Γράφουν οι μαθήτριες της Β’ Γυμνασίου, Κουμαντζία Ευαγγελία και Κουμαντζία Βασιλική

    Η  γιορτή της Καθαράς Δευτέρας θεωρείται το τέλος των Αποκριών  οι οποίες ουσιαστικά γίνονται αισθητές την Τσικνοπέμπτη και τελειώνουν την Καθαρά Δευτέρα. Οι μέρες της Καθαράς Δευτέρας και των Αποκριών εορτάζονται  έντονα σε όλη την Ελλάδα με διάφορα έθιμα. Οι Απόκριες του 2023 ξεκινάν την Κυριακή, στις 16 Φεβρουαρίου, και τελειώνουν στις 26, ενώ την επόμενη μέρα, στις 27 Φεβρουαρίου, είναι η Καθαρά Δευτέρα.

     Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η Ελλάδα διαθέτει πολλά έθιμα στις Απόκριες. Το κύριο γνώρισμα στις Απόκριες  είναι οι  μεταμφιέσεις, τις οποίες συναντάμε σε ολόκληρη την Ελλάδα, καθώς και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το όνομα των μεταμφιεσμένων διαφέρει από τόπο σε τόπο: κουδουνάτοι, καμουζέλες, μούσκαροι, αλλά το κοινότερο είναι μασκαράδες και καρνάβαλοι. Οι κουδουνάτοι αποτελούνται από μια τριάδα μεταμφιεσμένων ανθρώπων στους οποίους διακρίνουμε τον γέρο, την κορέλα και τον Φράγκο. Ο γέρος, ο οποίος είναι ο πρωταγωνιστής, παριστάνει έναν γέρο-τσοπάνη ντυμένο από την μέση και κάτω με άσπρο μάλλινο κοντοβράκι των τσοπάνηδων, με άσπρες υφαντές κάλτσες και πέτσινα σανδάλια. Στο πάνω μέρος μέχρι την μέση φοράει την τσοπάνικη κάπα μαύρου χρώματος και για να σχηματιστεί η καμπούρα του, τοποθετεί στη ράχη του κουρέλια ή μαξιλάρι. Ακόμη, προχωρεί με ρυθμικούς βηματισμούς κουνώντας τη μέση του ώστε να ακουστούν τα κουδουνάκια. Οι «καμουζέλες» ή ελαφάκια, στα παλιά τα χρόνια, ήταν μασκαράδες βαμμένοι με κάρβουνα, σκεπασμένοι με χράμια (πολύχρωμες υφαντές κουβέρτες) και κραδαίνοντας την κοκάλα γύρναγαν στους δρόμους του χωριού πειράζοντας και διασκεδάζοντας τους κατοίκους.

    Οι μέρες αυτές είναι μέρες  γλεντιού, μασκαρέματος,  ψυχαγωγίας και αναβίωσης πολλών εθίμων.  Το πιο γνωστό πανελλαδικό έθιμο που διατηρείται μέχρι και σήμερα είναι το γαϊτανάκι. Αυτό  αποτελείται από δεκατρία άτομα. Ο ένας κρατάει έναν μεγάλο στύλο στο κέντρο  από την κορυφή του  οποίου κρέμονται δώδεκα μακριές κορδέλες  διαφορετικού χρώματος η κάθε μία. Οι κορδέλες αυτές λέγονται γαϊτάνια και δίνουν το όνομα τους στο έθιμο. Οι υπόλοιποι δώδεκα χορευτές κρατούν από ένα γαϊτάνι και χορεύουν σε ζευγάρια. Καθώς χορεύουν γύρω από τον στύλο τα ζευγάρια εναλλάσσουν κορδέλες με το ταίρι τους, ώστε να πλέξουν τις κορδέλες και να δημιουργήσουν χρωματιστούς συνδυασμούς. Ο χορός τελειώνει όταν όλες οι κορδέλες τυλιχτούν στον στύλο, αφού οι χορευτές έρθουν πιο κοντά. Έτσι, το στολισμένο γαϊτανάκι μένει να θυμίζει το αποκριάτικο πνεύμα. Επιπλέον,  τα Σάββατα της Αποκριάς, αλλά και της Σαρακοστής που θα ακολουθήσουν είναι Ψυχοσάββατα. Μοιράζονται φαγητά, κόλλυβα και συνηθίζεται η μετάβαση στα νεκροταφεία.

