Στήλη: Γενικού ενδιαφέροντος

Ένα ταξίδι στο νησί των Ιπποτών και του Ήλιου

  

Ένας προορισμός που θα ξαναπήγαινα είναι η Ρόδος. Πρώτη φορά πήγα εκεί όταν ήμουν δέκα ετών και μπορώ να πω ότι μαγεύτηκα από το πανέμορφο αυτό νησί.

Από την είσοδο στο λιμάνι καταλαβαίνει κανείς πόσο ωραίο είναι αυτό το νησί. Η Ακρόπολη της Λίνδου που προβάλλει από μακριά, η καταπράσινη κοιλάδα με τις πολύχρωμες πεταλούδες είναι κάτι που δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο! Το αρχαίο θέατρο της πόλης, η τεραστία οδός των Ιπποτών με το ψηφιδωτό που την κάνει ακόμη πιο όμορφη, η παλιά πόλη που είναι κτισμένη μέσα στα επιβλητικά τείχη του μεσαιωνικού κάστρου είναι μερικά από τα μέρη που μπορείς να αφεθείς ελεύθερος.

Το ήπιο και γλυκό κλίμα, η καταγάλανη θάλασσα και τα ωραία δαντελωτά ακρογιάλια της, μαζί με τις ανέσεις της πιο μοντέρνας ζωής, ανάμεικτα με τη χαρά που χαρίζει στον επισκέπτη το φωτεινό περιβάλλον του νησιού, κάνουν τη Ρόδο ένα από τα πιο αξιόλογα τουριστικά κέντρα. Η φύση ξεπροβάλλει δίπλα σου με έναν μοναδικό τρόπο που συνδυάζει και το πανέμορφο αυτό νησί αλλά και την ίδια τη φύση που της δίνει απίθανα στοιχειά. Όλα αυτά μαζί σε κάνουν να ξεχνάς την πίεση της καθημερινής ρουτίνας και να διασκεδάζεις. Πιστεύω ότι όποιος θέλει να ξεκουραστεί το Νησί του Ήλιου είναι ιδανικό!!!

  

 Καρανάτσιου Μαρία Σοφία
Μαθήτρια Α” Γυμνασίου

Επιλέγοντας επάγγελμα…

  Ο άνθρωπος για να επιβιώσει στις μέρες μας και να μπορέσει να εξελιχθεί και να χτίσει μια οικογένεια, χρειάζεται χρήματα. Επομένως, για κάθε άνθρωπο είναι απαραίτητο να ασκεί ένα επάγγελμα, για να μπορέσει να ανταπεξέλθει στην κοινωνία. Εγώ, όταν θα μεγαλώσω θα ήθελα να γίνω γιατρός και συγκεκριμένα παιδίατρος. Δεν είναι πραγματικά ένα ασυνήθιστο και ιδιαίτερο επάγγελμα, καθώς στις μέρες μας πολλά άτομα το επιλέγουν, αλλά θεωρώ πως μου ταιριάζει απόλυτα.

Ωστόσο, για να το επιλέξω, χρειάστηκε να ενημερωθώ και να αναζητήσω πληροφορίες για πολλά άλλα επαγγέλματα. Όμως με βάση τα παραπάνω κριτήρια κατάφερα να κάνω νομίζω τη σωστή επιλογή. Αρχικά, ένα βασικό μου κριτήριο ήταν η κλίση μου καθώς και τα ενδιαφέροντά μου. Από μικρή μου άρεσε πάρα πολύ να παίζουμε με τα εργαλεία των γιατρών όποτε πηγαίναμε με την αδερφή μου στα ιατρεία τους. Όλοι γελούσαν μαζί μας και μας έλεγαν κοροϊδευτικά: «Εσύ θα γίνεις μία μεγάλη γιατρός!» Και εγώ γελούσα μαζί τους, όμως στην πραγματικότητα αυτό ήταν το όνειρό μου. Στο σχολείο, λάτρευα τα μαθηματικά, τη χημεία και τη φυσική. Ήμουν άριστη στα μαθήματα αυτά, και αυτό ήταν και ένα κριτήριο που με βοήθησε στην επιλογή μου.

Επίσης ένα άλλο κριτήριο είναι οι συνθήκες εργασίας. Θα έχω την ευκαιρία να δουλεύω σε ένα ευχάριστο περιβάλλον, χωρίς κάποιες ιδιαίτερες δυσκολίες και κινδύνους. Το κύρος δεν είναι πια πολύ μεγάλο, ούτε κι η αμοιβή που θα παίρνω, όμως αυτό πραγματικά δεν είναι το σημαντικότερο. Αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο είναι το να προσφέρω όσα μπορώ στην κοινωνία μου. Κάνοντας αυτό το επάγγελμα, θα έχω τη δυνατότητα να βοηθήσω και να θεραπεύσω πολλά παιδιά. Θα μπορώ να τα βοηθήσω να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα υγίειας τους ώστε να είναι έτοιμα να αντιμετωπίσουν το μέλλον, μια και αυτά είναι οι επόμενες γενιές.

Γενικά, θεωρώ ότι είναι ένα πολύ σημαντικό επάγγελμα, με πολλές προοπτικές. Ελπίζω να μπορέσω να πραγματοποιήσω τα όνειρά μου και να γίνω ένας σπουδαίος γιατρός. Έχω τη διάθεση και μπορώ να προσφέρω τόσα πολλά στην κοινωνία!

 

Πικρού Ευμορφία
Μαθήτρια Β” Γυμνασίου

Θα σας μιλήσω για τη φίλη μου…

  Στη σημερινή εποχή όπου επικρατεί η μοναξιά και η απομόνωση και ο ελεύθερος χρόνος είναι περιορισμένος, είναι σημαντικό να αναπτύσσουμε ειλικρινείς φιλικές σχέσεις που να συμβάλλουν στη συναισθηματική μας ικανοποίηση και κοινωνικοποίηση. Είναι σχεδόν αναγκαίο να έχουμε δίπλα μας καλούς φίλους που να μπορούμε να μοιραζόμαστε λύπες μα κυρίως χαρές. Η δική μου καλύτερη φίλη είναι η Μαρία. Γνωριστήκαμε στην πρώτη τάξη του δημοτικού όταν ο δάσκαλος μας έβαλε να καθίσουμε στο ίδιο θρανίο. Είμαστε συνομίληκες και μένουμε στην ίδια γειτονιά. Αυτό που κυρίως μας ενώνει όμως,  είναι η αγάπη μας για τη μουσική που έγινε η αιτία να δημιουργηθεί μια υπέροχη φιλία.

Αν προσπαθήσω να την περιγράψω, θα έλεγα ότι είναι μάλλον κοντούλα και εύσωμη, με μακριά σγουρά μαλλιά και ζεστά πράσινα μάτια. Της αρέσουν τα περίτεχνα ρούχα και τα περίπλοκα μοντέρνα αξεσουάρ και ακολουθεί με μανία τη μόδα. Είναι πρόσχαρη, αστεία, με έξυπνο χιούμορ, και αντιμετωπίζει με εύθυμη διάθεση και αισιόδοξο πνεύμα όλες τις καταστάσεις. Είναι ειλικρινής, μισεί την υποκρισία και θέλει να είναι ο εαυτός της. Έχει ευγενική και ήπια συμπεριφορά, δεν συγκρούεται με τους άλλους και δεν γίνεται ποτέ κυνική ή προσβλητική.

Η Μαρία ενδιαφέρεται για τα προβλήματα και τις ανησυχίες των άλλων χωρίς να γίνεται φορτική και αδιάκριτη. Αποφεύγει να κρίνει τους άλλους, είναι κοινωνική, εξωστρεφής και επικοινωνιακή. Έχει πολλά ενδιαφέροντα, όπως η μουσική, ο αθλητισμός και η λογοτεχνία. Στο μέλλον θα ήθελε να γίνει φιλόλογος επειδή τρελαίνεται να διαβάζει βιβλία.

Στο πρόσωπο της Μαρίας βρήκα μια πολύτιμη φίλη που με αγαπά, με αποδέχεται όπως είμαι, είναι ειλικρινής, αφοσιωμένη και δεν υποκρίνεται. Η αισιοδοξία και η εξωστρέφεια της με βοηθάει να αντιμετωπίζω τη δική μου εσωστρέφεια και τις ανασφάλειες μου, να γίνομαι πιο κοινωνική, να συναντώ νέους ανθρώπους, να αντιμετωπίζω τη ζωή με πιο αισιόδοξη ματιά.

Η μακροχρόνια φιλία μας δεν έχει αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες και εμπόδια. Υπάρχουν βέβαια μικροδιαφωνίες που φροντίζουμε να μην καταλήγουν σε προστριβές. Πολλές φορές με κουράζει η υπερβολική ενεργητικότητά της Μαρίας η οποία θέλει όταν βγαίνουμε έξω να πηγαίνουμε σε πολλά μέρη και να συναναστρεφόμαστε με πολλούς ανθρώπους. Όμως αυτό δεν γίνεται αιτία για να φθαρεί και να χαλάσει η υπέροχη μας σχέση. Καθημερινά περνάμε πολύ χρόνο μαζί στο σχολείο, στο φροντιστήριο, στη μουσική, και έχουμε πολλά κοινά ενδιαφέροντα όπως ο κινηματογράφος, η λογοτεχνία. Έχουμε παρόμοιες απόψεις για τη ζωή, για την κοινωνία και την ανθρώπινη συμπεριφορά. Όλα αυτά μας βοηθούν να γνωριστούμε καλύτερα, να ανταλλάξουμε απόψεις, να κρίνουμε τον εαυτό μας. Μας μαθαίνουν κάνουμε αμοιβαίες υποχωρήσεις και να βελτιώνουμε ή διορθώνουμε το χαρακτήρα μας σφυρηλατώντας έτσι τη φιλική μας σχέση.

Η Μαρία είναι πολύτιμη και πολύ καλή φίλη και περνάω πολύ όμορφα μαζί της. Ελπίζω η φιλία μας να ξεπεράσει όλα τα εμπόδια και να κρατήσει για πάντα.

Εγώ κι εσύ μαζί!

 

Μπλάτσα Σοφία
Β” Γυμνασίου

Το επάγγελμα που θα ήθελα να ασκήσω

Η εργασία είναι πια στις μέρες μας ένα αγαθό απαραίτητο για την επιβίωση του ανθρώπου, την προσφορά του στο κοινωνικό σύνολο και την προσωπική του εξέλιξη. Το να επιλέξει κάποιος το επάγγελμα με το οποίο θα ασχοληθεί είναι απόφαση ζωής και όχι κάποια τυχαία συγκυρία. Είναι πολύ νωρίς για μένα να κάνω την επαγγελματική μου επιλογή. Δεν είμαι ιδιαίτερα ώριμη για να πάρω αυτήν την τόσο καθοριστική απόφαση για το μέλλον μου. Παρόλα αυτά έχω κάποιες ιδιαίτερες κλίσεις, ενδιαφέροντα που με οδηγούν στην ομάδα επαγγελμάτων που έχουν σχέση με τον τομέα του σχεδίου των σπιτιών (αρχιτεκτονική). Συνεχώς μου αρέσει να ενημερώνομαι μέσα από διάφορες εκδηλώσεις και ιστοσελίδες για τις σπουδές, τις προοπτικές και την επαγγελματική αποκατάσταση.

Από μικρή ηλικία μου άρεσε να παρακολουθώ εικόνες με σπίτια και να τα σχεδιάζω με λεπτομέρεια και φαντασία. Πάντα χρησιμοποιούσα τις κατάλληλες αναμείξεις χρωμάτων για να αναδείξω τα διάφορα μέρη που μου άρεσαν περισσότερο. Στο δημοτικό, το αγαπημένο μου μάθημα ήταν τα καλλιτεχνικά. Οι γονείς μου βλέποντας το ταλέντο μου με έστειλαν να παρακολουθήσω μαθήματα στο πολιτιστικό κέντρο της συνοικίας μου. Στο γυμνάσιο συνεχίζω να έχω αυτό το ενδιαφέρον. Στον ελεύθερό μου χρόνο παρακολουθώ στα περιοδικά εικόνες με σπίτια, προσπαθώ να μπω στο πνεύμα του δημιουργού ή πολλές φορές κάνω νοητά τις δικές μου αλλαγές, με τα δικά μου κριτήρια.

Πολλές φορές μου αρέσει όταν επισκέπτομαι σπίτια φίλων και γνωστών να παρατηρώ την αρχιτεκτονική και να εκφράζω τις δικές μου ιδέες. Επιπλέον μέσα από το μάθημα της Ιστορίας παρακολουθώ την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής και θαυμάζω τα μνημειώδη έργα του αρχαίου και βυζαντινού πολιτισμού.

Βρίσκω το επάγγελμα του αρχιτέκτονα πολύ ενδιαφέρον γιατί συνδυάζει τη φαντασία με την πραγματικότητα και δίνει ζωή στην έμπνευση, μορφή στις ιδέες σου. Νιώθεις την ηθική ικανοποίηση ότι με τα δημιουργήματασου καλυτερεύεις τη ζωή των ανθρώπων, τους δίνεις εύκολες, πρακτικές και καλαίσθητες λύσεις, ανάλογες πάντα με την οικονομική δυνατότητά τους. Βοηθάς τους ανθρώπους να σχηματίσουν το μέτρο και την αισθητική, μακριά από την υπερβολή και τις ακρότητες. Είναι πολύ ωφέλιμο για την κοινωνία γιατί βελτιώνει την αυστηρή όψη των πόλεων και βοηθά στην προστασία του περιβάλλοντος όταν χρησιμοποιούνται υλικά φιλικά προς αυτό. Το επάγγελμα του αρχιτέκτονα είναι πλήρως αναγμωρισμένο στην κοινωνία και αναπτυγμένο σε όλες τις χώρες της Ευρώπης όπου κτίζονται νέα πρωτότυπα κτήρια. Ένα βασικό κριτήριο που με οδήγησε σε αυτό είναι ότι είναι ανεξάρτητο, δεν είσαι υποχρεωμένος να εργάζεσαι σε συγκεκριμένα ωράρια και με βάση τις εντολές κάποιου. Το περιβάλλον εργασίας είναι πολύ φιλικό γιατί έρχεσαι σε επαφή με νέους ανθρώπους και η αμοιβή είναι ικανοποιητική. Όμως ιδιαίτερα θα ήθελα να ασχοληθώ με την ανακαίνιση παραδοσιακών κτηρίων και τη μελέτη της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Είναι ωραίο να αισθάνεσαι ότι αποκαθιστάς την όψη που πολλές φορές έχουν κακοποιηθεί όχι μόνο από το χρόνο, αλλά και από την ανθρώπινη ασυδοσία.

