Δημήτρης Ροντήρης

 

rontiris3

Γεννήθηκε το 1899 στον Πειραιά. Κατ” αρχήν εισήλθε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, την οποία, μετά από διετή φοίτηση, εγκατέλειψε για χάρη της νομικής του σπουδής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η θεατρική του σταδιοδρομία άρχισε το 1919, ως ηθοποιός. Στη συνέχεια μετέβη στην Αυστρία, όπου και σπούδασε θέατρο, ιστορία τέχνης και αρχαία ελληνική φιλολογία. Με το πέρας των σπουδών του εκεί, μετέβη στο Βερολίνο παρά τον μεγάλο σκηνοθέτη Μαξ Ράινχαρντ.

Ο Ροντήρης με την Κοτοπούλη.

Επανήλθε στην Ελλάδα και  το 1933 συνέδεσε το όνομά του με τη λαμπρή εναρκτήρια περίοδο του Εθνικού Θεάτρου, αρχικά ως βοηθός σκηνοθέτης κοντά στον Φώτο Πολίτη  και στη συνέχεια ως πρώτος σκηνοθέτης (Δεκέμβριος 1934-1942).

 Πολύτιμη υπήρξε η προσφορά του στο πεδίο της σκηνικής ερμηνείας του αρχαίου δράματος. Πιστεύοντας ότι ο φυσικός χώρος της τραγωδίας είναι το ανοιχτό αρχαίο θέατρο, ανέβασε την Ηλέκτρα του Σοφοκλή το 1936 στο Ηρώδειο και το 1938 στην Επίδαυρο, εγκαινιάζοντας, μετά την αρχαιότητα, το θέατρο του Πολυκλείτου.

Η σκηνοθεσία του στην Ηλέκτρα και στον Άμλετ, τα οποία ο θίασος του Βασιλικού Θεάτρου ανέβασε το 1939 στην Αγγλία και τη Γερμανία, προκάλεσε τις πλέον ενθουσιώδεις κριτικές των ειδικών του χώρου.

Επανήλθε στο Εθνικό Θέατρο ως γενικός διευθυντής και σκηνοθέτης  το 1946-1950.

Η παράσταση της τριλογίας του Αισχύλου Ορέστεια στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού το 1949, παρουσία της πολιτειακής και πολιτικής αρχής της χώρας, θεωρήθηκε ως εξαιρετικό καλλιτεχνικό επίτευγμα.

Το 1950 ίδρυσε την «Ελληνική Σκηνή».

Πάλι Εθνικό Θέατρο το 1953-1955.

Με τον Ιππόλυτο έγινε το 1954 η ανεπίσημη έναρξη των Επιδαυρίων.

Από το 1957 ως το 1968 αφοσιώθηκε στο δικό του Πειραϊκό Θέατρο. Ως καθηγητής Δραματικών Σχολών (Εθνικού Ωδείου, Εθνικού Θεάτρου, Ωδείου Αθηνών) αλλά και ως σκηνοθέτης-δάσκαλος εμφύσησε σε γενιές ηθοποιών τον σεβασμό στο πνεύμα και στο γράμμα του κειμένου και εξόπλισε τους μαθητές του με τεχνικά εφόδια.  Από το 1959 ο Ροντήρης δόθηκε ψυχή τε και σώματι στην υπόθεση του αρχαίου δράματος και με τις περιοδείες του Πειραϊκού Θεάτρου ανά την υφήλιο απέσπασε τη διεθνή αναγνώριση. Τιμήθηκε με ελληνικά και ξένα παράσημα, καθώς και με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.

Σκηνοθέτησε πολλά έργα του παγκόσμιου κλασικού αλλά και νεότερου δραματολογίου, μεταξύ των οποίων 11 έργα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ καθώς και πολλές αρχαίες τραγωδίες.

Πέθανε στις 20 Δεκεμβρίου 1981.

Εθνικό Θέατρο 1978 (Σκην. Δ. Ροντήρης). Ηλεκτρα και Χρυσόθεμις

Ο Θ. Κρίτας αναπολεί στιγμές από τη γνωριμία του με τον μεγάλο αλλά και ιδιότροπο θεατρικό μάστορα και την περιοδεία τους στα πέρατα του κόσμου με το Πειραϊκό Θέατρο τη δεκαετία 1960-70

 Τον πρωτογνώρισα, όπως και τον Φώτο Πολίτη, ως καθηγητή μας στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Μόλις είχε επιστρέψει στην Αθήνα από τις θεατρικές σπουδές του στη Γερμανία και πήρε τη θέση του βοηθού σκηνοθέτη δίπλα στον Πολίτη.