   Η ημέρα της Καθαράς  Δευτέρας σηματοδοτεί την έναρξη της Σαρακοστής και παράλληλα το τέλος της Αποκριάς.  Την πρώτη ημέρα, δηλαδή, την Καθαρά Δευτέρα δεν καταναλώνονται τα υπόλοιπα της Τυρινής. Καθαρίζονται ακόμη και τα πιατικά και τα υπόλοιπα φαγητά δίνονταν παλιότερα σε όσους δεν νήστευαν. Συνηθίζεται πανελλαδικά να τρώγεται λαγάνα, δηλαδή άζυμο ψωμί που παρασκευάζεται μόνο εκείνη τη μέρα, ταραμάς, χαλβάς, θαλασσινά, λαχανικά, ελιές και φασολάδα χωρίς λάδι. Επιπλέον, ένα έθιμο της Καθαράς Δευτέρας αποτελεί ο χαρταετός. Ο χαρταετός είναι μια ελαφριά κατασκευή, σκοπός της οποίας είναι να πετά με τη βοήθεια του αέρα. Αυτός, κρατιέται από αυτόν που τον πετά μέσω της καλούμπας, ενός λεπτού σχοινιού. Ο σκελετός των χαρταετών κατασκευάζεται από καλάμι, ελαφρύ ξύλο ή από πλαστικό, ενώ το μέρος που φέρνει αντίσταση στον αέρα από πλαστικό φύλλο ή χαρτί. Η συνήθεια του πετάγματος χαρταετού προέρχεται πιθανότατα από την Κίνα. Στην Ελλάδα, το πέταγμα του χαρταετού είναι  έθιμο από τα λεγόμενα κούλουμα.

   Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι  η Καθαρά Δευτέρα και οι Απόκριες ψυχαγωγούν τον κόσμο, ενώ αποτελούνται  σε πανελλαδικό επίπεδο από πολλά διαφορετικά  και διασκεδαστικά κατά κάποιο τρόπο έθιμα.

 Γράφουν οι μαθήτριες της Β τάξης, Γεωργιάδου Λυδία και Κωστογλίδη Ελένη

   Στην Ελλάδα, όπως και σε κάθε άλλη χώρα, κάθε χρόνο εορτάζονται οι Αποκριές. Αποκριά ονομάζουμε τις  τρεις εβδομάδες πριν την Καθαρά Δευτέρα οπότε και  αρχίζει  η Σαρακοστή. Όμως, κάθε περιοχή της Ελλάδας γιορτάζει τις Αποκριές με τον δικό της ξεχωριστό τρόπο. Το κύριο γνώρισμα στις Αποκριές είναι οι μεταμφιέσεις, τις οποίες συναντάμε σε ολόκληρη την Ελλάδα αλλά και στην  Ευρώπη.  Ωστόσο, το όνομα και το θέμα των μεταμφιέσεων διαφέρει από τόπο σε τόπο.Αρχικά, μία περιοχή με  ιδιαίτερο  έθιμο είναι η Σκύρος. Εκεί οι συνηθέστερες στολές Αποκριάς είναι ο Γέρος, η Κορέλα και ο Φράγκος. Τα σοκάκια της γεμίζουν από τους ήχους των κουδουνιών, αλλά, επίσης, και το θέαμα είναι πραγματικά πανέμορφο. Το έθιμο αυτό δημιουργήθηκε πριν πολλά χρόνια. Ο Γέρος και η Κορέλα υπενθυμίζουν μια φυσική καταστροφή που κατέστρεψε όλα τα κοπάδια του νησιού. Μετά από αυτήν την καταστροφή, ένας βοσκός, με τα κουδούνια των ζώων, του γύρισε ολόκληρο το χωριό, για να πει το κακό νέο και στους υπόλοιπους κατοίκους του χωριού.

