Από τα Αλάτσατα στο Αλίτσι – Μικρασιάτες πρόσφυγες στις Κοκκίνες του Κιλελέρ

Της Ασημίνας Ιωάννου, Α” Λυκείου

Οι Κοκκίνες είναι ένας μικρός οικισμός δίπλα στο Κιλελέρ. Επί Τουρκοκρατίας ονομαζόταν Αλίτσι, πιθανόν από την τουρκική λέξη allιk που σημαίνει κοκκινωπός. Στον οικισμό εγκαταστάθηκαν μετά το 1922 πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Τις αναμνήσεις και τις εμπειρίες αυτής της εγκατάστασης κατέγραψε η Ασημίνα Ιωάννου αξιοποιώντας και  την αφήγηση της γιαγιάς της.

Από τα παλαιοτέρα χρονιά οι Έλληνες ζούσαν στη Μικρά Ασία και ιδιαίτερα στην Σμύρνη. Το τουρκικό κράτος τους  εκμεταλλευόταν καθώς ήθελαν να τους έχουν να δουλεύουν και να πηγαίνουν στρατιώτες, αλλά οι περισσότεροι Έλληνες αντιδρούσαν. Μερικοί μπόρεσαν και έφυγαν και ήρθαν στην Ελλάδα ήδη από το 1911. Μερικοί που δεν μπόρεσαν να φύγουν έμειναν αιχμάλωτοι.

Η καταγωγή της οικογένειας της γιαγιάς μου ήταν από  τα Αλάτσατα (τουρκικά: Alaçatı, Αλατσάτι) ή Αγριλιά, που είναι πόλη στη Χερσόνησο της Ερυθραίας της επαρχίας της Σμύρνης στη Μικρά Ασία. Το όνομα της πόλης προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη άλας, στην ελληνική δημοτική γλώσσα αλάτι.

Η πόλη πριν από το 1922 είχε σχεδόν αμιγώς με Ελληνικό Ορθόδοξο χριστιανικό πληθυσμό. Ιδρύθηκε στα μέσα του 17ου αιώνα από Έλληνες μετανάστες. Από τα τέλη του 18ου αιώνα γνώρισε ιδιαίτερη οικονομική, πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξη και εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο σημαντικά αγροτικά κέντρα των δυτικών μικρασιατικών παραλίων. Προς το τέλος του 18ου αιώνα, γνώρισε μεγάλη οικονομική, πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξη και έγινε ένα από τα πιο σημαντικά αγροτικά κέντρα των δυτικών μικρασιατικών παραλίων.

Βρίσκεται στο δρόμο προς τη Σμύρνη, 50 χλμ δυτικά από αυτήν με έντονα διατηρημένα τα χαρακτηριστικά του Αιγαίου. Ήταν σημαντικό πολιτιστικό κέντρο, όπως αποδεικνύεται από τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις που υπολογίζονται να είναι από την εποχή των Χιττιτών.

Η μητέρα της γιαγιά μου, ξεκίνησε για να φύγει για την Ελλάδα όταν έγινε ο πόλεμος με τους Τούρκους, οπότε σημειώθηκε και ο πρώτος διωγμός, το 1911. Η μητέρα της έλεγε ότι περπατούσαν επάνω στους σκοτωμένους  Έλληνες για να περάσουν  .

Οι αδελφές της μητέρας της ήρθαν στην Ελλάδα και δούλεψαν πολύ σκληρά για να επιζήσουν. Πήγαν στο Στράτωνα της Λάρισας και έπλυναν  τα ρούχα από τους φαντάρους για να εξασφαλίσουν το φαγητό τους. Επίσης είχαν καταφέρει να έχουν και ένα μέρος για να κοιμούνται το βράδυ στις αποθήκες του Στράτου. Όμως ο πατέρας της γιαγιά μου έμεινε στην Τουρκία μέχρι το 1922. Οι Τούρκοι ήθελαν να τους πάρουν στρατιώτες στον πόλεμο της Τουρκιάς εναντίον της Ελλάδας και ο πατέρας της κρυβόταν για πολύ καιρό μέσα στο βουνό με αλλά οχτώ  άτομα. Είχαν σκάψει μόνοι τους ένα καταφύγιο για να κρυφτούν και  αυτό το μέρος το είχαν ονομάσει αμπρί. Σε όλο αυτό όμως τους βοηθούσε και ένας παππούς που  τους γνώριζε και  πήγαινε σε αυτό το μέρος και το έκλεινε με πουρνάρια για να μην τους βρουν οι Τούρκοι. Κάποτε όμως ένας Έλληνας τους είδε και τους πρόδωσε στους Τούρκους. Και πήγαν τους επιτεθήκαν και σκότωσαν τρία άτομα. Και ο πατέρας της  γιαγιάς  μου μαζί με τους υπολοίπους   κατέβηκαν στο λιμάνι και ήρθαν στην Ελλάδα το 1922.

Αρχικά ήρθαν στην Λάρισα και αποφάσισαν να έρθουν  στο Κιλελέρ, από όπου ο Δήμος Κιλελέρ τους έστειλε  στις Κοκκίνες, καθώς στο χωριό υπήρχαν ήδη και είκοσι οικογένειες προσφύγων, χωριστά από τους καραγκούνηδες. Μόλις ήρθαν, τους έδωσαν ένα κλήρο με χωράφια για κάθε  οικογένεια και από ένα οικόπεδο όπου  τους έκτισαν και τα σπίτια.

Η γιαγιά μου θυμάται ότι δίπλα στο πατρικό της σπίτι σωζόταν παλιότερα ένα κονάκι που το είχε ένας Τούρκος που ήταν αρχηγός και εκμεταλλευόταν τους κατοίκους του χωριού και τους έβαζε να δουλεύουν σκληρά.

Μετά από κάποια χρόνια έφυγε και κατάφερε  ο κόσμος να ζήσει ήρεμα χωρίς να έχουν τον φόβο από τους Τούρκους. Και μαζί με όλους έζησαν και οι προπαππούδες  μου μαζί με τα πέντε παιδιά τους ευτυχισμένοι!