Νέοι Χαράκτες

 

     Με τίτλο «Νέοι Χαράκτες 2008 – 2009» πραγματοποιείται έκθεση  διακεκριμένων  χαρακτών, στο αίθριο του 1ου ορόφου της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας Μουσείο Γ.Ι . Κατσίγρα . Πρόκειται για σύγχρονους καλλιτέχνες οι οποίοι έχουν δείξει μεγάλη δραστηριότητα και συνεχίζουν να προβληματίζουν με τα μηνύματα που στέλνουν μέσα από τα έργα τους, έχοντας βέβαια κοινή διάθεση να αναδείξουν την εικαστική αυτή περιοχή προς τα έξω, είτε χρησιμοποιώντας παραδοσιακές μεθόδους, είτε σύγχρονα μέσα και υλικά είτε παντρεύοντας και τα δύο με μεγάλο κέφι και μαεστρία.
     Για να θαυμάσει και να εκτιμήσει κανείς σωστά τις δημιουργίες των καλλιτεχνών, θα ήταν χρήσιμο να γνωρίζει κάποια βασικά ιστορικά και τεχνικά στοιχεία, της χαρακτικής τέχνης. Η τεχνική, η ποιότητα του χαρτιού, το παιχνίδι με το φως (chiaro – scuro), η πλαστικότητα της χάραξης καθώς και η καθαρότητα του χρώματος της μελάνης, είναι εκείνα τα στοιχεία που θα καθορίσουν την αξία ενός χαρακτικού έργου και όχι η θεματογραφία του. Η χαρακτική έχει μια ιδιαίτερη ξέχωρη αλλά και εξίσου δυναμική παρουσία στο χώρο της τέχνης με τη γλυπτική και τη ζωγραφική.
     Χαρακτικό έργο, λέγεται, κάθε τυπωμένη εικόνα, που έχει πρώτα χαραχτεί στο ξύλο, στο μέταλλο, στην πέτρα ή σε οποιαδήποτε άλλη επιφάνεια .
     Η πρώτη τυπωμένη εικόνα σε χαρτί χρονολογείται στην Κίνα, όπου οι Κινέζοι τύπωναν τα βιβλία τους πάνω σε έντυπη πλάκα από ξύλο. Τέτοιο δείγμα ( 868 μ.Χ.) βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο.
     Σύντομα η τέχνη αυτή περνά στην Κορέα και από εκεί στην Ιαπωνία όπου γνωρίζει μεγάλη άνθηση.
     Στην Ευρώπη τον 14ο αιώνα η μεγάλη ζήτηση εικόνων με θρησκευτικό περιεχόμενο, βοηθούν ν΄ αναπτυχθεί η τέχνη της ξυλογραφίας, η οποία κυριαρχεί μέχρι τα μέσα του 16ου αιώνα ως τη στιγμή που οι εκδότες στρέφονται στη χαλκογραφία, ανοίγοντας νέους δρόμους στην τέχνη του βιβλίου, περιορίζοντας την ξυλογραφία σε διακοσμητικά θέματα.
Στην αρχή επειδή οι καλλιτέχνες είχαν δυσκολία με την τεχνική, δανείζανε το σχέδιο τους σε τεχνίτες λιθογράφους ή χαλκογράφους και αυτοί με τη σειρά τους αναλαμβάνανε τη μεταφορά του στο χαλκό ή την πέτρα για εκτύπωση. Έτσι είχαμε έργα υπογεγραμμένα από μεγάλους καλλιτέχνες δίχως βέβαια οι ίδιοι να έχουν αγγίξει χαλκό ή πέτρα.
     Υπάρχουν συνεργασίες καλλιτεχνών και τεχνιτών όπως το παράδειγμα του μεγάλου καλλιτέχνη της ξυλογραφίας Αλμπερ Ντύρερ που εμπιστεύεται τα σχέδιά του στον τεχνίτη χαράκτη Φράντς. Το ίδιο γίνεται και από τους Λούκας Κράναχ, Αλτόρφερ, Ολμπάϊν κ.ά. Στη συνέχεια απ’ τα χέρια των τεχνιτών η χαρακτική έρχεται στα χέρια των καλλιτεχνών.
     Ο Ρέμπραντ μέσα από την καταπληκτική τεχνική του Μαύρου – Άσπρου οδηγεί την τέχνη της χαλκογραφίας στην τελειότητα.
     Ο Ροντέν ιδρύει την εταιρεία Γάλλων ζωγράφων και χαρακτών παρακινώντας τους Ρενουάρ, Σεζάν, Λωτρέκ, Μπονάρ, Πισσαρό, Ντελωνέ ν’ ασχοληθούν με την χαρακτική. Τότε ο Λωτρέκ επινοεί την έγχρωμη Λιθογραφία και ο Γκωγκέν ανανεώνει την ξυλογραφία .
     Η χαρακτική πια βρίσκεται στα χέρια των ζωγράφων – χαρακτών και από την αρχή του περασμένου αιώνα οι Πικάσο, Ματίς, Σαγκάλ καταφεύγουν σ’ αυτή για να εκφραστούν.
     Στην Ελλάδα κάνει την εμφάνισή της στα τέλη του 18ου αιώνα και το 1843 αρχίζει να διδάσκεται στο Πολυτεχνικό Σχολείο, όπως λεγόταν τότε η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.
     Σήμερα εντυπωσιακή είναι η αίσθηση της χαρακτικής όπου με τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες και νέα υλικά ανοίγουν δρόμους για καινούριες μεθόδους εκτύπωσης και επινοούνται οι Μικτές Τεχνικές.
     Η χαρακτική διακρίνεται σε τρεις βασικές μεθόδους χάραξης: την ξυλογραφία, την χαλκογραφία και τη λιθογραφία.
Ξυλογραφία
 