Έπειτα, ένα άλλο εντυπωσιακό έθιμο είναι οι Μπουμπούνες στην Καστοριά. Μπουμπούνες ονομάζουμε τις μεγάλες φωτιές που ανάβουν στις πλατείες της Καστοριάς. Την Κυριακή της Αποκριάς, όλοι οι πολίτες μικροί και μεγάλο μαζεύονται στη γειτονιά τους και ανάβουν τις φωτιές, καθώς ορχήστρες παίζουν τοπικά τραγούδια. Ο συνδυασμός των κερασμάτων που έχουν ετοιμάσει οι κάτοικοι  εκεί μαζί και με το κρασί κάνουν το γλέντι να κρατάει μέχρι και τα ξημερώματα.

Αυτά, λοιπόν,  είναι κάποια από τα έθιμα των Αποκριών που γιορτάζονται σε διαφορετικές περιοχές της χώρας μας. Έτσι, συμπεραίνουμε ότι κάθε τόπος έχει και τον δικό του τρόπο εορτασμού, ο οποίος είναι μοναδικός από όλους τους άλλους που υπάρχουν στην χώρα ή και στον κόσμο.

     γράφουν οι μαθήτριες της Β” Γυμνασίου, Ελένη Παναγιωτίδου και Ζωήνα Μιχαλοπούλου

 Το κύριο γνώρισμα των Αποκριών είναι οι μεταμφιέσεις τις οποίες συναντάμε σε ολόκληρη την Ελλάδα, καθώς και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το όνομα των μεταμφιεσμένων διαφέρει από τόπο σε τόπο: κουδουνάτοι, καμουζέλες, μούσκαροι ,αλλά το πιο κοινό είναι μασκαράδες και καρνάβαλοι που προέρχεται από τις ιταλικές λέξεις maschera και carnevale αντίστοιχα.Στην Ελλάδα υπάρχει πληθώρα εθίμων που διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Ας γνωρίσουμε κάποια από αυτά.

Από τα πιο γνωστά πανελλαδικά έθιμα, που διατηρούνται αυτούσια ως τις μέρες μας, είναι το γαϊτανάκι. Το γαϊτανάκι είναι ένας χορός που δένει απόλυτα με το χρώμα και το κέφι της αποκριάς .Δεκατρία άτομα χρειάζονται γι’ αυτόν τον χορό. Ο ένας κρατά ένα μεγάλο στύλο στο κέντρο, από την κορυφή του οποίου κρέμονται 12 μακριές κορδέλες, διαφορετικού χρώματος η καθεμιά. Οι κορδέλες αυτές λέγονται γαϊτάνια και δίνουν το όνομά τους στο έθιμο. Οι υπόλοιποι δώδεκα χορευτές κρατούν από ένα γαϊτάνι και χορεύουν σε ζευγάρια. Καθώς κινούνται γύρω από το στύλο, κάθε χορευτής εναλλάσσεται με το ταίρι του κι έτσι πλέκουν τις κορδέλες πάνω του δημιουργώντας χρωματιστούς συνδυασμούς. Όταν πια οι κορδέλες τυλιχτούν στο στύλο και οι χορευτές χορεύουν όλο και πιο κοντά σε αυτόν, τότε ο χορός τελειώνει και το στολισμένο γαϊτανάκι μένει να θυμίζει το αποκριάτικο πνεύμα.

