της Ελένης Κακούρη,  (Β1, Λύκειο)

H ιστορία διαδραματίζεται στη δεκαετία του ’30 (εποχή του Μεσοπολέμου) μετά την μεγάλη οικονομική ύφεση του ’29 (Great Depression) στην περιοχή της Καλιφόρνιας και συγκεκριμένα στην Κοιλάδα της Σαλίνας. Κεντρικοί ήρωες ο μικρόσωμος, αλλά οξυδερκής Τζωρτζ και ο φίλος του Λένι, πνευματικά καθυστερημένος αλλά με μεγάλη σωματική δύναμη, με ιδιαίτερη αγάπη για απαλά πράγματα. Άνεργοι και έχοντας μόνον ο ένας τον άλλο, μέσα στη μοναξιά και την αποξένωσή τους, ονειρεύονται ένα δικό τους σπίτι. Τελικά βρίσκουν δουλειά σε ένα ράντσο στην Κοιλάδα της Σαλίνας κοντά στο Σόλενταντ. Όμως η τύχη δεν θα είναι με το μέρος τους και το Αμερικάνικο Όνειρο μάλλον δεν θα βγει αληθινό.

Στο βιβλίο αυτό ο Στάινμπεκ μέσω της φιλίας των δύο ανδρών Λένι και Τζορτζ παρουσιάζει θέματα όπως η μοναξιά, η φιλία μεταξύ ανδρών, η ελευθερία, η αθωότητα, το Αμερικάνικο όνειρο κτλ.

Ο Λένι και ο Τζορτζ είναι δύο άνεργοι φίλοι, οι οποίοι ψάχνουν δουλειά σε ένα ράντσο στο Σόλενταντ της Καλιφόρνιας. Oι δύο φίλοι είχαν απολυθεί από την προηγούμενή τους δουλειά εξαιτίας του Λένι. Αναλυτικότερα, ο Λένι λόγω της αγάπης του για απαλά πράγματα είχε πιάσει το φόρεμα μιας κοπέλας και δεν το άφηνε, κάνοντας την να πιστέψει ότι ήθελε να της κάνει κακό. Έτσι οι δύο φίλοι έφυγαν κυνηγημένοι. Όταν πια ξεφεύγουν το κίνδυνο καταλαβαίνουμε ότι ο Λένι είναι πνευματικά καθυστερημένος και ότι ο Τζορτζ είναι υπεύθυνος για εκείνον, πράγμα το οποίο δυσκολεύει την ζωή του, τον κάνει όμως και ξεχωριστό. Οι δύο φίλοι όμως έχουν και ένα όνειρο, να αποκτήσουν μια φάρμα μαζί. Το όνειρο αυτό επαναλαμβάνει συχνά ο Τζορτζ στο Λένι και ειδικά το κομμάτι με τα κουνέλια (αγάπη του για απαλά πράγματα), αφού τον γαληνεύει και τον καθησυχάζει. Όταν πια φτάσουν στο ράντσο και προσληφθούν, θα ξεκινήσουν και τα προβλήματα. Ο μικρόσωμος γιος του ιδιοκτήτη του ράντσου (Κέρλυ) ζηλεύει τον Λένι επειδή είναι μεγαλόσωμος και προκαλεί τον Λένι, ο οποίος του τσακίζει το χέρι. Επίσης, γνωρίζουμε την γυναίκα του Κέρλυ η οποία λόγω της μοναξιάς της προσεγγίζει τον Λένι. Ο Τζορτζ προειδοποιεί τον Λένι, μα θα είναι αργά. Εκείνος λόγω της πνευματικής αναπηρίας του και της μεγάλης δύναμής του θα πνίξει σε μία στιγμή έντασης κατά λάθος τη γυναίκα του Κέρλυ. Με αυτή του την πράξη ο Τζορτζ θα πρέπει να πάρει μια δύσκολη απόφαση,  να σκοτώσει τον φίλο του ενώ του μιλάει για το όνειρό τους ή να αφήσει τον όχλο να τον λιντσάρει. Ο Τζορτζ θα αποφασίσει να δώσει μόνος του το τέλος και μαζί με το τέλος του φίλου του θα έρθει το τέλος του ονείρου του, αλλά και του ίδιου του εαυτού, αφού χωρίς τον Λένι πια θα είναι ένας συνηθισμένος περιπλανώμενος εργάτης.

Οι κεντρικοί ήρωες του βιβλίου είναι ο Λένι και ο Τζορτζ.