Είναι ένας δύσκολος στόχος που χρειάζεται επιμονή, προσπάθεια, επιδεξιότητα, συνεχή κατάρτιση και αφοσίωση στις σπουδές. Ιδιαίτερα σε αυτές τις δύσκολες οικονομικές συγκυρίες είναι δύσκολη η εξάσκηση αυτού του επαγγέλματος. Παρόλα αυτά δεν πρέπει να χάνω τις ελπίδες μου και πρέπει να σκέφτομαι ότι όταν αγαπάς κάτι, αγωνίζεσαι γι αυτό, και το εξασκείς με μεράκι, μπορεί να πετύχεις.

 

Σοφία Μπλάτσα
μαθήτρια Β” γυμνασίου

 

Η ΦΙΛΙΑ

1302250260 Η φιλία είναι από τα σημαντικότερα στοιχεία στη ζωή του ανθρώπου. Είναι μια κοινωνική σχέση. Άλλοι κάνουμε περισσότερους φίλους, άλλοι λιγότερους, άλλες φιλίες αντέχουν στον χρόνο και άλλες είναι παροδικές.

Στην παιδική ηλικία αρχίζουμε να διαλέγουμε φίλους διότι μοιάζουμε, έχουμε κοινά ενδιαφέροντα. Καθώς πλησιάζουμε στην εφηβεία, οι φίλοι μας γίνονται ακόμα πιο σημαντικοί για μας, μας στηρίζουν, σε αυτούς εμπιστευόμαστε τις επιθυμίες μας, τα όνειρα μας και τις δυσκολίες μας.

Ο πραγματικός φίλος μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε οποιοδήποτε πρόβλημα μας παρουσιαστεί. Στη δυστυχία θα λυπηθεί μαζί μας και θα μας συμπαρασταθεί,  στην ευτυχία δεν θα μας ζηλέψει, αλλά θα χαρεί κι εκείνος.

Αυτό λοιπόν που κάνει μια γνωριμία να μετατραπεί σε φιλία είναι, πέρα από τα κοινωνικά χαρακτηριστικά, η αμοιβαία ανάπτυξη  της εμπιστοσύνης.

Η φιλία είναι ένα σημαντικό κομμάτι στη ζωή του ανθρώπου και για τον λόγο αυτό δεν πρέπει να αφήνεται στην τύχη.  Ο καθένας μας πρέπει να κάνει τις σωστές επιλογές, που άλλωστε θα τον ακολουθούν μια ζωή..

 

Λαπούση Βασιλική
Α” Γυμνασίου, 2013

 

 

«Παλαιός και σύγχρονος» ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ

Η έννοια του αναλφαβητισμού είναι σχετική: έχει στενή σχέση με τα δεδομένα κάθε εποχής και των κοινωνιών που λειτουργούν τότε. Παλαιότερα, αναλφάβητος θεωρούνταν κάποιος που ήξερε, με δυσκολία, να γράψει π.χ. το όνομά του.

 Σήμερα, θεωρείται όποιος δεν ολοκλήρωσε τη βασική υποχρεωτική εκπαίδευση που είναι 9χρονη (6χρονο Δημοτικό Σχολείο + 3χρονο Γυμνάσιο, στη χώρα μας). Σήμερα, οι κοινωνικές και μορφωτικές απαντήσεις είναι πολλές: οι επιστήμες και η τεχνολογία εξελίσσονται συνεχώς! Τώρα πια, μιλούμε για «λειτουργικό αναλφαβητισμό», δηλαδή για μια κατάσταση κατά την οποία πολλοί άνθρωποι, νεαροί κυρίως, ενώ ολοκληρώνουν τις βασικές σπουδές τους, δεν έχουν τις απαιτούμενες δεξιότητες και τις αναγκαίες γνώσεις για να ανταποκριθούν στις σύγχρονες ανάγκες και τις απαιτήσεις που ζητιούνται, σήμερα, σε διάφορες δραστηριότητες εργασιακές και μορφωτικές…
Πάντως, και πολλά παιδιά εγκαταλείπουν το σχολείο ή διακόπτουν τη βασική εκπαίδευση: 9-10% των μαθητών σήμερα, των αποφοίτων Λυκείου είναι λειτουργικά αναλφάβητοι! Επίσης, το 4% όσων τελειώνουν το Δημοτικό Σχολείο, δεν γνωρίζουν γραφή, ανάγνωση και βασική αριθμητική.

 

1991 (εθνική απογραφή) 
  εγκατάλειψη Γυμνασίου =3%
  απολυτήριο Δημοτικού =36,8%
  μη ολοκλήρωση Δημοτικού – γνώση ανάγνωσης και γραφής =10,7%
ΣΥΝΟΛΟ
  =50,5%
Η παιδεία, όπως αντιλαμβανόμαστε, είναι κομβικό, βασικό στοιχείο για την πνευματική και οικονομική ανάπτυξη και ένταξη κάθε ανθρώπου – κι ιδιαίτερα του νέου. Αν σήμερα, κάποιος νέος ή νέα είναι αληθινά μορφωμένος – και με γνώσεις και χρήσιμες δεξιότητες καταρτισμένος – μπορεί να αντιμετωπίσει πιο εύκολα δυσκολίες της ζωής σε συνθήκες έντονου ανταγωνισμού εθνικού και διεθνούς. Τότε συμμετέχουν οι νέοι, κατά τη δύναμη του καθενός, στη διαμόρφωση πολιτιστικών αγαθών. Γι” αυτό πρέπει κάποιος να γνωρίζει να μιλά και να γράφει καλά, να έχει στιβαρές γνώσεις μαθηματικών, να έχει ευχέρεια επικοινωνίας σε μία ή δύο ξένες γλώσσες, χρήση Η/Υ, κ.λ.π.
Μία στατιστική για τον λειτουργικό αναλφαβητισμό:
Πρόκειται για πολύ υψηλά ποσοστά! πολύ παραγωγικό δυναμικό της χώρας δεν μπορεί να αξιοποιηθεί σωστά, κυρίως σε αγροτικές και απομονωμένες περιοχές (πολλά παιδιά εγκαταλείπουν ή διακόπτουν το σχολείο εξαιτίαςοικογενειακών προβλημάτων ή ανάγκης για εργασία προς ενίσχυση του οικογενειακού εισοδήματος!)

 

Τι πρέπει να γίνει – μέτρα προτεινόμενα για την «θεραπεία» του προβλήματος του αναλφαβητισμού:

 

  • περιορισμός του αριθμού των μαθητών σε κάθε αίθουσα διδασκαλίας (μείωση ανά τμήμα!)
  • εφαρμογή κατάλληλων μεθόδων για αποφυγή της σχολικής αποτυχίας (ή περιορισμού δραστικού της)
  • κατάλληλη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών (σεμινάρια, επανεκπαίδευση)
  • γενίκευση του θεσμού της ενισχυτικής διδασκαλίας σε Λύκεια – Γυμνάσια
  • ανάπτυξη κοινωνικής χρήσης γραπτού και προφορικού λόγου (λ.χ. αγωγή υγείας, περιβαλλοντική εκπαίδευση, κ.λ.π.)
  • βελτίωση των εποπτικών μεθόδων και εμπλουτισμός με κατάλληλο εξοπλισμό των Σχολικών κτιρίων – μονάδων.
  • Ανάπτυξη καλά εξοπλισμένων Σχολικών βιβλιοθηκών, (Η/Υ, projectors)
  • Ριζική αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος
  • Οικονομική αναβάθμιση των Σχολικών Μονάδων
  • Υλική και ηθική στήριξη των εκπαιδευτικών (αναβάθμιση θέσης τους)
  • Ανάπτυξη (σε συνεργασία με άλλους φορείς) κατάλληλων δραστηριοτήτων
  • Διάβασμα (μελέτη!) σοβαρών βιβλίων, περιοδικών, εφημερίδων
  • Ενημέρωση – επιμόρφωση πάνω σε νέες μεθόδους μόρφωσης και γνώσης (εξοικείωση με τη χρήση του διαδικτύου – internet, Η/Υ, multimedia)
  • «δια βίου» (=συνεχής) αυτομόρφωση και επιμόρφωση (να μη σταματάμε να ενημερωνόμαστε και να μελετούμε για όλη μας τη ζωή!)
  • Τάση για «στροφή» ‘όλης της κοινωνίας στις πραγματικές αξίες (πνευματικές και ηθικές αξίες, αρετές ηθικοψυχικές, κ.λ.π.)
  • Παρέες και ανταλλαγή απόψεων με πολίτες που έκαναν άλλες σπουδές για αλληλομόρφωση («έτερος εξ ετέρον σοφός γίγνεται» – Σωκράτης)
Κ. Πάνος, Λάρισα 2012

 

Σχολικός εκφοβισμός

(bullying)

Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) ανάμεσα στους μαθητές είναι αναμφισβήτητα ένα πολύ παλιό φαινόμενο. Το γεγονός ότι πολλά παιδιά συχνά και συστηματικά παρενοχλούνται και εκφοβίζονται έχει περιγραφεί  σε λογοτεχνικά έργα και πολλοί ενήλικες έχουν προσωπική εμπειρία από τα δικά τους σχολικά χρόνια.
Γενικά ως σχολικός εκφοβισμός ορίζεται η χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή παιδιών παρόμοιας ηλικίας, με σκοπό να προκληθεί πόνος ή αναστάτωση.
Ο σχολικός εκφοβισμός δεν ταυτίζεται με την επιθετικότητα. Η διαφορά ανάμεσα στο σχολικό εκφοβισμό και στην επιθετικότητα έγκειται ακριβώς στα δύο τελευταία κριτήρια: Στην ανισότητα δύναμης και στην επανάληψη. Πρόκειται, λοιπόν, για σκόπιμη και επαναλαμβανόμενη κατάχρηση βίας από ένα ή περισσότερα άτομα προς ένα άτομο, το οποίο αδυνατεί να αμυνθεί είτε επειδή είναι μικρότερο ηλικιακά ή σωματικά πιο αδύναμο, είτε γιατί είναι μόνο του εναντίον πολλών, είτε γιατί δεν έχει το ψυχικό σθένος να υπερασπίσει τον εαυτό του.
Ο σχολικός εκφοβισμός, διακρίνεται α) στις άμεσες μορφές βίας και θυματοποίησης και β) στις έμμεσες και πιο εκλεπτυσμένες μορφές. Η άμεση- ανοικτή βία και θυματοποίηση παραπέμπει στη φυσική-σωματική κακοποίηση (σπρωξίματα, κλωτσιές, χαστούκια, τράβηγμα μαλλιών κλπ.) και στη λεκτική κακοποίηση. Η λεκτική κακοποίηση περιλαμβάνει βρισιές, σαρκασμό και ειρωνεία, καθώς και άσχημα σχόλια για την εθνική προέλευση ή την οικονομική κατάσταση ενός παιδιού και της οικογένειάς του.
Συναφής με τη λεκτική είναι η ηλεκτρονική βία, που εκδηλώνεται με τη χρήση προσβλητικών και με απειλητικό περιεχόμενο μηνυμάτων στο Internet, στα chat rooms και σε κινητά τηλέφωνα, όπως και με τη χρήση κάμερας με σκοπό την απειλή και ταπείνωση του παιδιού.
            Ο έμμεσος εκφοβισμός σχετίζεται με την εκμετάλλευση και χειραγώγηση που εκδηλώνεται μέσα στο δίκτυο των κοινωνικών σχέσεων των συνομηλίκων . Ο στόχος πάντα είναι να διαταραχθούν οι διαπροσωπικές σχέσεις του θύματος και να πληγεί το προσωπικό του status.
Σύμφωνα με τους ερευνητές οι έμμεσες μορφές σχολικού εκφοβισμού είναι πιο προσφιλείς στα κορίτσια παρά στα αγόρια, γι’ αυτό και σε επεισόδια θυματοποίησης, όπου διακυβεύεται το συναισθηματικό δέσιμο και το αίσθημα του «ανήκειν» στην ομάδα, πρωταγωνιστούν κυρίως κορίτσια ,ενώ συχνότερα φαίνεται τα αγόρια να προκαλούν φαινόμενα άμεσης σωματικής βίας, γεγονός που πιθανά σχετίζεται με τις κοινωνικές διαφορές των δύο φύλων, καθώς και τις προσδοκίες και τα στερεότυπα που έχουν διαμορφωθεί για τη συμπεριφορά τους.
Συνέπειες του σχολικού εκφοβισμού:
            Όταν ένα παιδί γίνεται θύμα σχολικού εκφοβισμού με οποιαδήποτε από τις μορφές που αναφέρθηκαν, νιώθει σε πρώτη φάση φόβο. Αισθάνεται ότι απειλείται, τρομάζει, αποφεύγει να περπατά μόνο του στο σχολείο, αλλάζει διαδρομή για το σχολείο ή ζητά επίμονα από τους γονείς του να το συνοδεύουν εκείνοι στο σχολείο, φοβάται να χρησιμοποιήσει το κινητό / ηλεκτρονικό του ταχυδρομείο, δε θέλει να πάει σχολείο, αρνείται να πάει, κάνει απουσίες/ κοπάνες και μπορεί να παρουσιάσει συμπτώματα σχολικής φοβίας. Ακόμα σταματά να τρώει, γίνεται απότομο και επιθετικό, έχει νευρικότητα και τρομάζει εύκολα. Πολλά παιδιά που γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού μπορεί να γίνουν τόσο επιθετικά, ώστε και τα ίδια να θυματοποιούν άλλα παιδιά ή τα αδέρφια τους στο σπίτι. Άλλωστε είναι γνωστό ότι «η βία γεννά τη βία». Πολλά παιδιά θύματα φοβούνται τόσο, ώστε κλαίνε, δε μπορούν το βράδυ να κοιμηθούν και έχουν εφιάλτες. Ακόμα μερικά αρχίζουν να τραυλίζουν, χάνουν τα πράγματά τους συχνά, τους λείπουν βιβλία και τετράδια ή πολλά από τα προσωπικά τους αντικείμενα είναι σκισμένα και κατεστραμμένα. Σε πιο προχωρημένες περιπτώσεις μάλιστα μπορεί να έχουν μελανιές και χτυπήματα ή σκισμένα ρούχα, όταν επιστρέφουν στο σχολείο.
Οι καταστροφικές συνέπειες του εκφοβισμού επηρεάζουν καταλυτικά την ποιότητα ζωής των θυμάτων και των θυτών. Συγκεκριμένα, όσον αφορά τους θύτες διαπιστώνονται μακροχρόνιες συνέπειες στο βαθμό που η εμπλοκή τους σε επεισόδια εκφοβισμού αποτελεί συχνά πρόδρομο παραβατικών ή και εγκληματικών συμπεριφορών στην πορεία της ζωής τους.
Όσον αφορά τα θύματα, ο αντίκτυπος του σχολικού εκφοβισμού είναι ολέθριος για τη σωματική τους υγεία, την ψυχική τους ευεξία και την κοινωνική τους ανάπτυξη. Συναισθηματικά, τα παιδιά που υφίστανται επαναλαμβανόμενη βία νιώθουν διαρκή αγωνία, ένταση, τρόμο εξαιτίας της απειλής βίας αλλά και του εξευτελισμού που βιώνουν . Παρόμοια ερευνητικά δεδομένα κάνουν λόγο για χαμηλή αυτοεκτίμηση , συναισθήματα ντροπής και ενοχής, ακόμη και για σοβαρότερες επιπτώσεις στην ψυχική τους υγεία, οι οποίες σχετίζονται με την εμφάνιση καταθλιπτικής συμπτωματολογίας, γενικευμένης διαταραχής άγχους, διαταραχής πανικού και φοβίες .
Ως προς τις διαπροσωπικές μεταβλητές, η θυματοποίηση συνδέεται είτε με ανεπαρκή κοινωνική  ζωή, μοναξιά, απόρριψη είτε με  υποτακτικότητα.
Έκδηλα είναι τα προβλήματα σχολικής προσαρμογής και υποεπίδοσης και για τα θύματα και για τους θύτες. Για τα θύματα ο λόγος που οι απουσίες είναι συχνό φαινόμενο είναι γιατί το σχολείο καταντά μαρτύριο .
Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική και εφηβική ηλικία εμφανίζονται και στην ενήλικη ζωή. Υποστηρίζεται ερευνητικά ότι η χαμηλή αυτοεικόνα, το αίσθημα προσωπικής αποτυχίας και η κατάθλιψη στους ενήλικες συνδέεται και με εμπειρίες θυματοποίησης στην παιδική και εφηβική ηλικία .
       Τρόποι αντιμετώπισης.
Α. Τι να κάνουν οι γονείς του θύματος.
Πρώτα απ’ όλα, βασικό ρόλο στην αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού έχουν οι γονείς. Αυτοί, λοιπόν, πρέπει να είναι υποψιασμένοι στην εμφάνιση οποιουδήποτε συμπτώματος θυματοποίησης. Αν, λοιπόν, το παιδί παρουσιάζει διαταραχές συμπεριφοράς και ψυχολογικά ή ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως πονοκεφάλους, κοιλιακά άλγη, ενούρηση, διαταραχές ύπνου, άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, φοβίες ή δε μπορεί να μείνει μόνο ή να κοιτάξει κάποιον στα μάτια  τότε είναι πολύ πιθανό να έχει πέσει θύμα εκφοβισμού. Σε τέτοια περίπτωση οι γονείς με αγάπη και διάλογο θα πρέπει να προσεγγίσουν το παιδί τους. Αυτό προϋποθέτει ανάπτυξη φιλικής σχέσης.
Συγκεκριμένα οι γονείς που έχουν ενδείξεις ότι το παιδί τους υπήρξε θύμα θα πρέπει να κουβεντιάσουν ήρεμα με αυτό για την εμπειρία του και να καταγράψουν προσεκτικά την μαρτυρία του ιδιαίτερα για το ποιοι εμπλέκονται στο συμβάν, πού και τι ακριβώς συνέβη.
Το θύμα, εξάλλου, είναι ανάγκη να ενθαρρύνεται ότι έκανε καλά που εκμυστηρεύτηκε το περιστατικό. Οι γονείς, λοιπόν, πρέπει να το διαβεβαιώσουν ότι δε φταίει αυτό για το συμβάν και ότι κανείς και για κανένα λόγο δεν επιτρέπεται να υφίσταται συμπεριφορές εκφοβισμού. Δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση το παιδί να νιώσει υπεύθυνο γι’ αυτή την κατάσταση.
Χρειάζεται, εξάλλου, οι γονείς να εξηγήσουν στο παιδί πως οτιδήποτε υποπέσει στην αντίληψή του στο μέλλον θα πρέπει να το αναφέρει αμέσως στο δάσκαλο, ενώ οι ίδιοι καλούνται να ενημερώσουν τους εκπαιδευτικούς του σχολείου και τη Διεύθυνση. Είναι απαραίτητο, όμως, όταν ο γονιός συναντηθεί με τον εκπαιδευτικό, να παραμείνει ήρεμος και έχοντας υπόψη ότι ο τελευταίος μπορεί να μη γνωρίζει καθόλου το περιστατικό ή να έχει ακούσει αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις να είναι όσο πιο σαφής για το συμβάν που του περιέγραψε το παιδί του. Καλό είναι, λοιπόν, να δώσει ημερομηνίες, τόπο και ονόματα άλλων παιδιών που εμπλέκονται στο περιστατικό.
Το σχολείο με τη σειρά του θα πρέπει να ενημερώσει το παιδί εκφοβιστή και τους γονείς του και να προβεί σε κατάλληλες ενέργειες, εμπλέκοντας ως ένα βαθμό και τους γονείς και των δύο πλευρών (του θύτη και του θύματος). Επιπλέον, είναι σημαντικό να βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία μαζί τους και να τους ενημερώνει σε τακτά διαστήματα αν υπάρχει βελτίωση ή αν συνεχίζονται τα προβλήματα.
Το σχολείο πρέπει να διαμορφώσει μία  antibullying policy, αν δεν υπάρχει και να εκπαιδεύσει  τα παιδιά πώς να αμύνονται, όταν αντιμετωπίζουν επίδοξους bullies.
Αν, όμως, οι γονείς του θύματος θεωρήσουν ότι το σχολείο δε μπορεί να αντιμετωπίσει την κατάσταση, θα πρέπει να συζητήσουν το πρόβλημα με άλλους γονείς και με το σύλλογο γονέων και αν ούτε αυτή η κίνηση βοηθήσει καλό είναι να απευθυνθούν σε συμβουλευτικούς σταθμούς, στην Κοινωνική Υπηρεσία του Δήμου όπου διαμένουν ή σε φορείς και κέντρα που είναι στελεχωμένα με ψυχολόγους θεραπευτές, κοινωνικούς λειτουργούς και ειδικούς παιδαγωγούς. Σε περίπτωση μάλιστα τραυματισμού του παιδιού-θύματος συνιστάται να απευθυνθούν στην Αστυνομία για την αποτελεσματικότερη προστασία του θύματος και αποτροπή του θύτη.
Αν και πάλι δεν αλλάξει η κατάσταση, είναι αναγκαίο το παιδί να αλλάξει σχολείο. Στο νέο σχολείο οι γονείς θα πρέπει να ρωτήσουν αν υπάρχουν εκεί εκφοβιστές και πώς αντιμετωπίζει το σχολείο το φαινόμενο. Επίσης να ρωτήσουν αν είναι ανεκτοί εκεί οι εκφοβιστές  και να συλλέξουν πληροφορίες από άλλους μαθητές και γονείς και ιδιαίτερα από μαθητές ταλαντούχους, ευαίσθητους και ικανούς, οι οποίοι γίνονται συχνά θύματα εκφοβισμού. Είναι σημαντικό οι γονείς να ζητούν πληροφορίες και να ωθούν έτσι τη σχολική κοινότητα να λάβει θέση στο θέμα αυτό, ενώ ποτέ δεν πρέπει να στέλνουν το παιδί τους στο σχολείο αν υποπτεύονται ότι δε θα είναι εκεί ασφαλές.
Ο πιο ουσιώδης, όμως, στόχος τόσο των γονιών όσο και των εκπαιδευτικών
είναι η ψυχική θωράκιση και στήριξη όσων παιδιών πέφτουν θύματα εκφοβισμού και απειλών, ώστε να αποφευχθούν καταστροφικές συνέπειες για τη μετέπειτα ζωή του. Έτσι είναι σημαντικό να διδάξουμε στα παιδιά να μην είναι παθητικοί δέκτες αλλά να βοηθούν να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα. Να τα διδάξουμε να είναι θαρραλέα, να βρίσκονται σε επαγρύπνηση και να έχουν αυτοπεποίθηση.
Γονείς και εκπαιδευτικοί οφείλουν να καλλιεργήσουν στο παιδί την ιδέα του δικαιώματος στη διαφορετικότητα και στην προσωπική ελευθερία και ότι δεν είναι υποχρεωμένο να υφίσταται την απομόνωση, τον εξευτελισμό, τη βία και την υποτίμησή του από τους άλλους. Όποιος το πιστέψει αυτό για τον εαυτό του θα πείσει και τους άλλους..
 Έτσι το εν δυνάμει θύμα θα μάθει να είναι τολμηρό και να μη
δειλιάζει, να κοιτάζει τον εκφοβιστή του στα μάτια και να μην του δίνει σημασία ή να τον πείσει να τον αφήσει ήσυχο.
Επιπλέον θα μάθει να χρησιμοποιεί κατάλληλο λεξιλόγιο για να μπορεί να υπερασπίζεται τον εαυτό του, συνειδητοποιώντας ότι το να αγνοεί τους άλλους δεν είναι πάντα η καλύτερη στάση.
Σημαντικό επίσης προκειμένου να καλλιεργηθεί η αυτοπεποίθηση του παιδιού είναι να συμμετέχει το τελευταίο σε ατομικές ή ομαδικές ενασχολήσεις όπως είναι ο χορός, η μουσική, τα αθλήματα, γιατί
κατ’ αυτόν τον τρόπο θα αποκτήσει νέες παρέες και θα διευρύνει τον κύκλο των φίλων του, ξεφεύγοντας έτσι από την απειλή του εκφοβιστή.
Τέλος είναι καλό οι γονείς  να συμβουλεύουν τα παιδιά τους να μη δίνουν τηλέφωνα και ηλεκτρονικές διευθύνσεις, ενώ, όταν πραγματοποιείται εκφοβισμός μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων ή μηνυμάτων στο κινητό, θα πρέπει να κρατηθούν αυτά τα στοιχεία.
Είναι σημαντικό να νιώσει το παιδί ότι δεν είναι μόνο, ότι είναι ασφαλές, ότι έχει στήριγμά του  τους γονείς. Έτσι θα διατηρεί την αυτοπεποίθησή του και δε θα χάνει την ψυχραιμία του.
Β. Τι να κάνουν οι γονείς του δράστη.
Οι παραπάνω συστάσεις αντιμετώπισης του bullying αφορούν την πλευρά του θύματος. Όμως για να είναι πιο αποτελεσματική η αντιμετώπιση του φαινομένου είναι ανάγκη να ληφθεί μέριμνα και για τη συμπεριφορά του θύτη. Έτσι αν  οι γονείς διαπιστώσουν ότι το παιδί τους παρενοχλεί άλλα παιδιά, πρέπει να του εξηγήσουν ότι αυτό που κάνει είναι απαράδεκτο, ότι ο αντίκτυπος είναι βαρύς και κάνει τα άλλα παιδιά δυστυχισμένα. Επιπλέον καλό θα ήταν να συζητήσουν μαζί του
 για το τι μπορεί να του συμβαίνει, μήπως το απασχολεί ή στενοχωρεί κάτι. Επίσης πρέπει να  προσέξουν μήπως μιμείται την επιθετική συμπεριφορά μελών του οικογενειακού περιβάλλοντος και αν συμβαίνει κάτι τέτοιο να αποθαρρύνουν άλλα μέλη της οικογένειας να παρουσιάζουν εκφοβιστικές συμπεριφορές.