Το κάψιμο του Τζάρου στην Ξάνθη. Το έθιμο αυτό το έφεραν οι πρόσφυγες από το Σαμακώβ της Ανατολικής Θράκης και αναβιώνει κάθε χρόνο από τους κατοίκους του συνοικισμού, ο οποίος βρίσκεται στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου. Ο Τζάρος ή Τζάρους, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ήταν ένα κατασκευασμένο ανθρώπινο ομοίωμα τοποθετημένο πάνω σε ένα σωρό από πουρνάρια.Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς καιγόταν σε κέντρο αλάνας, πλατείας ή σε υψώματα για να μην έχουν το καλοκαίρι ψύλλους. Η ονομασία «Τζάρος» προήλθε από τον ιδιόρρυθμο ήχο που δημιουργούσε η καύση του θάμνου «τζ,τζ,τζ…». Μετά την ολοκλήρωση του εθίμου, ακολουθεί ένα φαντασμαγορικό θέαμα με πυροτεχνήματα.

Οι Μπουμπούνες της Καστοριάς.Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, στις πλατείες της Καστοριάς και στα χωριά στήνονται μεγάλες φωτιές, τηρώντας ένα προχριστιανικό έθιμο που ακούει στο όνομα Μπουμπούνες.Οι μεγαλύτερες μπουμπούνες είναι της πλατείας Ντουλτσού, της γειτονιάς του Απόζαρι, της πλατείας Ομονοίας και της γειτονιάς του παλαιού Νοσοκομείου. Γύρω από την αναμμένη μπουμπούνα, οι παρευρισκόμενοι πίνουν και γεύονται εδέσματα της μέρας της Αποκριάς, που καταναλώνονται εν όψει της Καθαράς Δευτέρας. Λαϊκές ορχήστρες παίζουν τοπικούς παραδοσιακούς σκοπούς και ακολουθεί χορός μέχρι να σβήσει η μπουμπούνα και να πάρει μαζί της τα κακά πνεύματα, ώστε ο εξαγνισμός της Σαρακοστής να ξεκινήσει χωρίς αυτά.Στα σπίτια, οι νοικοκυραίοι τηρούν το έθιμο του “Χάσκαρη”. Είναι ένα συμβολικό έθιμο που πραγματοποιείται στα σπίτια της Καστοριάς επίσης την τελευταία Κυριακή της αποκριάς. Μετά το βραδινό φαγητό διασκεδάζουν όλοι με τις προσπάθειες που καταβάλουν όλα τα μέλη της οικογένειας για να “πιάσουν” με το στόμα ολάνοιχτο το βρασμένο αυγό που τους προσφέρεται με τη βοήθεια ενός ξύλινου ραβδιού και μιας κλωστής στην οποία δένεται το αυγό. Ο συμβολισμός του χάσκαρη έχει να κάνει με τη σαρακοστή. Με αυγό κλείνει το στόμα για την νηστεία, με αυγό ανοίγει ξανά το βράδυ της ανάστασης.

Το αποκριάτικο έθιμο του Μακαρούνα .Ένα παλιό αποκριάτικο έθιμο της Νότιας Εύβοιας είναι το έθιμο του Μακαρούνα. Σύμφωνα με την παράδοση ο Μακαρούνας ήταν ένας άντρας με πολύ ανεπτυγμένη σεξουαλική δράση που προφανώς οφείλονταν σε ανάλογες ικανότητες. Δεν άφηνε καμία γυναίκα παραπονεμένη. Όλες είχαν περάσει από τα χέρια του. Ανύπαντρες, παντρεμένες, χήρες και ζωντοχήρες, νέες, μεσόκοπες και γριές κι όλες είχαν να λένε μόνο καλά λόγια για τις επιδόσεις του. Ήρθε όμως η τελευταία Κυριακή της αποκριάς όπου σύμφωνα με τα έθιμα της Καρύστου φτιάχνουν ζυμαρικά (μακαρούνες). Ο Μακαρούνας έφαγε τόσο πολύ που έσκασε. Μέγας θρήνος ανάμεσα στο γυναικείο πληθυσμό.Κάθε Καθαρή Δευτέρα, λοιπόν, μια ομάδα από καρναβαλιστές φτιάχνει το πτώμα του Μακαρούνα, ένα σκιάχτρο με παλιά ρούχα παραγεμισμένα με άχυρα ή κουρέλια πάνω σε ένα πρόχειρο φορείο. Για να τονίσουν το κωμικό μέρος του εθίμου φροντίζουν να έχει μια τεράστια κοιλιά από το πολύ φαΐ κι ένα τεράστιο πέος να βγαίνει μέσα από το ξεκούμπωτο παντελόνι.Αφού ετοιμάσουν τον νεκρό ετοιμάζονται και οι «γυναίκες» που θα τον μοιρολογήσουν.Ακολουθούν την πομπή στην οποία προηγείται ο παπάς και οι ψαλτάδες που ψέλνουν νεκρώσιμα μεν, αλλά παραλλαγμένα με πολύ καυστικό τρόπο, πίνοντας και οδυρόμενοι. Στη συνέχεια στήνεται τρικούβερτο γλέντι. Χορεύουν κρατώντας το «νεκρό» ψηλά και πίνοντας μέχρι τελικής πτώσεως.

