Η λίμνη Κάρλα – από την αποξήρανση στην επανασύσταση

Η λίμνη Κάρλα – από την αποξήρανση στην επανασύσταση

Η λίμνη Κάρλα ήταν γνωστή κατά την αρχαιότητα (2.500 π.Χ.) με το όνομα Βοιβηίς. Στα μεσαιωνικά χρόνια η λίμνη άλλαξε όνομα και από Βοιβηίς έγινε Κάρλα, ενώ κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας την αναφέρουν ως Κάρλα Σου ή Κάρλα Γκιόλ. Επίσης από το ντόπιο πληθυσμό αναφέρεται και με το όνομα Βάλτος.

Κατά το 1938-9 πραγματοποιείται η πρώτη οριοθέτηση ανώτερου (48,50μ) και κατώτερου (47,30μ) υψομέτρου της στάθμης με το Ν. 5800/33, ενώ κατά τα επόμενα έτη έλαβε χώρα νέος περιορισμός της έκτασης της λίμνης απόρροια των αντιπλημμυρικών αναχωμάτων στον ποταμό Πηνειό. Το μέγιστο βάθος της από 5,5 μέτρα που ήταν πριν το 1940 μειώθηκε στα 2 μέτρα το 1950-5.

Τα χωριά που ήταν κοντά στη λίμνη και επηρεάζονταν άμεσα από αυτήν ήταν: Κανάλια, Καλαμάκι, Αμυγδαλή, Καστρί, Πλασσιά, Νάματα, Αρμένιο, Νίκη, Αχίλλειο, Νάματα, Στεφανοβίκειο, Ριζόμυλος .Υπήρχαν όμως και χωριά που επηρεάζονταν έμμεσα, είτε γιατί κάποιοι κάτοικοι ασχολούνταν με το ψάρεμα είτε γιατί επηρεάζονταν από τις πλημμύρες, όταν ανέβαινε η στάθμη της λίμνης όπως Κεραμίδι, Γλαύκη, Μελία , Σωτήριο,΄Ελαφος, Πλατύκαμπος.

Μέχρι το 1962 που αποξηράνθηκε η Κάρλα υπήρχε στην περιοχή του Καλαμακίου ένας λιμναίος οικισμός, μοναδικός στην Ελλάδα, με 100 και πλέον καλύβες που αποτελούνταν μόνο από άνδρες. Ομάδες ανδρών 2-5 ατόμων έφευγαν κυρίως από τα χωριά της Μαγνησίας  και πήγαιναν βόρεια προς τα χωριά της Λάρισας, προς το Καλαμάκι. Εκεί τα νερά της λίμνης ήταν ρηχά και έφτιαχναν καλύβες από καλάμια πάνω στην επιφάνεια της λίμνης. Η παράδοση περνά από τον πατέρα στο γιο μέχρι την αποξήρανση. Στο κέντρο της καλύβας υπήρχε μία πέτρινη εστία πάνω στην οποία είχαν ένα καζανάκι για να μαγειρεύουν κυρίως ψάρια και πτηνά. Την νύχτα κοιμόνταν όλοι γύρω από τη φωτιά. Στην κορυφή της καλύβας είχαν ένα σταυρό που έδειχνε τη βαθιά πίστη τους

Η πανίδα της Κάρλας

Τα κυριότερα είδη πολιών πριν την αποξήρανση της λίμνης ήταν:  βαλτόπαπια, νερόκοτα, αργυροπελεκάνος,  ασημόγλαρος, άσπρος γλάρος, ροδοπελεκάνος, αγριόκυκνος, πρασινοκέφαλη, πρασινοσκούφης, σκουφοβουτήχτρα, βουτηχτάρι, σταχτόχηνα, χηνάρι, καπακλής, κοκκινοσκούφης, φαλαρίδα, μαυρόκοτα, μπάλιζα, πελαργοί, γκαραβέλια, ψαρόνια, γερανοί κ.α.