Μόνο όμως μετά τον θάνατο του Πολίτη τού ανατέθηκε να σκηνοθετήσει το πρώτο έργο του, τους «Φοιτητές» του Ξενόπουλου. Στα δυόμισι χρόνια της λειτουργίας του Εθνικού Θεάτρου, από την έναρξή του το 1932 ως τον θάνατο του Πολίτη τον Δεκέμβριο του 1934, ο Πολίτης είχε σκηνοθετήσει όλα τα έργα, και τα 35, του ρεπερτορίου του Εθνικού.

Ο Ροντήρης ήταν σεμνός και σοβαρός. Δεν έκανε αστεία ούτε έδινε θάρρος στους μαθητές.

Ο Ροντήρης, ευθύς εξαρχής, σου έδινε την εντύπωση ότι ήταν δάσκαλος. Το μάθημά του είχε μέθοδο, σπονδυλική στήλη, με αρχή και τέλος. Μπορεί να πει κανείς ότι περιείχε περισσότερο θεωρία παρά πράξη· σε αντίθεση με τους άλλους καθηγητές, που τους καρπούς της μακράς εμπειρίας τους στο θεατρικό επάγγελμα τους διοχέτευαν χωρίς φιλοσοφικές και θεωρητικές φιοριτούρες.

Επρεπε να περάσουν δέκα περίπου χρόνια για να βρεθώ πρόσωπο με πρόσωπο με τον Ροντήρη. Ηταν το 1943 που είχα πείσει τη Μανωλίδου να αφήσει τη σιγουριά του Κρατικού Θεάτρου και να μπει στην περιπέτεια. Να ηγηθεί θιάσου στο Ελεύθερο Θέατρο, με συμπρωταγωνιστές τον Παππά και τον Δενδραμή. Την ίδια χρονιά εγκατέλειψε το Εθνικό Θέατρο και ο Ροντήρης, που δεν μπορούσε να ανεχθεί το πρόσωπο που η ιταλική κατοχική διοίκηση είχε τοποθετήσει διευθυντή της Κρατικής Σκηνής εκπαραθυρώνοντας από τη θέση του τον Κωστή Μπαστιά. Παρ” ότι δεν είχε χωνέψει ποτέ τον αυταρχισμό με τον οποίο διοικούσε ο Μπαστιάς την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας, όπου ήταν παντοδύναμος. Με την ομόθυμη όμως διοικητική και οικονομική στήριξη που του παρείχε ο Μπαστιάς, δόθηκε η δυνατότητα στον Ροντήρη να σκηνοθετήσει μερικά από τα αξιολογότερα κλασικά αριστουργήματα του διεθνούς ρεπερτορίου, τα οποία στην περίπτωση μιας μίζερης διοίκησης ποτέ δεν θα ανέβαιναν.

* Εξω από τα νερά του

Ο Ροντήρης, όταν βρέθηκε ύστερα από δέκα χρόνια εντατικής δημιουργικής εργασίας για πρώτη φορά έξω από το Θέατρο, ήταν φυσικό να αισθανθεί πικραμένος και έξω από τα νερά του. Ενας άνθρωπος της δικής του εργατικότητας και παθολογικής αγάπης για το θέατρο ένιωσε μοναξιά και απόγνωση. Αποφάσισε να δράσει δημιουργώντας ένα θεατρικό σχήμα αποκλειστικά από ηθοποιούς τους οποίους είχε ξεχωρίσει για το γνήσιο ταλέντο τους και την έφεσή τους προς το κλασικό δραματολόγιο. Ενας από αυτούς, τους πιο αφοσιωμένους σε αυτόν, ήταν και η Μανωλίδου, και φυσικά ο Δημήτρης Χορν και η Μαίρη Αρώνη. Και στους τρεις είχε μεγάλη εκτίμηση. Μεγαλύτερη όμως πεποίθηση είχε στη δύναμη της πειθούς που ασκούσε επάνω τους. Πίστευε πως και μόνο που θα άκουγαν το κάλεσμά του, θα έσπευδαν να ανταποκριθούν χωρίς καλλιτεχνικούς όρους και χωρίς οικονομικές απαιτήσεις.

