Ενδοσχολική βία (Σχολικός εκφοβισμός)
Από την Λαζαρίδου Θωμαή
Συχνά γινόμαστε μάρτυρες περιστατικών σχολικού εκφοβισμού ή ακούμε στις τηλεοράσεις ή στα ραδιόφωνα συζητήσεις γύρω από το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας. Τι σημαίνει όμως σχολικός εκφοβισμός; Με ποιους τρόπους εκδηλώνεται; Ποιες είναι οι αιτίες που τον προκαλούν; Ποιες είναι οι συνέπειες τόσο για τα θύματα όσο και για τους θύτες; Τέλος, μπορεί να αντιμετωπιστεί; Σε αυτά τα ερωτήματα έρχεται να απαντήσει το παρακάτω άρθρο.
Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός;
Σχολικός εκφοβισμός (bullying) είναι η σκόπιμη, απρόκλητη και επαναλαμβανόμενη επιθετική συμπεριφορά από μαθητές σε συμμαθητές τους, με σκοπό την επιβολή και την πρόκληση σωματικού ή ψυχικού πόνου. Δυστυχώς, στην σύγχρονη εποχή υπάρχει έξαρση του φαινομένου αυτού, καθώς παρατηρείται σε όλο και περισσότερα σχολεία εντός της χώρας μας, αλλά και παγκοσμίως.
Πώς εκδηλώνεται η ενδοσχολική βία;
Το bullying μπορεί να εκδηλωθεί σωματικά, με τραυματισμό ή απειλή τραυματισμού, απρεπή αγγίγματα, κλείδωμα σε έναν περιορισμένο χώρο, καθώς και καταστροφή ή κλοπή της προσωπικής περιουσίας. Μπορεί να εκδηλωθεί λεκτικά, συνήθως με συστηματική χρήση υβριστικών ή αγενών εκφράσεων, απειλών, ειρωνικών σχολίων και παρατσουκλιών, με στόχο τον εξευτελισμό του θύματος. Επιπλέον, ο εκβιασμός μπορεί να εκδηλώνεται ψυχολογικά με διαφόρων ειδών χειρισμούς, όπως εξαναγκασμούς, που πραγματοποιούνται μέσω επανειλημμένων καταδιώξεων και απειλών. Επιπρόσθετα, μπορεί να εκδηλωθεί και με έμμεσες συμπεριφορές, μέσω της άσκησης επιρροής στην ομάδα των συνομηλίκων και τη διάδοση κακόβουλων φημών, ώστε να αισθανθούν αντιπάθεια για κάποιον συμμαθητή τους με αποτέλεσμα την κοινωνική του απομόνωση. Τέλος, στις μέρες μας έχει προστεθεί ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός (cyber-bullying), που εκδηλώνεται με την χρήση χλευασμού, σαρκασμού και υβριστικών σχολίων μέσω του διαδικτύου, τον αποκλεισμό κάποιου από μία διαδικτυακή ομάδα, την αποστολή απειλητικών μηνυμάτων και τη χρήση ή παραποίηση των προσωπικών δεδομένων κάποιου ατόμου.
Αίτια του φαινομένου
- Η κρίση του θεσμού της οικογένειας οδηγεί στην εσφαλμένη κοινωνικοποίηση του νέου και στην ελλιπή αγωγή του.
- Η αναπαραγωγή ενδοοικογενειακής βίας, καθώς οι θύτες μεγαλώνουν με επιθετικές συμπεριφορές, ώστε πολλές φορές τις θεωρούν «σωστές».
- Ο μιμητισμός λανθασμένων προτύπων από τον στενό οικογενειακό κύκλο, καθώς και ξενόφερτων τρόπων ζωής που προβάλλονται στο διαδίκτυο.
- Τα ΜΜΕ (Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης), τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και, ευρύτερα, το διαδίκτυο οδηγούν σε μία σταδιακή εξοικείωση με σκηνές βίας.
- Το αίσθημα κατωτερότητας του ατόμου ωθούν στην έντονη ανάγκη για αυτοεπιβεβαίωση μέσω της επίδειξης ισχύος.