Η Κάρλα είχε και πολλά είδη ψαριών που ακόμα και σήμερα στη Θεσσαλία μιλάνε για τα εύγευστα ψάρια της τα περίφημα καρλιώτικα ή καρλίσια ψάρια.  Η ιχθυοπανίδα της περιοχής περιελάμβανε τα παρακάτω είδη: κυπρίνος (το μεγάλο το έλεγαν σαζάνι και το μικρό μπουτσικάρι), τσιρώνι (πλατίτσα ή ασπρίτσα), κοκκινομάτης (τσερνίτσα ή κοκκινοφτέρα), μπίζι ( σίρκο, ουγλί ή πράσινη σαρδέλα), κέφαλος (σκαρούνι ή μουστακάτο), πεταλούδα, συρτάρι (σύρτης, σύρτι, ασπρόψαρο, μπουρνόψαρο ή γουρουνομάτης), γοβιός (χρύσκος, σέτσκα, περόνι), ταινία (φιδόψαρο ή βίνος) και χέλι. Πολλές επομένως ήταν οι οικογένειες, πάνω από 1.000, που ζούσαν από την αλιεία στη λίμνη. Στην περιοχή πρέπει να υπήρχαν και θηλαστικά. Η βίδρα είναι το είδος που υπήρχε στην περιοχή. Τα άλλα είδη θηλαστικών όπως τσακάλι, λύκος, αλεπού και αγριογούρουνο πρέπει να κατέβαιναν το χειμώνα από τα γειτονικά  βουνά όπου ζούσαν.

Η αποξήρανση της  Κάρλας

Με την πάροδο του χρόνου δημιουργήθηκαν γύρω από τη λίμνη πολλά έλη . Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα λόγω των στάσιμων νερών την ανάπτυξη μιας φοβερής αρρώστιας , της ελονοσίας . Εξ αιτίας της πολλοί άνθρωποι βρήκαν το θάνατο . Τα κουνούπια αποτελούσαν φοβερή μάστιγα για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής . Αυτός ήταν ένας επιπλέον παράγοντας που συνέβαλε στην από-ξήρανση της Κάρλας . Το 1959 ανατέθηκε μελέτη από το υπουργείο Γεωργίας για την αξιοποίηση της πεδιάδας της Κάρλας με δεδομένα την κατασκευή ταμιευτήρα 64700 στρεμμάτων, σήραγγας και τάφρων πεδινών υδάτων. Η λίμνη θα χρησιμοποιούνταν για άρδευση με αρδευτικά κανάλια και θα τροφοδοτούνταν με νερά του Πηνειού. Αντί αυτού όμως τελικά κατασκευάστηκε σήραγγα για την ολοκληρωτική εκκένωση της λίμνης που άρχισε τον Ιανουάριο του 1957 και ολοκληρώθηκε τον Οκτώβρη του 1962.

Στη λίμνη κατοικούσαν μέσα σε καλύβες αρκετοί ψαράδες που πουλούσαν τα ψάρια (κυπρίνους) στη Λάρισα . Το ψάρεμα συνετέλεσε στην εξισορρόπηση της διατροφής των κατοίκων σε περιόδους πείνας.

Οι πλημμύρες όμως στην περιοχή της Κάρλας δημιούργησαν από τα αρχαία χρόνια, προβλήματα όχι μόνο στις καλλιέργειες αλλά και στο οδικό δίκτυο ιδιαίτερα στο βόρειο τμήμα της λίμνης .

Με την αποξήρανση της λίμνης φάνηκαν οι τρομακτικές επιπτώσεις από τη μη ολοκλήρωση του έργου όπως προβλεπόταν με την κατασκευή του ταμιευτήρα των 64700 στρεμμάτων.

Αυτές οι επιπτώσεις είναι περιβαλλοντικές αλλά και κοινωνικές:

• Ραγδαία πτώση της υπόγειας υδροφορίας
• Εισχώρηση του θαλάσσιου μετώπου στον ευρύτερο χώρο της περιοχής της Κάρλας
• Ρύπανση και επιπτώσεις στο κλειστό Παγασητικό κόλπο και εμφάνιση φυτοπλαγκτόν
• Εμφάνιση ρηγμάτων μεγάλου βάθους και καταστροφή κτισμάτων
• Επιπτώσεις στην πανίδα και στην χλωρίδα της περιοχής
• Καταστροφή γεωτρήσεων και ξήρανση πηγών μεταξύ των οποίων και η Υπέρεια Κρήνη στο Βελεστίνο
• Αλλαγές στο μικροκλίμα της περιοχής
• Αδυναμία υδροδότησης πόλεων και οικισμών

 

Αντώνης Κουτσής