     Η πρώτη μέθοδος χαρακτικής είναι η ξυλογραφία με δύο βασικές τεχνικές. 1) Η τεχνική σε πλάγιο ξύλο όπου τα κομμάτια ξύλου είναι παρμένα από κορμούς δέντρων κομμένα παράλληλα με τις ίνες του κορμού. Η αχλαδιά, η κερασιά, η μηλιά και η καρυδιά προτιμώνται επειδή όταν στεγνώσουν δε σκάνε. 2) Η τεχνική σε όρθιο ξύλο όπου οι πλάκες προέρχονται από το εγκάρσιο κόψιμο του κορμού των δέντρων και κολλιούνται για να δημιουργηθούν μεγαλύτερες επιφάνειες. Τα είδη ξύλου που χρησιμοποιούνται γι’ αυτή την τεχνική είναι το κελεμπέκι και το τσιμισίρι, τα οποία είναι πάρα πολύ σκληρά. Σ’ αυτά τα ξύλα λόγω της σκληρότητάς τους η εργασία είναι πιο λεπτή και με εργαλεία όμοια της χαλκογραφίας, έχουμε καταπληκτικά περάσματα από το καθαρό άσπρο στο καθαρό μαύρο.
     Ο καλλιτέχνης σχεδιάζει με σινική μελάνι ή μεταφέρει με καρμπόν το θέμα από την ανάποδη πλευρά πάνω στο ξύλο και με ειδικά μαχαιράκια, τις γούζες και το καλέμι χαράζοντας αφαιρεί ό,τι δεν πρέπει να τυπωθεί.
     Στη συνέχεια περνάει τυπογραφικό μελάνι μ΄ έναν κύλινδρο ώστε να μελανωθεί ό,τι εξέχει (τα σκαμμένα μέρη μένουν λευκά). Έπειτα τοποθετεί επάνω στη μελανωμένη επιφάνεια ένα ειδικό χειροποίητο χαρτί Ιαπωνίας πιέζοντάς το, μ’ ένα λείο μεταλλικό εργαλείο (burnissoir)  ή το τυπώνει στο πιεστήριο.
     Στην έγχρωμη ξυλογραφία τηρείται η ίδια διαδικασία αλλά απαιτούνται τόσες πλάκες όσες τα χρώματα του έργου.
     Σήμερα χρησιμοποιούνται και άλλα υλικά όπως το plexiglass, το linoleum κ.α.
Χαλκογραφία
 