Σε καμιά περίπτωση πάντως  δε θα πρέπει να επιβάλλεται σωματική τιμωρία παρά να εφαρμόζονται σταθερά  όρια και ποινές με συνέπεια. Έτσι οι γονείς δεν επιτρέπεται να χτυπούν το παιδί-εκφοβιστή ως τιμωρία για την επιθετική του συμπεριφορά, αλλά είναι προτιμότερη η αφαίρεση προνομίων. Οι γονείς τέτοιων παιδιών αντιμετωπίζουν την πρόκληση να τα διδάξουν τεχνικές χαλάρωσης και τρόπους επίλυσης συγκρούσεων, χωρίς βία: πώς να λένε όχι και πώς να ζητούν αυτό που θέλουν με ευγενικό τρόπο.
Σε περίπτωση που βεβαιωθούν ότι το παιδί τους αναπτύσσει εκφοβιστικήσυμπεριφορά θα πρέπει να απευθυνθούν στους δασκάλους του και να συζητήσουν μαζί τους. Πάνω από όλα, όμως, οι γονείς χρειάζεται να επαινούν το παιδί-θύτη και να το στηρίζουν, όταν βλέπουν ότι καταβάλλει προσπάθειες για να βελτιώσει τη συμπεριφορά του και κάθε φορά που επιδεικνύει συνεργατικές και φιλικές συμπεριφορές προς άλλα παιδιά. Αν το παιδί εκφοβίζει, επειδή είναι απομονωμένο, πρέπει να προσπαθήσουν να το βοηθήσουν να βρει έστω κι ένα φίλο, στον οποίο θα φέρεται με σεβασμό. Εξάλλου καλό είναι οι γονείς να δώσουν πρωτοβουλίες και ευθύνες στο παιδί και να το εντάξουν σε δημιουργικές  δραστηριότητες όπως ο εθελοντισμός.
Κυρίως το παιδί είναι αναγκαίο να γνωρίζει ότι οι γονείς του το αγαπούν, ώστε να μην εκδηλώνει επιθετική και παραβατική συμπεριφορά λόγω συναισθηματικού ελλείμματος. Αν, όμως, παρόλα αυτά το παιδί εκφοβίζει επίμονα και καταναγκαστικά, ίσως είναι χρήσιμη η ψυχοθεραπευτική βοήθεια, ενώ αν πάσχει από σύνδρομο υπερκινητικότητας ίσως η συνδρομή του παιδιάτρου βοηθήσει.
Γ. Τι να κάνει το σχολείο και οι εκπαιδευτικοί.  
Ο εκφοβισμός αποτελεί πρόβλημα σχολικής πειθαρχίας. Οι εκπαιδευτικοί, λοιπόν, έχουν ευθύνη για την ασφάλεια των μαθητών και τη δημιουργία ενός πολιτισμένου και ήρεμου κλίματος στο σχολείο. Έτσι κάθε φαινόμενο εκφοβισμού θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με σοβαρότητα, συνέπεια και υπευθυνότητα και να κόβεται από τη ρίζα του.
Στην πράξη, λοιπόν, ο εκπαιδευτικός οφείλει από την πρώτη μέρα να εξηγήσει στα παιδιά τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός και ότι είναι ευθύνη όλων των παιδιών να αναφέρουν όποιο περιστατικό υποπέσει στην αντίληψή τους. Σε σχολεία όπου οι κανόνες θέτονται ξεκάθαρα από την αρχή της χρονιάς και επιβάλλονται ποινές (όχι σωματικές) στους εν δυνάμει θύτες δεν εμφανίζονται ή εμφανίζονται σε περιορισμένη κλίμακα φαινόμενα bullying.
Θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να προτείνει ο δάσκαλος στους μαθητές του να κάνουν μία μικρή έρευνα στο σχολείο όσον αφορά τον εκφοβισμό προκειμένου να συλλεχθούν χρήσιμες πληροφορίες και να ευαισθητοποιηθούν τα παιδιά. Επίσης καλό είναι οι εκπαιδευτικοί να διδάσκουν το δικαίωμα όλων στη διαφορετικότητα και την ανάγκη σεβασμού προς κάθε άνθρωπο. Όσον αφορά  τα εν δυνάμει θύματα μπορούν να διδαχτούν κάποιες τεχνικές ανάπτυξης της διεκδικητικότητας και της αυτοπεποίθησης, ενώ ακόμη και όσα παιδιά δεν κινδυνεύουν πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι δεν πρέπει να παραμένουν ουδέτεροι παρατηρητές αλλά να αναφέρουν στον εκπαιδευτικό ή το Διευθυντή περιστατικά εκφοβισμού.
Ακόμη, όμως κι αν δεν υπάρχει κάποια επίσημη ή μη καταγγελία από μαθητές ή γονείς ο δάσκαλος πρέπει να έχει τα μάτια του ανοιχτά και να παρατηρεί τα πάντα τόσο μέσα στην τάξη όσο και στον αύλειο χώρο κατά τη διάρκεια της εφημερίας του. Με δεδομένο ότι ο αύλειος χώρος αποτελεί σε μεγάλο βαθμό χώρο θυματοποίησης, η συστηματική επίβλεψή του με τη διαρκή παρουσία των διδασκόντων κατά τα διαλείμματα θα αποτελέσει ισχυρό αποτρεπτικό παράγοντα εκδήλωσης σχετικών φαινομένων. Η σημαντικότητα του ρόλου της εφημερίας έχει τονιστεί από την εκπαιδευτική κοινότητα, αν και σε κάποιες περιπτώσεις δεν υποστηρίζεται ανάλογα από τους εμπλεκόμενους κάθε φορά εκπαιδευτικούς.
Όταν, λοιπόν, ο δάσκαλος είναι πια σίγουρος για την εκδήλωση ενός εκφοβιστικού συμβάντος, πρέπει να συζητήσει με το παιδί-θύμα και τα υπόλοιπα παιδιά ξεχωριστά για να μάθει αν κάτι παρόμοιο έχει ξανασυμβεί. Κρατώντας σημειώσεις για το ζήτημα θα μπορέσει να αντιμετωπίσει την κατάσταση αποτελεσματικότερα, ενώ σε πρώτη φάση είναι ανάγκη να καθησυχάσει το θύμα λέγοντάς του ότι το πρόβλημα θα αντιμετωπιστεί.
Στη συνέχεια ο εκπαιδευτικός καλό θα ήταν να μιλήσει στο παιδί-θύτη ιδιαιτέρως σχετικά με την ανάρμοστη συμπεριφορά του, καθώς και τις συνέπειες και κυρώσεις που θα υποστεί αν συνεχίσει την εκφοβιστική του δράση. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να δεχτεί ψεύτικες δικαιολογίες, αλλά, αφού καταγράψει τις μαρτυρίες των εμπλεκόμενων παιδιών και των παιδιών-παρατηρητών και φέρει το θέμα στο σύλλογο διδασκόντων με την παρουσία των γονιών του θύτη και του θύματος, να εισηγηθεί και να επιβάλει την κατάλληλη ποινή στον εκφοβιστή χωρίς αυτή να περιλαμβάνει σωματική τιμωρία, ταπεινώσεις κι εξευτελισμούς. Προτείνεται, λοιπόν, η εφαρμογή της μεθόδου  «αποφυγή της κατηγορίας» (no blame approach). Η μέθοδος αυτή προτείνει την αποφυγή της εύρεσης των θυτών σε αμυντική θέση, με την έννοια να αποφευχθεί η κατά πρόσωπο αντιπαράθεση μαζί τους και η προσβολή-τιμωρία τους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί αν γίνουν κατανοητές οι επιπτώσεις των πράξεών τους που κατευθύνονται προς τους μαθητές-θύματα.
Επιπλέον, μπορεί να ζητηθεί από τους ίδιους τους θύτες να προτείνουν τρόπους που θα οδηγούσαν στην αντιμετώπιση-εξάλειψη φαινόμενων θυματοποίησης/εκφοβισμού. Είναι άλλωστε κοινός τόπος πως η επιβολή ποινών-και ιδιαίτερα η αλόγιστη χρήση της- λειτουργεί αρνητικά στην επιτυχή διαχείριση και αντιμετώπιση συγκρουσιακών/διαταρακτικών συμπεριφορών. Η ετοιμότητα θετικού επαίνου- επιβράβευση του «παραβατικού μαθητή», τη στιγμή που πραγματοποιεί κάποια θετική ενέργεια κατά την ώρα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, συμβάλλει θετικά στην προσπάθεια επίτευξης μιας κοινά αποδεκτής συμπεριφοράς στους σχολικούς χώρους (Fontana, D., 1996).
Η ανάθεση σε έναν εκπαιδευτικό –ο οποίος έχει χτίσει σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης και έχει κερδίσει το σεβασμό του μαθητή που υποπίπτει σε παραβατική / διαταρακτική συμπεριφορά- του ρόλου του Συμβούλου / ενισχυτή του, είναι πολύ πιθανό να συμβάλει θετικά στην αντιμετώπιση του προβλήματος.
Στην περίπτωση που μας απασχολεί εδώ συνιστάται να ζητήσει ο θύτης ειλικρινή συγγνώμη από το θύμα και να επιστρέψει χρήματα ή πράγματα που τυχόν του έχει αφαιρέσει. Φυσικά η σωστή ενημέρωση των γονιών του εκφοβιστή είναι μέγιστης σημασίας για  την αποτελεσματική αντιμετώπιση της κατάστασης.
Η προσπάθεια ενεργούς-δημιουργικής εμπλοκής του εν δυνάμει «διαταράκτη» μαθητή στην εκπαιδευτική διαδικασία αποτελεί επιτυχή ενέργεια «αφοπλισμού» του από ενδεχόμενη προσπάθειά του να επιχειρήσει διαταραχή-εκτροχιασμό της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ενώ επιπρόσθετα συμβάλλει στη θετική του κοινωνικοποίηση και στο «δέσιμό» του με τους συμμαθητές του. Η νηφάλια και ψύχραιμη στάση του εκπαιδευτικού σε κάθε περίπτωση οριοθετεί την προσπάθεια ελέγχου-διαμόρφωσης ενός αδιατάρακτου, δημιουργικού και ευχάριστου κλίματος στην τάξη .
Ο δάσκαλος θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να προσπαθήσει να σπάσει την κλίκα των εκφοβιστών στο σχολείο, αν αυτή υπάρχει. Η κλίκα αυτή συνήθως έχει έναν αρχηγό που κατά παράδοση είναι το πιο επιθετικό παιδί της παρέας. Ο εκπαιδευτικός, λοιπόν, πρέπει να επιτηρεί στενότερα το τελευταίο, αφού τα υπόλοιπα παιδιά το ακολουθούν τις περισσότερες φορές από φόβο. Καλό θα ήταν να προσανατολίζει τα παιδιά αυτά σε άλλες δημιουργικές κι εποικοδομητικές δραστηριότητες, ώστε να ξεφύγουν από τη στενή επιρροή του bully  και να αναπτύξουν υποστηρικτική συμπεριφορά προς πιο αδύναμους ή διαφορετικούς συμμαθητές τους.
Ο ρόλος, όμως, του δασκάλου δε σταματά εδώ. Είναι υποχρεωμένος να παρατηρεί προσεκτικά και να παρακολουθεί την πορεία των πραγμάτων κι αν διαπιστώσει ότι τα εκφοβιστικά περιστατικά επαναλαμβάνονται και δε μπορεί να αντιμετωπίσει μόνος του την κατάσταση να συζητήσει το θέμα με το σύλλογο διδασκόντων, στη συνέχεια με την προϊστάμενη αρχή της περιφέρειάς του και να ζητήσει εγγράφως τη συνδρομή τους, καθώς και τη βοήθεια ενός ειδικού. Εννοείται πως αν συμβεί σοβαρός τραυματισμός επιβάλλεται να ειδοποιηθεί η τοπική αστυνομία.
Γενικά ο εκπαιδευτικός είναι απαραίτητο να βρίσκεται σε διαρκή επαγρύπνηση, ώστε να αντιλαμβάνεται οτιδήποτε ύποπτο συμβαίνει τόσο στο σχολείο όσο και κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικών επισκέψεων και εκδρομών, ενώ μπορεί να συμβάλει και στην αποπεριθωριοποίηση και απομόνωση ενός εν δυνάμει θύματος, ανακαλύπτοντας με ποια παιδιά θα μπορούσε να ταιριάξει και ζητώντας από αυτά να το προσεγγίσουν και να το εντάξουν στην παρέα τους. Έτσι τα «αδύναμα» παιδιά θα αναπτύξουν το αίσθημα του ανήκειν και θα είναι περισσότερο ασφαλή κοντά σε φίλους, ενώ παράλληλα θα ενισχυθεί η αυτοπεποίθηση και η κοινωνικότητά τους, κάτι που μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στη συναισθηματική και νοητική τους εξέλιξη ακόμη και κατά την ενήλικη ζωή.
Κομβικό, λοιπόν, σημείο στην αντιμετώπιση του εκφοβισμού αποτελεί η πρόληψη, που μπορεί να λειτουργήσει και με την ενεργό συμμετοχή των μαθητών και τη στενή συνεργασία τους με το δάσκαλο. Έτσι καλό θα ήταν να τοποθετείται στην τάξη ένα κουτί παραπόνων, όπου οι μαθητές θα έχουν  την ευκαιρία να καταθέτουν ανώνυμα τις ανησυχίες και τα προβλήματά τους και να καταγγέλλουν παραβατικές συμπεριφορές των συμμαθητών τους και όσα αρνητικά φαινόμενα συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου. Η πρακτική αυτή προάγει την υπευθυνότητα, χωρίς να μειώνει πρόσωπα και χωρίς να δημιουργεί εντάσεις και έχθρες μεταξύ των παιδιών.
Η πρόληψη, λοιπόν, της βίας και η αρμονική και ειρηνική συνύπαρξη θα πρέπει να βρίσκεται στο κέντρο της εκπαιδευτικής στοχοθεσίας, ενώ η αντιμετώπιση του bullying μπορεί να προωθηθεί στο πλαίσιο όλων των γνωστικών αντικειμένων, άρα είναι υπόθεση όλων των μελών του συλλόγου διδασκόντων αλλά και του ίδιου του Διευθυντή.
Ιδιαίτερα πρέπει να τονιστεί εδώ η ανάγκη συνεχούς επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών όλων των ειδικοτήτων από ειδικούς σε θέματα σχολικής παραβατικότητας. Έτσι θα επιτευχθεί η ουσιαστική ευαισθητοποίησή τους σε ανάλογα φαινόμενα και η αποτελεσματική από την πλευρά τους διαχείρισή τους.
Στο σημείο αυτό αξίζει να προσεχτεί ο ρόλος της Διεύθυνσης του σχολείου. Θα πρέπει, λοιπόν, να τηρείται ξεκάθαρη και απαρέγκλιτη στάση-αντιμετώπιση σχετικών φαινομένων, στάση η οποία θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να στηρίζεται και να ενισχύεται από το Σύλλογο Διδασκόντων του σχολείου. Ο ρόλος του Διευθυντή είναι ιδιαίτερα σημαντικός όχι μόνο στο επίπεδο στήριξης των εμπλεκόμενων εκπαιδευτικών, αλλά και ενημέρωσής τους, αφού αυτός είναι σε θέση να γνωρίζει ευαίσθητες πληροφορίες για την οικογενειακή αλλά και την προσωπική ταυτότητα του «διαταράκτη» μαθητή, πληροφορίες που είναι πολύ πιθανό να σχετίζονται άμεσα με τη διαταρακτική-ανάρμοστη συμπεριφορά του (για παράδειγμα ο αιφνίδιος θάνατος προσώπου του οικογενειακού του περιβάλλοντος).
Επίλογος.
Η εκδήλωση εντάσεων, με τη μορφή παραβατικών συμπεριφορών, εκφοβισμού/ θυματοποίησης και σχολικής βίας αποτελεί σύνηθες πλέον φαινόμενο. Η ίδια η φύση του θεσμού της εκπαίδευσης είναι αυτή που επιτάσσει την εφαρμογή των αναγκαίων και αποτελεσματικών εκείνων μεθόδων-πρακτικών, οι οποίες θα συνδράμουν στη διαχείριση διαταρακτικών-παραβατικών φαινομένων και θα συμβάλουν αποφασιστικά στην αντιμετώπισή τους. Τον κυρίαρχο λόγο και τη μεγάλη ευθύνη στην ενεργοποίηση τέτοιων πρακτικών έχει η εκπαιδευτική κοινότητα, με την έμπρακτη και πολύπλευρη στήριξή της τόσο από την Πολιτεία όσο και από την ευρύτερη κοινωνία. Ο ρόλος των γονέων, εξάλλου, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα, ώστε να περιοριστούν τα φαινόμενα εκφοβισμού στο σχολείο με το σωστό χειρισμό του παιδιού-θύτη αλλά και του παιδιού θύματος, στο οποίο οι γονείς πρέπει να διαμορφώσουν μηχανισμούς άμυνας και να του ενισχύσουν την αυτοπεποίθηση. Εξυπακούεται φυσικά η διαρκής και ουσιαστική συνεργασία του γονέα με τους εκπαιδευτικούς της σχολικής κοινότητας και των τελευταίων με τα παιδιά αλλά και κοινωνικούς φορείς που μπορούν να συνδράμουν αποφασιστικά.