- Το ψυχολογικό κλίμα του σχολείου, με το σύστημα εξετάσεων και τον ανταγωνιστικό χαρακτήρα, και οι κοινωνικές ανισότητες στον χώρο ξεσηκώνουν τους νέους, οι οποίοι είναι από την φύση τους επαναστατικοί, και προκαλούν τις βίαιες αντιδράσεις.
- Τα κοινωνικά προβλήματα (όπως φτώχεια, ανεργία κ.α.) μίας κοινωνίας που δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των νέων ενισχύουν τις αντικοινωνικές συμπεριφορές.
Συνέπειες του σχολικού εκφοβισμού
Η άσκηση εκφοβισμού σε έναν έφηβο μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες στην ψυχολογική του κατάσταση. Συγκεκριμένα, μπορεί να υποστεί ψυχολογική κατάπτωση και ψυχοσωματική δυσλειτουργία, καταστάσεις που οδηγούν σε διάφορες ψυχολογικές νόσους (π.χ. κατάθλιψη), καθώς και σε αυτοκτονικές τάσεις. Προκαλείται στο θύμα χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος, και μπορεί να βρεθεί σε κατάσταση κοινωνικής απομόνωσης, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα το θύμα να κλειστεί στον εαυτό του. Η βία, ιδιαίτερα όταν λαμβάνει μέρος στον χώρο του σχολείου, επιφέρει την αποστροφή του θύματος προς το σχολείο, μαθησιακές δυσκολίες, διάσπαση προσοχής αλλά και τελειωτική σχολική αποτυχία. Παράλληλα, στο θύμα καλλιεργείται ένα κλίμα καχυποψίας, εντός αλλά και εκτός σχολείου, και υπάρχει η έλλειψη εμπιστοσύνης και συνεργασίας, ακόμα και όταν πρόκειται για δικούς του ανθρώπους. Γενικότερα, τα παιδιά που βιώνουν τον εκφοβισμό διστάζουν να μιλήσουν για το πρόβλημά τους, επειδή ντρέπονται, φοβούνται και νιώθουν ένοχες, καθώς θεωρούν ότι εκείνα είναι υπεύθυνα για ό,τι τους συμβαίνει.
Προτάσεις αντιμετώπισης της ενδοσχολικής βίας
Η ενδοσχολική βία είναι ένα φαινόμενο το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί υπεύθυνα, εγκαίρως και αποτελεσματικά. Όλα ξεκινούν από το σχολείο, όπου η εκπαίδευση πρέπει να αποσκοπεί στην ουσιαστική διαπαιδαγώγηση και κοινωνική αγωγή, καθώς και στην προώθηση των αρχών του ανθρωπισμού. Παράλληλα, οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να δείχνουν περισσότερη συμπαράσταση και ενδιαφέρον προς τα θύματα, καθώς και να ευαισθητοποιούν συχνά τους μαθητές τους, ώστε να δημιουργηθούν διαλεκτικές σχέσεις ανάμεσα σε καθηγητές και εφήβους. Επιπλέον, μπορούν να ιδρυθούν βιβλιοθήκες και χώροι αθλητισμού, και να υπάρχει ουσιαστική διδασκαλία των τεχνών, ώστε οι έφηβοι να αξιοποιούν δημιουργικά τον ελεύθερό τους χρόνο, καθώς και να έχουν την δυνατότητα να ηρεμήσουν από τα καθημερινά άγχη. Τέλος, καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση του φαινομένου παίζει και η οικογένεια. Οι γονείς είναι υπεύθυνοι να μαθαίνουν στα παιδιά τους τη διαφορετικότητα, την ισότητα και το σεβασμό προς όλους.
Συνοψίζοντας τα παραπάνω, ο σχολικός εκφοβισμός είναι μία πράξη επαναλαμβανόμενης άσκησης βίας, η οποία αποτελεί μία πράξη παιδικής ή νεανικής παραβατικότητας και για το λόγο αυτό δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποτιμάται και, πολύ περισσότερο να αποσιωπάται!!! Όλοι είμαστε ίσοι, αλλά όχι ίδιοι…