Κλείνοντας θα θέλαμε να αναφέρουμε ότι υπάρχουν εκατοντάδες αποκριάτικα έθιμα και ελπίζουμε να παρακολουθήσετε κάποια από αυτά από κοντά,

γράφουν οι μαθήτριες της Β” Γυμνασίου, Χρυσούλα Σιαμπίρη και Μαριάννα Μπάλιου.

   Σε όλον τον κόσμο, κάθε χώρα είναι πλούσια και ως προς τα έθιμα της καθημερινότητας της και σχετικά με τις εορταστικές της συνήθειες. Ένα από αυτά τα έθιμα είναι και το έθιμο του Χριστουγεννιάτικου δέντρου.

   Το πρώτο στολισμένο δέντρο εμφανίστηκε στην Γερμανία, το 1539. Τα πρώτα στολίδια ήταν συσκευασμένα φαγητά, ή είδη ρουχισμού, ή άλλα χρήσιμα είδη που στο πέρασμα των χρόνων και με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου εξελίχθηκαν μόνο σε διακοσμητικά αντικείμενα. 

   Λέγεται ότι ο λόγος που ξεκίνησε αυτό το έθιμο είναι το γεγονός ότι τον 8ο μ.Χ. αιώνα ο Άγιος Βονιφάτιος θέλησε να καταργήσει το δέντρο στο οποίο πίστευαν οι ειδωλολάτρες, τη βελανιδιά, αντικαθιστώντας την με το έλατο, το δέντρο που από τότε έχει συνδεθεί με τον χριστιανισμό και τα Χριστούγεννα.

   Τα πιο διάσημα δέντρα σε όλον τον κόσμο υπάρχουν στη μικρή πόλη Gubbio της Ιταλία;, στην όμορφη Βενετία, στην περιοχή της Σαγκάης της Κίνας, στο μαγευτικό Παρίσι και στο καταπληκτικό Ρίο Ντε Τζανέιρο της μακρινής Βραζιλίας. Ακόμα, εντυπωσιακά δέντρα μπορεί να θαυμάσει κάποιος στην Ουάσινγκτον, στη Μαδρίτη της Ισπανίας και στο εκθαμβωτικό Άμπου Ντάμπι. Στην Ελλάδα, τα πιο όμορφα δέντρα συναντά κανείς στην υπέρλαμπρη Αθήνα. Τέλος, μερικές χώρες οι οποίες διατηρούν αυτό το έθιμο μέχρι σήμερα είναι η Γερμανία, η Αγγλία, η Αυστραλία, η Δανία καθώς και η Βραζιλία.

   Συμπερασματικά, ο στολισμός του Χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι παλιά και αγαπημένη παράδοση που εφαρμόζεται σχεδόν σε όλες τις περιοχές του κόσμου και μια από τις πιο γνωστές παραδόσεις!