 Τάσος Τσιόπας

Φυσικός

Με αφορμή δυο αυτοκτονίες (αυτοκτονία vs φλυαρίας)

                            Αυτό που είναι μπροστά μας
και αυτό που είναι πίσω μας
είναι ασήμαντα σε σχέση με
αυτό που βρίσκεται μέσα μας
Έμερσον
Η αυτοκτονία είναι μια πράξη δυνατή
σε μια στιγμή αδυναμίας.
Ι. Μελισσανίδης
    Κάθε bullshit artist, δηλαδή κάθε άνθρωπος που φλυαρεί άσκοπα, αδυνατεί να σκεφθεί  πως υπάρχουν συνειδήσεις που – με σώας τα φρένας -  θα μπορούσαν να βάλουν τέλος στη ζωή τους για μια απλή αντίρρηση. Έτσι, ο bullshit artist αφού κρίνει την αυτοχειρία ως ενέργεια λανθασμένη και ανορθολογική, θα αποδώσει  (με τραγανιστή ευκολία και έχοντας το ύφος μιας Μαντάμ Σουσού) την αιτία της σε παράγοντες ψυχολογικής πίεσης και συναισθηματικής  φόρτισης, εν συνεχεία θα επισημάνει τον κίνδυνο να λειτουργήσει ως πρότυπο η εν λόγω πράξη για τους μικρότερους, και τέλος ίσως και να φθάσει στο σημείο  να ισχυρισθεί ότι αποτελεί έναυσμα (η αυτοχειρία) για να οργανωθεί ο λαός ώστε να πάρει την εξουσία (!) – και αναρωτιέσαι τί στο καλό σημαίνει η λέξηδημοκρατία. Φαίνεται, λοιπόν, να καθοδηγούνται οι άνθρωποι από τις πεποιθήσεις τους για το πώς είναι τα πράγματα ˙ όμως ένα συμβάν που δεν μας αφορά άμεσα, όπως για παράδειγμα η αυτοκτονία κάποιου ξένου, ίσως να παραμένει κάτι ολότελα ακλόνητο και ανθεκτικό στην όποια ανάλυσή.

Ο αυτόχειρας φαντάζει συνήθως ως ο βασιλιάς της μικρής του επικράτειας, κοιτάζοντας ωστόσο με προσοχή μέσα στην καρδιά του συμβάντος νιώθουμε ότι όλοι οι αυτόχειρες γίνονται εντέλει ένας αυτόχειρας. Πάντως, κάθε άνθρωπος που φέρει το στίγμα του αυτόχειρα δεν είναι αναγκαστικά αυτόχειρας και στην καρδιά του, μια και όπως λέει μια παροιμία των φυλών του Αμαζονίου ‘’η καρδιά του ανθρώπου είναι ένα  σκοτεινό απάτητο δάσος’’. Άραγε, η αυτοχειρία συνιστά μια ιδιότυπη μαρτυρία, μια λαχτάρα για φυγή από κάποια αβάσταχτη αλήθεια ; Ή μήπως δείχνει απερίφραστα πως έρχεται μια στιγμή που οφείλεις να τακτοποιήσεις τους λογαριασμούς σου με τον κόσμο, και έπειτα απόλυτα ελεύθερος να αρκεστείς στη σιωπή ; Οι πιο πολλοί  βαθιά μέσα μας νιώθουμε την ανάγκη να είμαστε  ελεύθεροι ˙ κι όμως, πόσοι από μας μπορούν να πουν τί είναι πραγματικά η ελευθερία ; Μία ακόμη λέξη, ως εκ τούτου,  άστεγη, πλάνητας σαν τους πλανήτες, η ελευθερία του αυτόχειρα κινείται ανάμεσα σε δυο πόλους: μεταξύ της αφοπλιστικής απλότητας και της εκκωφαντικής αυθεντικότητας. Εισπνέοντας αφειδώς τη σκόνη ενός εγκλωβισμένου κόσμου, ο αυτόχειρας αποφασίζει να παραδώσει στο ικρίωμα το μυστικό του αφού πλέον όλες οι συνεννοημένες συνειδήσεις (εμείς) δεν μπορούν να τον αντέξουν σε συνθήκες μιζέριας και ασφυξίας. Έχουμε λοιπόν να κάνουμε με μια κτηνώδη μαζική συνείδηση, η οποία κλείνει πεισματικά τα αυτιά της στην προφητεία του Αντονέν Αρτό (στο δοκίμιο του για τον Βαν Γκογκ) : ‘’Μια μέρα η κοινωνία θα καταγράψει τον πρώιμο θάνατό της’’.

    Η τέχνη του να προσδιορίζεις ποια συμβάντα κρύβουν μέσα τους μια υπόσχεση, όπως τα στρείδια κρύβουν μέσα τους μαργαριτάρια, μια μέρα θα ̉ρθει και θα λέγεταιστοχαστική ˙ ως τότε, δεν θα πάψει να ισχύει η ανομολόγητη και (κατεξοχήν) απαράβατη συνθήκη που λέει πως, για να εκφράσεις μια αλήθεια, με όλη τη σημασία της λέξης, χρειάζεται να έχεις την ικανότητα, αφενός, να νιώθεις τον τροπικό ήλιο όταν κάνει παγωνιά, και αφετέρου, να ψελλίζεις στα χείλη σου τις κατάλληλες λέξεις ώστε να αιχμαλωτίζεις το νόημα προτού χαθεί. Αλλιώς, χάνοντας το νόημα, χάνεται και ο ίδιος ο άνθρωπος. Από κει και πέρα, για όλους εμάς τους φλύαρους, και κατ ̉  επέκταση  εν δυνάμει αυτόχειρες , δεν απομένει παρά να συμφωνήσουμε ( νά, η θεραπεία μας) με την Ιωάννα Φωτιάδου, μονολογώντας : ‘’ Έτσι είναι η ζωή μου. Γεμάτη κύκλους πεταμένους. Χωρίς εμένα μέσα. Εγώ μένω έξω. Εξακολουθώ να προσπαθώ να σχεδιάσω τον κύκλο που θα κλείσει μαζί μ ̉ εμένα, που θα είναι ολοστρόγγυλος και γω θα είμαι η γραμμούλα που λείπει για να κλείσει σωστά… Αλήθεια, πόσους κύκλους να χωρά η χωματερή μιας ψυχής ; …Μη φοβάσαι κανέναν. Μόνο τον εαυτό σου αν δεν βρει τον έξυπνο φόνο. Να εξαφανίσει το βλαβερό από το μέσα του’’ (Τράβα το Δέκα το Καρώ, εκδ. Παιδεία, Λάρισα 2005).
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΖΙΩΓΑΣ 
Βιολόγος – Φοιτητής Θεολογίας ΑΠΘ

 

Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΑ …ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

«ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟΝ ΕΣΤΙΝ ΑΓΑΘΟΝ[1]» :

(Πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό ΣΥΝΑΞΗ)
Η θεολογία στην αυθεντική της μορφή, όταν θέλει να δικαιώνει το όνομά της, οφείλει να διαλέγεται. Να αφουγκράζεται τις αγωνίες του ανθρώπου, να τον πλησιάζει και να προσπαθεί με τον ποιητικό και αποκαλυπτικό της λόγο να τον βοηθάει. Μόνο τότε θα μπορεί να πιστεύει ότι έχει επιτελέσει την αποστολή της και αξίζει να συν-υπάρχει με τις υπόλοιπες ανθρώπινες δραστηριότητες. Σε διαφορετική περίπτωση δε θα αποτελεί ζωντανό οργανισμό, αλλά η θέση της θα είναι δίπλα στα εκθέματα μουσείου, που είναι μεν χρήσιμα για μελέτη και θέαση, εφόσον αποτελούν αντικείμενα που βοηθούν στην κατανόηση δραστηριοτήτων του παρελθόντος, δε φαίνεται όμως να έχουν ουσιαστική παρέμβαση στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου.
Για να μπορέσει η θεολογία να διαλέγεται και να βοηθάει το σύγχρονο άνθρωπο, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να μπορεί να ερμηνεύσει τη σύγχρονη πραγματικότητα. Αυτό θα έχει σα συνέπεια να αρθρώνει λόγο, που θα αγγίζει τις παραμέτρους σημερινών προβλημάτων. Απαραίτητο εργαλείο της γι’ αυτό, είναι η χρήση της παράδοσης και όχι μη αυθεντικά κατασκευάσματα, όπως η παραδοσιαρχία, που δυστυχώς συναντάται αρκετές φορές σε χώρους ανθρωπιστικών επιστημών. Η πρώτη, δηλ. η παράδοση, σημαίνει ότι αξιοποιείται η προηγούμενη εμπειρία για να δώσει την ώθηση στο παρόν. Η δεύτερη όμως, η παραδοσιαρχία, είναι προσκόλληση σε καταστάσεις του παρελθόντος και αδυναμία προσαρμογής στην πραγματικότητα που βιώνεται από τον σύγχρονο άνθρωπο.
Με βάση αυτές τις σκέψεις αντιλαμβάνεται κάποιος ότι η θεολογία δε μπορεί να μένει αμέτοχη στα σημερινά προβλήματα. Ούτε μπορεί να προβάλλει ως άλλοθι ότι το αντικείμενο της ενασχόλησής της  δεν τη νομιμοποιεί να αρθρώνει λόγο. Εφόσον φιλοδοξεί να είναι ο λόγος  για το Θεό, δε μπορεί να αγνοεί την εικόνα Του, που είναι ο άνθρωπος. Επομένως το καθήκον της είναι να βρίσκεται κοντά σε αυτόν, και να αγωνίζεται να του δώσει καλύτερη ποιότητα ζωής –εννοείται όχι με τεχνικές συμβουλές- αλλά υποδεικνύοντάς του έναν άλλο δρόμο και τρόπο ζωής, προβάλλοντας το σεβασμό για τα  δημιουργήματα του Θεού, που όλα είναι «καλά λίαν» σύμφωνα με το βιβλικό λόγο. Στην ουσία, όπως τόνιζε ένας μεγάλος δάσκαλος της Θεολογίας, ο Νίκος Νησιώτης, «(η αποστολή της θεολογίας του καιρού μας) …συνίσταται στο να ξαναερμηνεύσει τον εαυτό της, προκειμένου να συνεισφέρει εποικοδομητικά στη διασάφηση των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν από την ιλιγγιώδη άνθιση των φυσικών επιστημών»[2].
Δε θα κόμιζε κάποιος γλαύκα ες Αθήνας αν έλεγε ότι πολλά από τα προβλήματα που απασχολούν τη σύγχρονη κοινωνία έχουν οικολογική διάσταση[3]. Αυτό σημαίνει ότι πολλές φορές η επέμβαση του ανθρώπου αντί να θεραπεύει και να συντελεί στην ευτυχία του, σωρεύει περισσότερα προβλήματα από αυτά που πάει να λύσει, με αποτέλεσμα οι ανησυχίες για την ποθούμενη ποιότητα ζωής συνεχώς να πληθαίνουν. Στο ίδιο μήκος κύματος, (δηλαδή στην αναφορά προβλημάτων που έχουν οικολογική διάσταση), αγαθά τα οποία θεωρούνταν αυτονόητα από προηγούμενες γενιές, σήμερα  θεωρούνται πολύτιμα και σε ανεπάρκεια, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που δίνονται στο σημερινό καταναλωτικό κοινό προϊόντα τα οποία έχουν αμφισβητούμενη προέλευση και δεν είναι  γνωστές οι παρενέργειες που έχουν στον  οργανισμό που τα καταναλώνει, καθώς και οι μακροχρόνιες επιπτώσεις τους.
Χαρακτηριστική περίπτωση τέτοιων προϊόντων είναι τα μεταλλαγμένα[4], τα οποία αποτελούν πηγή ανησυχίας για τις επιδράσεις που έχουν  στον άνθρωπο και για τα προβλήματα που είναι δυνατό να προκαλέσουν, ακόμη και στο χώρο στον οποίο παράγονται, όταν πρόκειται για τρόφιμα.
Εύκολα ανακύπτει σε πολλούς η απορία για τους λόγους παραγωγής και διάθεσης μεταλλαγμένων προϊόντων, που δε φαίνεται να απολαμβάνουν της εμπιστοσύνης όχι μόνο των ειδικών, αλλά και των απλών καταναλωτών, που όλο και περισσότερο, επιζητούν να ελέγξουν την ποιότητα του καθημερινού τους τραπεζιού. Μία απάντηση σε αυτή θα ήταν το κέρδος, εμπρός στο οποίο καταρρίπτονται κάθε είδους φραγμοί και ηθικές αναστολές.
Για τη θεολογία δε φαίνεται όμως να αρκεί μόνο αυτό. Ο άνθρωπος είναι μία πολυδύναμη προσωπικότητα, που οι ενέργειές του υπαγορεύονται από ποικίλα κίνητρα.  Tο πρόβλημα λοιπόν των μεταλλαγμένων δε φαίνεται να είναι μεμονωμένο και να μη βρίσκεται σε συνάφεια με άλλες  ανθρώπινες δραστηριότητες. Μάλλον  είναι σύνθετο πρόβλημα, που βρίσκεται σε συνάρτηση με τα υπόλοιπα αρνητικά που βασανίζουν και υποβαθμίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη. Για το θεολογικό λόγο λοιπόν είναι πρόβλημα αλλοτρίωσης, δηλ. αποξένωσης του ανθρώπου  από την αυθεντικότητά του[5].
Για να είμαστε όμως συνεπείς με τις θέσεις μας, δε θα πρέπει μόνο να διαπιστώνουμε, αλλά και να προτείνουμε λύσεις. Ο καλύτερος, κατά τη γνώμη μας, τρόπος για να το κάνει αυτό ο θεολογικός λόγος για το πρόβλημα των μεταλλαγμένων προϊόντων, είναι να μη μιλήσει θεωρητικά, αλλά να ανατρέξει σε πράξεις ανθρώπων που βίωσαν την αγαπητική σχέση με το Θεό, και αυτή τους η εμπειρία αποτέλεσε την πυξίδα για όλη τους τη ζωή. Αυτός λοιπόν ο δεσμός με το Δημιουργό, τους έκανε να αποκτήσουν μία αρμονία με την κτίση, να επιδιώκουν να κινούνται εντός της, έχοντας τη συναίσθηση ότι αποτελούν μέρος της και πως ο τυχόν τραυματισμός της, που θα προερχόταν από δικές τους παρεμβάσεις θα ήταν οδυνηρός και για τους ίδιους.  Παράλληλα αυτή τους η σχέση, τους οδηγούσε στην αναζήτηση της αυθεντικότητας, που φαίνεται να φαντάζει σαν  αντίδοτο σε προβλήματα, σαν τα μεταλλαγμένα προϊόντα.
Βεβαίως, είναι ευνόητο πως δεν είναι δυνατό σε ένα άρθρο να γίνει αναφορά σε όλη τη  γραμματεία που δείχνει τη χριστιανική θέση για τη σχέση του ανθρώπου με την κτίση. Έτσι, έχουν επιλεγεί δύο κείμενα που γράφονται την ύστερη αρχαιότητα, και αποτελούν, εκτός των άλλων, αντιπροσωπευτικά δείγματα του τρόπου με τον οποίο ο χριστιανός άνθρωπος βίωνε την επαφή με τα υπόλοιπα όντα . Είναι η «Ιστορία των Μοναχών της Αιγύπτου» και η «Λαυσαϊκή Ιστορία»[6]. Πρόκειται για έργα που γράφτηκαν στο τέλος του 4ου και στις αρχές του 5ου  αι[7]., και εν πολλοίς διασώζουν αυθεντικές αφηγήσεις, που αφορούν ασκητές, που μόνασαν σε Αίγυπτο την εποχή που ο μοναχισμός άρχισε να γνωρίζει μεγάλη άνθιση και να θεωρείται απαραίτητο συστατικό του χριστιανισμού.
Αρκετοί πιστοί [8] λοιπόν εγκαταλείπουν τα αστικά κέντρα και εγκαθίστανται στη Θηβαΐδα, τη Λιβύη και τη Νιτρία. Η ζωή τους, όπως αντιλαμβανόμαστε όλοι, είναι πολύ δύσκολη στο αφιλόξενο περιβάλλον της αιγυπτιακής ερήμου.
Οι ασκητές κατανοούν ότι η ένωσή τους με το Θεό περνάει μέσα από τη συμφιλίωση με το συνάνθρωπο και την κτίση. Έτσι θεωρούν το φυσικό περιβάλλον σύμμαχό τους στον αγώνα εναντίον του κακού και κάνουν πράξη τη διδασκαλία της Παλαιάς Διαθήκης ότι όλα τα δημιουργήματα του Θεού είναι «καλά λίαν». Ταυτόχρονα αυτή η στάση τους δείχνει ότι απορρίπτουν γνωστικές διδασκαλίες της εποχής, οι οποίες θεωρούσαν τον κόσμο είτε έργο ενός κατώτερου θεού-δημιουργού ή κυριαρχημένο ολοκληρωτικά από πονηρά πνεύματα.
Η «Ιστορία», λοιπόν, «των Μοναχών της Αιγύπτου» κάνοντας λόγο για τον Αββά Ελλή διηγείται ότι «μία Κυριακή πήγε σε μερικούς μοναχούς. Και τους είπε: «Γιατί δεν εκάματε σήμερα τη λειτουργική σύναξη;». Όταν εκείνοι του είπαν ότι δεν ήρθε ο πρεσβύτερος από την απέναντι όχθη, εκείνος τους είπε: «Θα πάω να τον φωνάξω». Εκείνοι του απάντησαν ότι δεν μπορεί κανένας να περάσει το ποτάμι, διότι είναι βαθύ, αλλά και διότι υπήρχε στο μέρος εκείνο ένας τεράστιος κροκόδειλος που καταβρόχθιζε πολλούς. Ο γέροντας δε δίστασε, σηκώθηκε αμέσως και έτρεξε στο πέρασμα του ποταμού. Το θηρίο τον πήρε στην πλάτη του και τον έφερε στην απέναντι όχθη». Εκεί βρίσκει τον πρεσβύτερο. Δε βρήκαν όμως βάρκα για να γυρίσουν στους μοναχούς. Τότε «ο αββάς Ελλής κάλεσε με μία δυνατή φωνή τον κροκόδειλο. Εκείνος αμέσως υπήκουσε και παρουσιάστηκε απλώνοντας την πλάτη του….!!!»[9]
Έναν άλλον ασκητή της ερήμου, τον Αμούν[10], τον ενοχλούσαν ληστές. Τότε αυτός  «βγαίνοντας μία μέρα στην έρημο, τράβηξε κοντά του δύο μεγάλα φίδια και τα διέταξε να μείνουν εκεί και να φυλάνε την πόρτα του. Όταν ήρθαν οι λησταί, κατά την συνήθειά τους, και είδαν το παράδοξο, τα έχασαν από τον φόβο τους και έπεσαν χάμω». Κατόπιν ο γέροντας τους νουθετεί και τους προτρέπει να σεβαστούν το Θεό.
Σε άλλες περιπτώσεις οι ασκητές γίνονται αρωγοί των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα πλάσματα της ερήμου. Στην ιστορία του Μακάριου του Αλεξανδρινού[11], γίνεται λόγος για μία ύαινα που «πήρε το νεογνό της που ήταν τυφλό και το έφερε στον Μακάριο και αφού χτύπησε την πόρτα της αυλής με το κεφάλι, μπήκε, ενώ αυτός καθόταν έξω, και έριξε στα πόδια του το νεογνό. Το πήρε λοιπόν ο Άγιος , και αφού έφτυσε στα μάτια του, ευχήθηκε και αμέσως ήρθε το φως του». Κατόπιν η ύαινα φέρνει στο Μακάριο για δώρο το δέρμα ενός μεγάλου προβάτου. Ο ίδιος μοναχός, επειδή είχε σκοτώσει ένα κουνούπι που τον είχε τσιμπήσει, καταδίκασε τον εαυτό του να μείνει γυμνός έξι μήνες στο έλος της Σκήτης, ένα φοβερό μέρος, όπου τα κουνούπια «που είναι σαν σφήκες, τρυπάνε και τα δέρματα των αγριοχοίρων»[12].
Ακόμη και για την τροφή των μοναχών φροντίζει η κτίση, πάντα με τη χάρη του Θεού. Στο «βίο του οσίου Ονουφρίου»[13], ο όσιος κάνει λόγο για μία ψηλή χουρμαδιά που του έδινε όμορφους και γλυκύτατους καρπούς σ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Το αξιοσημείωτο είναι πως με το θάνατο του γέροντα ο υψηλόκορμος φοίνικας με τα νόστιμα φοινίκια έπεσε καταγής, βγαλμένος από τη ρίζα. Ενώ ο Μακάριος, για τον οποίο έγινε λόγος, μετά από αρκετές μέρες χωρίς φαγητό, χόρτασε από το γάλα ενός βουβαλιού, το οποίο ήρθε μέχρι το κελί του, γι’ αυτό το σκοπό.
Στις επεισόδια που περιλαμβάνονται στην «Ιστορία των Μοναχών της Αιγύπτου» και στη «Λαυσαϊκή Ιστορία», τα οποία παρατέθηκαν προηγουμένως, εύκολα διακρίνεται η αυθεντικότητα των ανθρώπων που πρωταγωνιστούν. Ταυτόχρονα χαρακτηριστική είναι η λιτότητα του βίου τους και η αντίληψη ότι οφείλουν να δείχνουν σεβασμό στην κτίση, αν θέλουν να έχουν αρμονική συνύπαρξη με όλα τα όντα.
Νομίζουμε ότι οι παραπάνω ιδιότητες των μοναχών, που με ενάργεια περιγράφουν τα δύο χριστιανικά κείμενα, είναι η συμμετοχή του θεολογικού λόγου στον προβληματισμό που αναπτύσσεται στις μέρες μας για τα μεταλλαγμένα προϊόντα. Προσφέρουν μία χρήσιμη εναλλακτική λύση , που κατά τη γνώμη μας, δε θα πρέπει να περάσει απαρατήρητη.
Αυθεντικός άνθρωπος είναι αυτός που δεν αλλοτριώνεται. Δε δέχεται το ψεύτικο, απ’ όπου κι αν προβάλλει αυτό, έστω κι αν του εξυπηρετεί προσωρινά τις επιδιώξεις του. Για να χρησιμοποιηθεί θεολογική ορολογία, η αποδοχή του μη αυθεντικού, είναι αυτό που ονομάζεται απομάκρυνση από το Θεό: Φανερώνει την προσπάθεια να αποδοθούν ιδιότητες, που για την εκκλησία ανήκουν σε Αυτόν, σε υποκατάστατά Του.
Η ιστορία των πρωτοπλάστων δίνει αφορμή αυτό να κατανοηθεί καλύτερα. Οι θεολόγοι συγγραφείς του πρώτου βιβλίου της Παλαιάς Διαθήκης, της Γένεσης[14], χρησιμοποιώντας μία πλούσια ποιητική γλώσσα, που έχει ως εργαλείο της το κοσμοείδωλο[15] και τις αντιλήψεις της εποχής τους, γεμάτη εικόνες και συμβολικές παραστάσεις,  παρουσιάζουν με τις περιπέτειες του Αδάμ και της Εύας, την «ύβρι» της ισοθεΐας, που ξεκινάει με μεγάλες προσδοκίες, στη συνέχεια όμως αποδεικνύεται ανεφάρμοστη, ενώ δημιουργεί μη αναστρέψιμες καταστάσεις. Η αφήγηση φαίνεται λοιπόν να αναδεικνύει πτυχές προσπαθειών αποκατάστασης του πρωτοτύπου από το αντίγραφο, με ό, τι αυτό συνεπάγεται.
Ο χριστιανός λοιπόν άνθρωπος δε μπορεί να αποδέχεται το μη αυθεντικό, αυτό που βρίσκεται σε δυσαρμονία με το Θεό και την κτίση, που Αυτός δημιούργησε. Δε μπορεί λοιπόν να θεωρεί χρήσιμο και κατάλληλο, οτιδήποτε δείχνει να αποτελεί διαστρέβλωση του έργου του Θεού, το οποίο μάλιστα μπορεί να εκθέτει τα δημιουργήματα Του σε κινδύνους.
Η λιτότητα είναι ένα χαρακτηριστικό που επιζητεί να διασώσει ο χριστιανισμός, τουλάχιστο στην αυθεντική του μορφή. Η διδασκαλία του δεν ευνοεί τις υπερβολές και τις ακρότητες, ούτε δείχνει να προτιμά καταστάσεις που βάζουν τον άνθρωπο κάτω από το κέρδος υποβαθμίζοντάς τον με αυτόν τον τρόπο. Αυτό άλλωστε υπενθυμίζει διαρκώς το λόγιο του Κυρίου «ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος, αλλ’ επί παντί ρήματι εκπορευομένω δια στόματος Θεού» (Ματθ. 4,4),καθώς και ο τρόπος της ζωής του: Είναι γνωστό ότι ο Ιησούς διακρινόταν για τη λιτότητα του βίου του. Αυτός και οι μαθητές του, ποτέ δεν ζητούσαν πολλά. Τα λιγοστά που χρειαζόταν για να αντιμετωπίσουν τις απολύτως απαραίτητες ανάγκες της καθημερινότητας οι περιπλανώμενοι χαρισματούχοι της αποστολικής ομάδας[16], τα προμήθευαν γυναίκες που είχαν θεραπευτεί από Αυτόν (Λουκ. .8, 2-3). Βεβαίως αυτή η στάση ζωής αντικατοπτρίζεται και σε βασικές πτυχές του κηρύγματός του: «…Η ζωή σας είναι κάτι σπουδαιότερο από το φαγητό και το σώμα από τα ρούχα. Παρατηρήστε τα κοράκια: ούτε σπέρνουν ούτε θερίζουν, και δεν έχουν ούτε κελάρι ούτε αποθήκη ∙  κι όμως ο Θεός τα τρέφει…..Ποιος από σας μπορεί με τις φροντίδες του να προσθέσει έναν πήχυ στο ανάστημά του; ….Παρατηρείστε τα κρίνα πως μεγαλώνουν: δεν κοπιάζουν ούτε γνέθουν ∙ κι όμως σας διαβεβαιώνω πως ούτε ο Σολομώντας σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια δεν ντυνόταν όπως ένα απ’ αυτά. Κι αν ο Θεός ντύνει έτσι το αγριόχορτο, που σήμερα υπάρχει και αύριο το ρίχνουν στη φωτιά, σκεφτείτε, ολιγόπιστοι, πόσο περισσότερο θα φροντίσει για σας (Λουκ. 12, 23-28)[17].
Η ίδια στάση ζωής παρατηρείται και στην υπόλοιπη διδασκαλία του Ιησού. Να γίνει λόγος εδώ για την παραβολή του άφρονα πλούσιου (Λουκ. 12, 16-20) και τις παραμέτρους που έχει. Στην ουσία πρόκειται για ένα μανιφέστο εναντίον του ασύδοτου πλουτισμού, που ενδιαφέρεται μόνο για την αποκόμιση κέρδους, και βάζει στην άκρη την ανθρώπινη ύπαρξη και την αξιοπρέπειά της. Ταυτόχρονα αποτελεί έναν παντοτινό οδοδείκτη για τον άνθρωπο. Τον κατευθύνει στην ιεράρχηση των αγαθών, βάζοντας ως υπέρτατη αξία τη ζωή και το σεβασμό της. Και αξίζει εδώ να ακούσουμε το κήρυγμά του Χριστού –τα ίδια Του τα λόγια-, τουλάχιστο για να προβληματιστούμε: «Πουλήστε τα υπάρχοντά σας και δώστε τα χρήματα στους φτωχούς. Αποκτήστε πορτοφόλια που δεν παλιώνουν, πλούτη μόνιμα στον κόσμο του Θεού, όπου ούτε κλέφτης τα αγγίζει ούτε σκόρος τα καταστρέφει. Γιατί όπου τα πλούτη εκεί θα είναι και η καρδιά σας» (Λουκ. 12, 33-34).
Η αντίληψη ότι ο άνθρωπος και η κτίση βρίσκονται σε αμοιβαία εξάρτηση και πως ο ένας έχει την ανάγκη του άλλου, ξεκινάει από το πρώτο βιβλίο της Αγίας Γραφής. Να γυρίσουμε λοιπόν και πάλι στα πρώτα κεφάλαια της Γένεσης. Ο ποιητικός βιβλικός λόγος  θέλοντας να μιλήσει για το Θεό, τις  ιδιότητές Του και τη σχέση που έχει ο Πλάστης με τα δημιουργήματά Του, ανοίγει συζήτηση για τη δημιουργία της κτίσης και του ανθρώπου. Ταυτόχρονα οι εικόνες της ζωής των πρωτοπλάστων που υπάρχουν στο κείμενο,  δίνουν την ευκαιρία να κατανοηθούν πολλά για τη σχέση των κτισμάτων. Ας παρατεθούν  κάποιες από αυτές.
Ο Θεός μόλις δημιουργεί τον πρώτο άνθρωπο τον εγκαθιστά στον κήπο της Εδέμ. Η εντολή του είναι σαφής: Να τον καλλιεργεί και να τον προσέχει (Γεν. 2,15). Ταυτόχρονα φέρνει όλα τα ζώα του αγρού και τα πτηνά του ουρανού εμπρός στον άνθρωπο για να τα ονομάσει (2,19). Η ονομασία δε σημαίνει κυριαρχία, αλλά ευθύνη για τον κόσμο. Ο άνθρωπος είναι υποχρεωμένος να ενδιαφέρεται για όλα τα πλάσματα της Δημιουργίας, γνωρίζοντας πως η εντολή του Θεού σημαίνει ότι  είναι μέλος της και διαχειριστής που πρέπει να παραδώσει αυτό που παρέλαβε στους επόμενους και όχι αφέντης και καταστροφέας που ενεργεί σαν να μη υπάρχει προοπτική [18].
Ταυτόχρονα η απομάκρυνση από το Θεό έχει σαν συνέπεια την αποξένωση από την κτίση. Φοβερός φαντάζει ο λόγος της Παλαιάς Διαθήκης: «….Καταραμένη θα είναι η γη εξαιτίας (του ανθρώπου)…Αγκάθια και τριβόλια θα σου βλασταίνει…» (Γεν. 3, 17-18)[19]. Και εδώ δε μπορεί να μη θυμηθεί κάποιος το λόγο του αποστόλου Παύλου: «Ξέρετε πως η κτίση υποτάχτηκε κι αυτή στη φθορά, όχι γιατί έφταιγε, αλλά γιατί έτσι θέλησε αυτός που την υπέταξε. Έχει όμως πάντοτε την ελπίδα, κι αυτή ακόμη η κτίση, πως θ’ απελευθερωθεί από την υποδούλωση στη φθορά, και θα μετάσχει στην ελευθερία που θ’ απολαμβάνουν τα δοξασμένα παιδιά του Θεού. Ξέρουμε καλά ότι τώρα όλη η κτίση στενάζει και κραυγάζει από  πόνο, σαν την ετοιμόγεννη γυναίκα» (Ρωμ. 8, 20-22).
Η βιβλική αντίληψη που νοηματοδοτεί την αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με την κτίση, συνεχίζεται και στο έργο των Πατέρων της Εκκλησίας. Στα συγγράμματά τους και στους λόγους τους δεν αφήνουν  περιθώρια για υποβάθμιση της θέσης της. Σαν κατασκεύασμα του Θεού είναι αγαθή[20], συμμετέχει των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος[21], είναι δημιούργημα της θείας δύναμης[22], ανακαινίζεται με την Ανάσταση του Χριστού[23], είναι εικόνα της θεϊκής βούλησης[24], ελευθερώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος που την αγιάζει[25], ενώ συμπάσχει με τον άνθρωπο[26].
………………………………………………………………………………………….
Έχει τονιστεί και στην αρχή ότι η θεολογία δεν έχει τη δυνατότητα να προσφέρει τεχνικές λύσεις στα σοβαρά προβλήματα που απασχολούν το σημερινό άνθρωπο, όπως είναι αυτό των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών[27]. Νομίζουμε όμως ότι η εκζήτηση της αυθεντικότητας, η προσπάθεια για να γίνει η ζωή μας όσο το δυνατό πιο απλή και η ανάγκη για μεγαλύτερο σεβασμό από τον άνθρωπο των κανόνων που καθόριζαν πάντα  τις σχέσεις των όντων, μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση  της προτεραιότητας να αποκτήσει η ζωή μία ποιότητα, που όλοι, όσοι διαμένουμε σε αυτόν τον υπέροχο –παρ’ όλα τα προβλήματά του – πλανήτη τη δικαιούμαστε.
Δρ Νίκος Παύλου

