι η αυξημένη επίπτωση της παχυσαρκίας στην παιδική και εφηβική ηλικία. Σύμφωνα με επιδημιολογικά δεδομένα, η παχυσαρκία, μεταξύ των ετών 1963 -2004, διπλασιάστηκε στα παιδιά ηλικίας 2-5 ετών (από 5% σε 14%), τετραπλασιάστηκε στα παιδιά ηλικίας 6-11 ετών(από 4% σε 19%), τριπλασιάστηκε στους εφήβους (από 5% σε 17%) ενώ και το 12% των βρεφών ηλικίας 6-23 μηνών είναι υπέρβαρα.

     Η ταχεία αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας, σύμφωνα με όλα τα στοιχεία, οφείλεται στην τεράστια αλλαγή του τρόπου ζωής, που ακολουθεί το «Δυτικό» πρότυπο. Όσον αφορά στα παιδιά, το παιχνίδι σε αυλές και πλατείες έχει πλέον αντικατασταθεί από τα «playstation» και τα παιχνίδια στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, που μεταφράζονται σε καθιστική ζωή. Οι γονείς εργάζονται αρκετές ώρες και η κλασική μεσογειακή διατροφή για την οποία ήμασταν περήφανοι κάποτε, έδωσε τη σκυτάλη της στα έτοιμα φαγητά (fast food) που αποτελούνται από τρόφιμα υψηλής θερμιδικής πυκνότητας και συνήθως μικρής θρεπτικής αξίας. Οι έντονοι ρυθμοί και οι πολλές ώρες απουσίας από το σπίτι έχουν αυξήσει τη συχνότητα γευμάτων εκτός σπιτιού (συνήθως ένα μεγάλο γεύμα την ημέρα).

     Υποστηρίζεται βέβαια ότι για την παχυσαρκία «φταίνε» και τα γονίδια, δηλ. διαταραχές στο γενετικό μας υλικό που προδιαθέτουν κάποια άτομα να γίνουν παχύσαρκα. Πραγματικά, η γενετική προδιάθεση πάντα υπήρξε πιθανή αιτία στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας και γίνεται πολλή συζήτηση και εκτεταμένη έρευνα για την ταυτοποίηση συγκεκριμένων γονιδίων και διαταραχών που αυξάνουν την όρεξη ή μειώνουν τον κορεσμό ή διαταράσσουν το φυσιολογικό μεταβολισμό. Όμως η γενετική από μόνη της, δεν μπορεί να δικαιολογήσει τη δραματική αύξηση της παχυσαρκίας. Το σενάριο που ερμηνεύει καλύτερα την πραγματικότητα είναι ότι τα άτομα με κάποια γενετική προδιάθεση που εκτίθενται σε ένα «κακό» περιβάλλον με κακή διατροφή και λίγη άσκηση, γίνονται παχύσαρκα.

     Είναι γνωστό ότι η παχυσαρκία συνοδεύεται από υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, αυξημένη χοληστερίνη, καταστάσεις που συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων. Όμως αυτό που «σοκάρει» είναι ότι τέτοιες και ανάλογης βαρύτητας διαταραχές διαπιστώνονται σε μεγάλο ποσοστό και στα παιδιά και στους εφήβους. Μια «τραγική» πρόβλεψη είναι ότι αν η παχυσαρκία συνεχίζει να αυξάνεται με το σημερινό ρυθμό τότε 1 στα 3 νεογνά που γεννήθηκαν το 2000 θα αναπτύξουν μελλοντικά σακχαρώδη διαβήτη. Επιπρόσθετα, φαίνεται ότι η παιδική παχυσαρκία συνοδεύεται από υπέρταση, διαταραχές των λιπιδίων, σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο κ.λ.π

     Επίσης η παιδική παχυσαρκία συνοδεύεται από έντονες ψυχοκοινωνικές διαταραχές (χαμηλή αυτοεκτίμηση, προβλήματα συμπεριφοράς) που αποτελούν σημαντικό πρόβλημα γιατί μειώνουν την κοινωνικότητα και αυξάνουν την απομόνωση και την εσωστρέφεια των παιδιών επιδεινώνοντας περαιτέρω το πρόβλημα της παχυσαρκίας.

     Η παχυσαρκία φαίνεται ότι εμμένει με αποτέλεσμα τα παχύσαρκα παιδιά να γίνονται οι αυριανοί παχύσαρκοι ενήλικες, με τις γνωστές συνέπειες. Βέβαια σε αυτό βοηθά και το θετικό για παχυσαρκία οικογενειακό ιστορικό. Ένα παιδί με παχύσαρκους γονείς κινδυνεύει σαφώς περισσότερο να γίνει παχύσαρκος ενήλικας. Σημασία έχει και η βαρύτητα, η ηλικία και η χρονική διάρκεια εγκατάστασης της παχυσαρκίας. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι παχύσαρκοι έφηβοι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες συγκριτικά με τα παχύσαρκα παιδιά. Εκτιμάται ότι το 70% των παχύσαρκων προεφηβικών παιδιών και το 80% των παχύσαρκων εφήβων γίνονται παχύσαρκοι ενήλικες.

     Παρά την εξέλιξη της επιστήμης, η πρόληψη, η έγκαιρη αναγνώριση και η παρέμβαση κυρίως με υγιεινοδιαιτητικές συστάσεις, αποτελούν σημαντικά βήματα στην αντιμετώπιση του προβλήματος Τα παιδιά είναι ευάλωτα στις κοινωνικές και περιβαλλοντικές πιέσεις που οδηγούν σε αύξηση της παχυσαρκίας. Αν και είναι δυνατόν να τα ενθαρρύνουμε έτσι ώστε να αυξήσουν τον αυτοέλεγχο έναντι των πειρασμών και να τους παρέχουμε τις κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες προκειμένου να κάνουν καλύτερες επιλογές, δεν μπορούμε να περιμένουμε απ’ αυτά να σηκώσουν το βάρος της ευθύνης για τον έλεγχο του βάρους τους. Η ευθύνη αυτή βαρύνει την οικογένεια, το σχολείο, την κοινότητα και την πολιτεία.

Μαρία Χατζηπανταζή