     Η χαλκογραφία λίγο νεώτερη από την ξυλογραφία είναι η μέθοδος της χαρακτικής με τα πιο πλούσια αποτελέσματα . Γίνεται σε πλάκες από χαλκό, τσίγκο ή ατσάλι και ανήκει στη βαθιά φόρμα εκτύπωσης.
     Ένας από τους τρόπους χάραξης της χαλκογραφίας είναι η « Οξυγραφία » η χάραξη δηλαδή με οξύ. Επάνω στη μεταλλική επιφάνεια που είναι καλά γυαλισμένη, περνιέται ένα ειδικό βερνίκι. Αφού στεγνώσει, ο καλλιτέχνης χαράζει με μεταλλική μύτη στο σχέδιό του. Μετά βυθίζει την χαραγμένη πλάκα σε λεκάνη με διάλυμα νιτρικού οξέος και νερού. Το οξύ τρώει όλες τις ακάλυπτες από το βερνίκι γραμμές.
     Στη συνέχεια το βερνίκι αφαιρείται, καλύπτεται η πλάκα με μελάνι, μπαίνει στο πιεστήριο και επάνω της τοποθετείται ελαφρά νωπό το χαρτί της εκτύπωσης. Άλλες τεχνικές της χαλκογραφίας είναι οι: Aqua tinta ( οξυγραφία), Pointe sechel (βελονογραφία), Taill Douce (χαλκογραφία), Maniere (ξεστό), Eau – forte (οξυγραφία).
Λιθογραφία
     Τέλος η Λιθογραφία αποτελεί το νεότερο κλάδο της χαρακτικής. Το βασικό υλικό είναι η πέτρα. Πάνω στην επίπεδη και στιλπνή επιφάνεια πάχους ως δέκα εκατοστών, καλλιτέχνης αντί να σκαλίσει, σχεδιάζει με λιθογραφικά κραγιόνια και αφού τα στερεώσει με διάλυμα αραβικής γόμας και νιτρικού οξέος, η πλάκα βρέχεται και μελανώνεται με κύλινδρο.
     Το μελάνι εκτυπώσεως πιάνει μόνο εκεί όπου η πλάκα είναι λιπασμένη με το κραγιόνι ή τη χημική (διάλυμα αραβικής γόμας και νιτρικού οξέος), ενώ στα υπόλοιπα σημεία το νερό εμποδίζει το μελάνι να πιάσει. Τέλος τοποθετείται το χαρτί πάνω στη μελανωμένη επιφάνεια και τυπώνεται στο λιθογραφικό πιεστήριο.
     Χαρακτηριστικό ακόμη είναι πως σε κάθε αντίτυπο κάτω αριστερά, σημειώνεται ένα νούμερο που μας πληροφορεί πόσα αντίτυπα εκτυπώθηκαν και ποιο είναι το συγκεκριμένο (π.χ.3/55 – εκτυπώθηκε σε ¨55¨ αντίτυπα και το συγκεκριμένο είναι το ΄3¨ στη σειρά). Δίπλα στο νούμερο σημειώνεται η τεχνική του, (π.χ. Eau – Forte –
οξυγραφία) και κάτω δεξιά μπαίνει η υπογραφή του καλλιτέχνη με την ημερομηνία.
     Πρέπει ακόμη να σημειωθεί πως υπάρχουν καλλιτέχνες που δεν αριθμούν τα αντίτυπα του χαρακτικού τους έργου και τα ονομάζουν δοκίμιο (epreuves).
 Ένα χαρακτικό έργο είναι γνήσιο όταν:
  •   Ο καλλιτέχνης έχει μόνος του σχεδιάσει, χαράξει, ετοιμάσει τις επιφάνειες που θα τυπώσει και τα αντίτυπα έχουν εκτυπωθεί από τον ίδιο.
  •   Η χαρακτική έχει ένα μεγάλο προνόμιο, τα αντίτυπα. Κυκλοφορεί ευκολότερα και επικοινωνεί με περισσότερο κόσμο.
     Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην αξιόλογη αυτή έκθεση ως τις 31 Δεκεμβρίου είναι οι παρακάτω: Αναστασίου Βασιλική, Αντωνιάδη Ειρήνη, Αχείμαστου Φανή, Βασδέκη Ευα, Γεωργά Ματίνα, Δεληγιάννη Πατρίτσια – Ευγενία, Δελφίνο Ιωάννα, Διονυσοπούλου Ελισσάβετ, Ζαβιτσάνου Μαρία, Καρακώστας Κωνσταντίνος, Κλέβες Κρίσικο, Κόκκαλης Λάζαρος, Κοντόνης Ανδρέας, Κυριακίδου Ελένη, Λιβανού Ελένη, Μαρκόπουλος Κώστας, Μητσάνη Φαίη, Μπεζιργιαννίδου Χρύσα, Πάλλης Γεώργιος, Πεταλάς Μιλτιάδης, Πλεύρη Παρασκευή, Τσαγγάρης Γιώργος, Τσιρογιάννης Δημήτριος, Fabry Timea, Φαλιάγκας Αθανάσιος, Φαντάρος Μιχάλης, Φερεντίνος Παναγιώτης, Φραγκουλίδου Ράνια, Χαρακτινού Άννα, Χαροκόπου Αναστασία, Χατζίρη Αναστασία.
Αναγνωστόπουλος Σωτήριος
Καθηγητής εικαστικών

 

Σχολιάστε

Top