[1] Γρηγορίου Νύσσης, Λόγος εις τους κοιμηθέντας 32.  ΒΕΠΕΣ,  τ. 126, 27-28
[2] Βλ. Νίκου Νησιώτη, Η πνευματολογική Χριστολογία της φύσεως και οι συνέπειές της για την οικολογία και τον ολικό ανθρωπισμό, στον συλλογικό τόμο «Άνθρωπος και Περιβάλλον», Πάφος 1994, σελ. 63.
[3] Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί και στον ελληνικό χώρο ένας ενδιαφέρων διάλογος, κυρίως από την πλευρά θεολόγων, για τη σχέση Θεολογίας – Οικολογίας. Ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής έργα: Β. Γιούλτσης, Κάλλιστος Γουέαρ, Γ. Μαντζαρίδης, Ν. Νησιώτης, Δ. Στανιλοάε, Σ. Φωτίου: Άνθρωπος και Περιβάλλον, Δοκίμια για τη σχέση του ανθρώπου με τον περιβάλλοντα κόσμο, Πάφος 1994,  Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα, Η κτίση ως ευχαριστία, Αθήνα 1992, Αν Κεσελόπουλου, Άνθρωπος και Φυσικό Περιβάλλον, Αθήνα 1989, Οικονόμου Ηλίας, Θεολογική Οικολογία, Θεωρία και Πράξη, Αθήνα 1994, Θεοδότα Νάντσου, Μωϋσής Κουρουζίδης (επιμ.) Οικολογία και Εκκλησία, Αθήνα 1999 (όπου και παρουσίαση της σχετικής ελληνικής βιβλιογραφίας για το θέμα).
[4] Για τα γενετικώς τροποποιημένα προϊόντα (μεταλλαγμένα), βλ. Ιωαννίδης Δημήτρης, Βιοτεχνολογία και αγροδιατροφικό σύστημα, Αθήνα 2000, Κυριακίδης Δημήτρης, Βιοτεχνολογία, Θεσσαλονίκη 2000, Τσαπικούνης Φάνης,  Βιοτεχνολογία, Αθήνα 1999, ενώ για το νομικό πλαίσιο που διέπει τα παραπάνω προϊόντα  βλ. Ένωση Ελλήνων Αστικολόγων, Βιοτεχνολογία και Αστικό δίκαιο, Αθήνα-Κομοτηνή 2000
[5] Πρβλ. και Μ. Βασιλείου, Ότι ουκ έστιν αίτιος των κακών ο Θεός: «ToàtÒ ™sti tÕ kakÕn, ¹ toà Qeoà ¢llotr…wsij» 348. ΒΕΠΕΣ τ. 54, 96,11
[6]  Για το κείμενο των δύο έργων βλ. A. –J. Festugiere :Historia Monachorum in Aegypto, Bruxelles 1961 και G.J.M.Bartelink:
 Palladiii Helenopolitani Historia Lausiaca, Milano 1974. Ειδικά για τη «Λαυσαϊκή Ιστορία» βλ. και την έκδοση Buttler, Cambridge 1904.
[7] Για τον προβληματισμό γύρω από τα δύο κείμενα βλ. Δ. Μόσχος, «Η εσχατολογία στον αιγυπτιακό μοναχισμό επί τη βάσει των κατ’ Αίγυπτον μοναχών και της Λαυσαϊκής Ιστορίας», στο συλλογικό τόμο «Εκκλησία και Εσχατολογία», Αθήνα 2003, σελ. 194-195.
[8] Βλ. και Νικολάου Παύλου «Η οικολογική διάσταση της άσκησης των πρώτων μοναχών της Αιγύπτου» στο περιοδικό ΤΑΛΑΝΤΟ, Λάρισα, τ. 4/1997, σελ. 3 κ.ε.
[9] Η ιστορία του αββά Ελλή είναι από την «Ιστορία των μοναχών της Αιγύπτου». Στα κείμενα που παρατίθενται από την «Ιστορία των μοναχών της Αιγύπτου» χρησιμοποιείται η μετάφραση του Αρχ. Ηλία Μαστρογιαννόπουλου. Βλ. Ιστορία των Μοναχών της Αιγύπτου, Εισαγωγή και μετάφρασις Ηλ. Μαστρογιαννοπούλου, Αρχιμανδρίτου, Αθήναι 1970, στη σειρά Άνθη της Ερήμου,1, σελ. 100-105.
[10] «Ιστορία των μοναχών της Αιγύπτου, όπ. παρ. σελ. 80-84
[11] Η ιστορία του Μακάριου του Αλεξανδρινού είναι από τη «Λαυσαϊκή Ιστορία». Στα κείμενα που παρατίθενται από την Λαυσαϊκή Ιστορία  χρησιμοποιείται η μετάφραση του μοναχού Συμεών. Βλ. Παλλαδίου, «Λαυσαϊκή Ιστορία», Εισαγωγικά – Μετάφραση Μοναχού Συμεών, Άγιον Όρος 1980, σελ. 57-67.
[12]  όπ. παρ.
[13] Ο βίος του οσίου Ονουφρίου έχει μεταφραστεί στη νεοελληνική γλώσσα από το Π.Β.Πάσχο. Βλ. Π. Β. Πάσχου, Η εσωτέρα έρημος, Βίος και Πολιτεία Ονουφρίου του Μεγάλου με ανέκδοτα κείμενα στο πρωτότυπο και σε νεοελληνική μετάφραση, Αθήνα 1994.
[14] Για τη δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου, καθώς και για την πτώση των Πρωτοπλάστων βλ.  Σ. Αγουρίδη, Μύθος- Ιστορία-Θεολογία. Ανάλυση περικοπών από τα κεφ. 1-11 της Γενέσεως, στον τόμο Βιβλικές θεολογικές Μελέτες, Αθήνα 1993 και  από το έργο του Μιλτιάδη Δ. Κωνσταντίνου, Ρήμα Κυρίου κραταιόν, Αφηγηματικά κείμενα από την Παλαιά Διαθήκη,Θεσσαλονίκη 1988(2), βλ. τις ενότητες «Η δημιουργία του κόσμου (Γεν. α΄-β΄)»σελ. 48-87 και «Η πτώση ( Γεν. β΄-γ΄)», σελ. 86-116.
[15] Για το κοσμοείδωλο της Παλαιάς Διαθήκης βλ. Μιλτιάδη Δ. Κωνσταντίνου, Το κοσμοείδωλο της Παλαιάς Διαθήκης. Προϋποθέσεις θεολογικής θεώρησης του κόσμου. Ανάτυπο από τον 28οτόμο της Επιστημονικής Επετηρίδας της Θεολογικής Σχολής του Παν. Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1985.
[16] Ο όρος «περιπλανώμενοι χαρισματούχοι» είναι δανεισμένος από το βιβλίο του G. Theissen, Καίρια χαρακτηριστικά της κίνησης του Ιησού. Κοινωνιολογική θεώρηση. Μετ. Δ. Χαρισοπούλου – Θ. Σωτηρίου, Αθήνα 1997.
[17]  Η μετάφραση των χωρίων της Καινής Διαθήκης είναι των καθηγητών Π. Βασιλειάδη, Ι. Γαλάνη, Γ. Γαλίτη  και Ι. Καραβιδόπουλου, στην έκδοση της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας, Αθήνα 1989
[18] Βλ. και Σάββα Αγουρίδη: Εκκλησίες και Οικολογία. Εισήγηση σε συνέδριο οικολόγων στη Μονή Πεντέλης, Αθήνα , 5-7 Νοεμβρίου 1990. Δημοσιεύτηκε στο: Σ. Αγουρίδη: Οράματα και Πράγματα, Αθήνα 1990, σελ.358-362. Μεταξύ άλλων τονίζεται (σελ. 361-362): « Η Ορθόδοξη παράδοση παρουσιάζει ένα μεγάλο πλούτο συμβόλων και εικόνων μιας ενιαίας σύλληψης και αλληλεξάρτησης του κόσμου, ανθρώπων, φυτών, ζώων και της νεκρής ύλης. Πιστεύει στις ωδίνες αυτού όλου του κόσμου κατά τον απελευθερωτικό του αγώνα προς ένα νέο κόσμο αρμονικής συνύπαρξης όλων, μέσα στον καινό ουρανό και την καινή γη, όπου δικαιοσύνη κατοικεί (Β΄ Πέτρου 3, 13)»
[19] Η μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης είναι από την έκδοση της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας, Αθήνα 1997 σε τελική επιμέλεια Β. Τσάκωνα και Μ. Κωνσταντίνου
[20] Γρηγορίου Νύσσης, Προς Σιμπλίκιον, Περί Πίστεως 66. ΒΕΠΕΣ τ. 68, 185, 11-12
[21] Γρηγορίου Νύσσης Προς Σιμπλίκιον, Περί Πίστεως 66. ΒΕΠΕΣ τ. 68, 185, 14-15
[22] Γρηγορίου Νύσσης, Περί του Αγίου Πνεύματος. Κατά Μακεδονιανών των Πνευματομάχων.100. ΒΕΠΕΣ, τ.68,195,1-2
[23] MPG 43,465
[24] Μ. Αθανασίου , Κατά Αρειανών, Λόγος Πρώτος , MPG  26, 149
[25] Μεγάλου Βασιλείου, Επιστολαί 159 (Ευπατερίω και τη θυγατρί). ΒΕΠΕΣ, τ. 55, 182, 27-30
[26] Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Ερμηνεία εις την προς Ρωμαίους επιστολή, MPG 60,530.
[27]  Βλ. και τη  «Διακήρυξη βασικών αρχών βιοηθικής βασισμένων στην Ορθόδοξη Παράδοση» στο Ενημερωτικό Δελτίο της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας, τ. 5/2003 όπου μεταξύ άλλων ενδιαφερόντων, τονίζεται για το θέμα μας (σελ. 25): «Η παραγωγή, η χρήση και η απελευθέρωση στο περιβάλλον των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών και προϊόντων θα πρέπει να υπόκεινται σε κατάλληλες εγγυήσεις και να συνοδεύονται από μηχανισμούς ελέγχου, ούτως ώστε να αποφευχθεί βλάβη στην υγεία, στην ανθρώπινη ζωή ή στο περιβάλλον ως σύνολο. Τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα θα πρέπει να συνοδεύονται από σήμανση»