Οι συνθήκες όμως εκείνο τον καιρό δεν ήταν καθόλου ευνοϊκές για πειραματισμούς. Δεν τα βρήκε εύκολα τα πράγματα μαζί τους. Ο καθένας από τους πρωταγωνιστές στους οποίους απευθύνθηκε είχε ήδη στρώσει τις δικές του προοπτικές. Η Μανωλίδου, π.χ., με τον Παππά, τον Δενδραμή και με τον Βεάκη συνεπίκουρο, συζητούσε τη συνεργασία της με το νέο θεατρικό σχήμα που θα εγκαθίστατο εκείνο τον χειμώνα στο «Πάνθεον». Ο Χορν και η Αρώνη είχαν και αυτοί τα δικά τους ο καθένας σχέδια. Από την άλλη πλευρά, η πρόταση του Ροντήρη είχε θεωρητικό και ρομαντικό χαρακτήρα. Ο Ροντήρης ζητούσε τυφλή υποταγή, χωρίς όρους, χωρίς καμία εγγύηση για τη βιωσιμότητα του σχεδίου του. Χωρίς ούτε καν να έχει εξασφαλίσει σίγουρη θεατρική στέγη.

Αποτέλεσμα εικόνας για δημήτρης ροντήρης

Τελικά δεν βρέθηκε βάση συνεννόησης. Κάτι που στενοχώρησε πολύ τον Ροντήρη και όπως ήταν φυσικό απέδωσε σε μένα ένα μεγάλο μέρος αυτής της ιστορίας, μια και εγώ ήμουν ο εμπνευστής και κύριος μοχλός της δημιουργίας του θιάσου στο «Πάνθεον». Υστερα από μερικά χρόνια ο Ροντήρης έφτιαξε τελικά τον δικό του θίασο στο θέατρο «Κυβέλη» με τη Μαίρη, τον Θόδωρο Αρώνη και τον Νίκο Χατζίσκο, τους οποίους μάλιστα είχε δεσμεύσει να συνεχίσουν την επόμενη σεζόν περιοδεία στην Κωνσταντινούπολη, θεατρική πιάτσα παρθένα, την οποία είχα ήδη ανοίξει με τις περιοδείες μου.

Με τη μεσολάβηση κοινών φίλων, συναντήθηκα με τον Ροντήρη για να συζητήσουμε μια συνεργασία των δύο μας. Ο Ροντήρης δεν είχε πείρα από αυτές τις δουλειές. Εννοώ του επιχειρηματικού, του οργανωτικού σκέλους μιας θεατρικής περιοδείας. Ανέθεσε, λοιπόν, στον αδελφό του, τον δικηγόρο και πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου εκείνη την εποχή, να διαπραγματευθεί τη συμφωνία μαζί μου. Η γλώσσα όμως που μιλούσαμε ήταν διαφορετική: εκείνος έβλεπε το θέμα καθαρά νομικά, με τραπεζιτικές εγγυήσεις και συγκεκριμένες εξασφαλίσεις ­ όροι που δεν συνηθίζονταν ούτε ήταν δυνατόν να εφαρμοσθούν στη μορφή των περιστασιακών θεατρικών σχημάτων εκείνης της εποχής.

Δεν μπορέσαμε τελικά να τα βρούμε και η συνεργασία την οποία ήθελε πολύ ο Ροντήρης, όπως άλλωστε και εγώ, δεν πραγματοποιήθηκε.

* Σύντομη συνεργασία

Είχε προηγηθεί, στις αρχές του 1945, μια σύντομη συνεργασία με τον Ροντήρη, ευθύς μετά την Απελευθέρωση, όταν του ανέθεσα την προετοιμασία των έργων που θα παρουσιάζαμε με τον θίασο Μανωλίδου – Αρώνη – Χορν στην Αίγυπτο και στην Κύπρο. Ηταν με έργα που ο Ροντήρης είχε σκηνοθετήσει με τους ίδιους πρωταγωνιστές στο Εθνικό Θέατρο και καταλληλότερος από τον Ροντήρη δεν υπήρχε για να τα αναδομήσει.

Ο Δημήτρης Ροντήρης με την κόρη του

Με πόσο κέφι και μεράκι καταπιάστηκε ο Ροντήρης γι” αυτή την προετοιμασία! Είχε ξαναβρεί το κλίμα του και τον εαυτό του. Οπως και οι ηθοποιοί του νεοπαγούς θιάσου, που όλοι τους, και όχι μόνο οι τρεις πρωταγωνιστές, είχαν δουλέψει στο Εθνικό Θέατρο με τον Ροντήρη και είχαν νοσταλγήσει τη διδασκαλία του μεγάλου θεατρικού μάστορα. Από εδώ και πέρα οι δρόμοι μας χωρίζονται για να ξανασμίξω μαζί του το 1960. Εναν χρόνο νωρίτερα ο Ροντήρης ίδρυσε το Πειραϊκό Θέατρο. Το ονόμασε «Πειραϊκό» γιατί στο Δημοτικό Θέατρο της «γείτονος» έδωσε τις πρώτες του παραστάσεις. Από το 1960 όμως, και για την επόμενη δεκαετία, εξειδικεύθηκε ο θίασος του Ροντήρη αποκλειστικά στη διδασκαλία έργων αρχαίας τραγωδίας, με τις οποίες τον περιόδευσα στον κόσμο.