 

Ιωακείμ Γ΄, ο “Μεγαλοπρεπής”

Πατριάρχης και η Θεσσαλία

 ΛΑΜΠΡΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΙΕΡΑΡΧΗ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΟ ΑΓΩΝΙΣΤΗ

Τα πορίσματα  Επιστημονικού Συνεδρίου για τον Ιωακείμ  Γ΄, τον Πατριάρχη που υπέγραψε το 1882 την παραχώρηση των εκκλησιαστικών επαρχιών της Θεσσαλίας στην αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος 


Tην μεγάλη εκκλησιαστική προσωπικότητα, του από Θεσσαλονίκης (1874 – 1878) Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ του Γ΄ και το έργο που προσέφερε στη διάρκεια των δύο θητειών του στον οικουμενικό θρόνο (1878 – 1884 και 1901 – 1912) προκειμένου να καταστήσει το Πατριαρχείο σημείο αναφοράς και κέντρο της ορθόδοξης οικουμένης, ανέλυσαν διακεκριμένοι επιστήμονες  στο τριήμερο συνέδριο (3 – 5 Φεβρουαρίου) που πραγματοποιήθηκε στη συμπρωτεύουσα  μ’  αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την εις Κύριον εκδημία του.
Το Συνέδριο που είχε θέμα  «Ιωακείμ Γ΄, ο Μεγαλοπρεπής. Ο από Θεσσαλονίκης Οικουμενικός Πατριάρχης και η εποχή του» συνδιοργάνωσαν ο δήμος Θεσσαλονίκης και η τοπική Φιλόπτωχος Αδελφότης Ανδρών, υπό την αιγίδα της Αυτού Θειοτάτης Παναγιότητος του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου.
Οι εργασίες του Συνεδρίου ξεκίνησαν στην αίθουσα διαλέξεων της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών με κεντρικό ομιλητή τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου της Εκκλησίας της Κρήτης και καθηγητή Εκκλησιαστικής Ιστορίας στο Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ, κ. Ανδρέα (Νανάκη), ο οποίος με τη μεστή ομιλία του ανέδειξε το πολυσχιδές έργο προσφοράς στη Ρωμιοσύνη και το απαράμιλλο εκκλησιαστικό φρόνημα του Ιωακείμ Γ΄,  του Πατριάρχη που, όπως τονίσθηκε από τον ομιλητή, «αγαπήθηκε μέχρι λατρείας από το Γένος μας».
Η ισχυρή προσωπικότητά του Ιωακείμ, η ικανότητα να συλλαμβάνει, να επεξεργάζεται, να δίνει λύση στα προβλήματα και προοπτική στα θέματα που απασχολούσαν την εποχή του και το Πατριαρχείο, ως εθναρχικό κέντρο του εξωελλαδικού ελληνισμού, δημιούργησαν θαυμασμό προς το πρόσωπο του Ιωακείμ, σε ένα μεγάλο μέρος των αρχιερέων, των ιερέων, των λογάδων, των προυχόντων και του απλού λαού. Σε πολλά εικονοστάσια της Ανατολής οι ρωμιοί είχαν τοποθετήσει μαζί με τις εικόνες των αγίων και τη φωτογραφία του.
Η ΚΟΝΤΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
 
Κατά την πρώτη του πατριαρχία ο Ιωακείμ έζησε με το όραμα της ενότητας του ορθοδόξου κόσμου, μέσα από τη συνύπαρξη και συνεργασία όλων των ορθοδόξων στο πλαίσιο μιας ορθόδοξης κοινοπολιτείας, όπου ο Οικουμενικός θρόνος θα είχε καθοριστικό ρόλο και λόγο. Στα προβλήματα που αντιμετώπιζε όταν ο σουλτάνος ήθελε να περιορίσει τα προνόμια με τα οποία οργανώναν τη ζωή τους οι χριστιανοί μέσα στην οθωμανική αυτοκρατορία, προστέθηκε και η διάστασή του με τη κυβέρνηση Τρικούπη (1874 – 1894), η οποία αδυνατούσε να κατανοήσει τον ευρύτερο, διορθόδοξο και οικουμενικό χαρακτήρα του Πατριαρχείου. Ο Τρικούπης προσλάμβανε το Πατριαρχείο ως μέσον για άσκηση αθηνοκεντρικής πολιτικής, ως εθνοποιητικό μηχανισμό για τους ομογενείς μας στην οθωμανική αυτοκρατορία. Γι’ αυτό ζητούσε τόσο από τον Πατριάρχη, όσο και από τους αρχιερείς, να ενεργούν ως αποδέκτες των υποδείξεων και εντολών της ελληνικής κυβέρνησης. Αντιμετώπιζε τους ιεράρχες περίπου ως προξένους, ως υπηρεσία του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, παραλλήλιζε δηλαδή η κυβέρνηση της Αθήνας τη θέση και σχέση των ιεραρχών, με εκείνη των Ελλήνων προξένων, και ζητούσε να συστοιχίζονται, σύμφωνα με τις προτροπές και υποδείξεις του εθνικού κέντρου της Αθήνας.
Διαφορετική όμως υπήρξε η άποψη του Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄. Πίστευε στο Πατριαρχείο ως κέντρο της ορθόδοξης οικουμένης. Ηθελε να έχει καθοριστικό λόγο στην άσκηση των εκκλησιαστικών αρμοδιοτήτων και στην χάραξη της εκκλησιαστικής του αποστολής.
Η ΣΤΡΟΦΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
Στην αρχή, ωστόσο, του 20ου αιώνα ο Ιωακείμ αντιλαμβάνεται ότι μέσα από την επικείμενη δίνη των εθνικών αντιπαραθέσεων θα δοκιμαστεί η ορθόδοξη οικουμένη, που έχει κέντρο της την Κωνσταντινούπολη. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο στην περίοδο αυτή σημειώνεται η στροφή του Ιωακείμ προς την Αθήνα και η σύνδεση του Πατριαρχείου με το εθνικό κέντρο. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι ο Ιωακείμ επάνδρωσε τη Μακεδονία, που δοκιμαζόταν εκείνο τον καιρό από τον βουλγαρικό εθνικισμό και την εξαρχία, με νέους και δυναμικούς αρχιερείς, πτυχιούχους της θεολογικής σχολής της Χάλκης και εμφορουμένους από την εθνική συνείδηση, την εθνική ιδέα και ιδεολογία. Σε αντίθεση, λοιπόν, με την πρώτη του πατριαρχία (1878-1884) που υπερασπίσθηκε την ορθόδοξη οικουμένη, στη δεύτερη πατριαρχία του (1901 – 1912) στράφηκε σταθερά προς το εθνικό μας κέντρο, την Αθήνα, όπου προς το τέλος της πατριαρχίας του είχε κυριαρχήσει η προσωπικότητα του Ελευθερίου Βενιζέλου. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη διάρκεια της πρώτης πατριαρχίας του ο Ιωακείμ με τον Πατριαρχικό και Συνοδικό Τόμο του 1882 παραχώρησε στην αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος τις επαρχίες της Θεσσαλίας
(η οποία ενσωματώθηκε στην Ελλάδα το 1881 μετά τη συνθήκη του Βερολίνου το 1878), ενώ το 1879 ανεγνώρισε ως αυτοκέφαλη την Εκκλησία της Σερβίας
ΠΡΟΤΥΠΟ ΙΕΡΑΡΧΗ
          Πρόκειται για ένα μεγάλο Οικουμενικό Πατριάρχη, ο οποίος συνδέεται και τέμνει δύο εποχές και δύο κόσμους. Την προεθνική εποχή, με τον κόσμο των αυτοκρατοριών και την εποχή των εθνοτήτων με την κυριαρχία του έθνους – κράτους.  Ο Πατριάρχης Ιωακείμ υπήρξε μία εκκλησιαστική προσωπικότητα, η οποία είχε το χάρισμα να προσλαμβάνει το μεταβαλλόμενο κόσμο, να τοποθετείται σ’ αυτόν και να διαμορφώνει το αύριο του Οικουμενικού Πατριαρχείου και το μέλλον του οριοθετώντας τους σκοπούς και τους στόχους του μέσα στο χρόνο
* Μέσα από αυτό το επιστημονικό συνέδριο στη Θεσαλονίκη καταδείχτηκε η πολυσχιδής προσωπικότητα του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’, του από Θεσσαλονίκης,  η δράση του και οι πρωτοβουλίες του σε διάφορα εκκλησιαστικά ζητήματα της εθναρχίας, σε εθνικά και κοινωνικά θέματα ανακύψαντα κατά την εποχή του. Μια εποχή μετάβασης από το σχήμα των αυτοκρατοριών στο κράτος – έθνος στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ουαιώνα. Η εποχή που μελετήθηκε στο συνέδριο θυμίζει τη δική μας μετάβαση από τον 20ο στον 21ο αιώνα και το πέρασμα από το εθνικό κράτος στην παγκοσμιοποίηση και την κοινωνία των πολιτών. Σε μια εποχή βομβαρδισμένη από άπειρες πληροφορίες και με έλλειψη προτύπων προς μίμηση ο Ιωακείμ Γ΄ αγωνιζόμενος μέχρι τελευταίας πνοής για τα δίκαια του Γένους μας, της Ρωμιοσύνης, του Ελληνισμού, αποτελεί, εν μέσω των πολλών και ποικίλων δοκιμασιών μας, λαμπρό πρότυπο και μεγάλο σύμβολο.
 
 
Xάρης Ανδρεόπουλος είναι ιστορικός θεολόγος M.Sc., καθηγητής (ΠΕ01) στο Γυμνάσιο και το ΓΕΛ  Γαλαξιδίου (http://gym-galax.blogspot.com )

 

Top