Σε αυτά τα δέκα χρόνια γνώρισα από πολύ κοντά τον Δημήτρη Ροντήρη. Εναν πολύ μεγάλο σκηνοθέτη, μοναδικό στη διδασκαλία της ορθής εκφοράς του θεατρικού λόγου, παθιασμένο λάτρη του ποιοτικού θεάτρου, αρνητή κάθε προχειρότητας εντυπωσιασμού του κοινού· χαλκέντερο δουλευτή, αδυσώπητο τιμητή κάθε «ευτέλειας». Ανθρωπος με αρχές, τίμιος μέχρι βλακείας, ασυμβίβαστος, μονοκόμματος, οξύς στους χαρακτηρισμούς του, μονόχνοτος, σκληρός και αθεράπευτα εγωιστής. Με μια λέξη: δύσκολος.

Μαζί του περιόδευσα στη δεκαετία του 1960-1970 στα πέρατα της γης. Η βασική διαφορά μου με τον Ροντήρη ήταν ότι οι δύο – τρεις μήνες που διαρκούσε κάθε περιοδεία του Πειραϊκού Θεάτρου δεν ήσαν αρκετοί ώστε τα έσοδά τους να καλύπτουν τις δαπάνες συντήρησης ενός ολόκληρου θιάσου για έναν ολόκληρο χρόνο. Ο Ροντήρης όμως δεν ήθελε να ακούσει προτάσεις για χρονική επιμήκυνση των περιοδειών. Μου έλεγε ότι γι” αυτόν η περίοδος της προετοιμασίας των έργων και οι δοκιμές είχαν δημιουργικό ενδιαφέρον και ότι οι παραστάσεις ήταν μια κατάσταση ρουτίνας που επαναλαμβανόταν η ίδια κάθε φορά, χωρίς να του προσφέρει καμία ιδιαίτερη συγκίνηση.

Αυτή, βέβαια, ήταν η άποψη του καλλιτέχνη, την οποία όσο και αν τη θεωρούσε σωστή δεν μπορούσε να συμβιβαστεί με τη σκληρή πραγματικότητα, σε μια εποχή όπου δεν υπήρχαν κρατικές επιχορηγήσεις ούτε χορηγίες από ιδιώτες. Και αν υπήρχαν, ήταν ασήμαντα μικροποσά, τα περισσεύματα, ουσιαστικά, του γλίσχρου προϋπολογισμού της Μορφωτικής Διεύθυνσης του υπουργείου Εξωτερικών.

Ουσιαστικά θα έπρεπε να προηγούμαι στις πόλεις όπου σχεδιάζαμε τις μελλοντικές παραστάσεις μας, να πείθω τους τοπικούς οργανωτές ότι η παράσταση του Ροντήρη, παρ” ότι ερμηνευόταν από τους ηθοποιούς στην ελληνική γλώσσα, ήταν τόσο εκφραστική ώστε το μήνυμα του αρχαίου έλληνα τραγικού να περνάει κατευθείαν στο συναίσθημα του ξένου θεατή. Και δεν ήταν αρκετό μόνο να τους πείσω να την «αγοράσουν», αλλά να τους πείσω να προκαταβάλουν και ένα μέρος της αμοιβής μας. Γιατί αυτά τα χρήματα μας ήσαν απαραίτητα για να πληρώσουμε τον θίασο και να εξασφαλίσουμε τα αεροπορικά ναύλα των 30 μελών του θιάσου.

Αποτέλεσμα εικόνας για δημήτρης ροντήρης

Υλικό από όλες τις παραστάσεις του Ροντήρη  στο Εθνικό Θέατρο

Βίντεο, αφιέρωμα στον Ροντήρη

 

 

 

 

 

[video [video https://youtu.be/uu7wnrH7-zo]]

Οι μαθητές που εργάστηκαν

Νίκος Παπαδόπουλος

Κωνσταντίνος Μπογιατζής

Πηγή

 https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%AE%CF%84%CF%81%CE%B7%CF%82_%CE%A1%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=90716

http://www.kastaniotis.com/author/1540

Σχολιάστε

Top