O Λένι αν και είναι ένας από τους δύο κύριους χαρακτήρες του έργου, είναι και ο λιγότερο δυναμικός. Δεν υπάρχει εξέλιξη του χαρακτήρα του, δηλαδή ο αναγνώστης σε όλο το έργο βλέπει τον Λένι, όπως παρουσιάζεται και στις πρώτες σελίδες του βιβλίου. Ο Λένι είναι ψηλός, μεγαλόσωμος και πολύ δυνατός. Ακόμα, του αρέσει να χαϊδεύει απαλά πράγματα, τον διακατέχει μια παιδική αθωότητα λόγω της πνευματικής του αναπηρίας και είναι απόλυτα αφοσιωμένος στον Τζορτζ και στο όνειρό τους. Aυτά του τα χαρακτηριστικά επιβεβαιώνονται καθ’όλη τη διάρκεια του βιβλίου. Αν και οι συνεχείς παρουσιάσεις αυτών των χαρακτηριστικών καθιστούν τον Λένι έναν επίπεδο χαρακτήρα, η απλότητα του Λένι είναι βασική για την εξέλιξη της πλοκής. Και αυτό συμβαίνει , επειδή το ‘Άνθρωποι και Ποντίκια’ είναι ένα μικρό έργο που πρέπει όμως να καταφέρει να επηρεάσει ψυχικά τον αναγνώστη. Ακόμα, η  τραγωδία του βιβλίου είναι ένα κομμάτι αναπόφευκτο και γι’αυτό ο αναγνώστης πρέπει από την αρχή να καταλάβει ότι ο Λένι είναι καταδικασμένος, ώστε να συμπάσχει μαζί του. Ο Στάινμπεκ το καταφέρνει αυτό, δημιουργώντας ένα πρωταγωνιστή που κερδίζει την συμπάθεια του αναγνώστη, επειδή δεν μπορεί να κάνει τίποτα για τα γεγονότα που θα επακολουθήσουν. Είναι τελείως απροστάτευτος. Δεν μπορεί να αποφύγει τους κινδύνους που του παρουσιάζονται όπως με τον Κέρλυ ή και με τη γυναίκα του Κέρλυ. Η αθωότητά του, του προσδίδει μία καλοσύνη που δεν μπορεί να είναι ρεαλιστική, παρά μόνο ποιητική. O ενθουσιασμός του για το όραμα της μελλοντικής του φάρμας πείθει τον Τζορτζ και άλλους χαρακτήρες (Κάντυ, Κρουκς), αλλά και τους αναγνώστες ότι ένας τέτοιος παράδεισος είναι εφικτός. Παρ’ όλα αυτά ο Λένι είναι ο χαρακτήρας που ο Στάινμπεκ τον βάζει να καταστραφεί, ένας χαρακτήρας που η αθωότητά του επιβεβαιώνει απλώς αυτή την αναπόφευκτη καταστροφή.

 Ο Τζορτζ είναι μικροκαμωμένος, με έντονα χαρακτηριστικά και οξυδερκής. Χάνει εύκολα την ψυχραιμία του, αλλά είναι στοργικός και αφοσιωμένος φίλος. Ακόμα αν και πολλές φορές διαμαρτύρεται για τη ζωή του με τον Λένι, μένει πιστός στη δέσμευσή του να τον προστατεύει. Από τις πρώτες λέξεις του Τζορτζ (προειδοποιεί τον Λένι να μην πιει πολύ νερό για να μην αρρωστήσει) φαίνεται το είδος της φιλίας τους. Ακόμα, αντιθέτως με τον Λένι ο χαρακτήρας του Τζορτζ αλλάζει κατά τη διάρκεια της πλοκής. Ο αναγνώστης καταλαβαίνει ότι ο Τζορτζ είναι ικανός να αλλάξει, όταν σε μια κουβέντα του με τον Σλιμ παραδέχεται ότι στο παρελθόν είχε παρενοχλήσει τον Λένι για δική του διασκέδαση. Από τότε ο Τζορτζ κατάλαβε ότι είναι λάθος να εκμεταλλεύεσαι τους πιο αδύναμους. Στο ‘Άνθρωποι και Ποντίκια’ ο Τζορτζ αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι ο κόσμος είναι σχεδιασμένος να τα βάζει με τους αδυνάτους. Στην αρχή του βιβλίου ο Τζορτ είναι ιδεαλιστής. Παρ’ όλη την σκληρή εξωτερική του εμφάνιση, πιστεύει στο όνειρο της μελλοντικής του φάρμας καθώς είναι η μόνη διέξοδος εκείνου και του Λένι από τον σκληρό κόσμο. Πυροβολώντας τον Λένι τον σώζει από έναν μαρτυρικό θάνατο, αλλά δίνει τέλος στο όνειρό του για έναν τέλειο, αδελφικό κόσμο.

 O αφηγητής είναι τριτοπρόσωπος και παντογνώστης, αλλά δεν εμβαθύνει στις σκέψεις και στα συναισθήματα των χαρακτήρων. H γλώσσα είναι απλή, άμεση, αλλά και σοβαρή. Με αυτό τον τρόπο ο Στάινμπεκ θέλει να δείξει ότι η ιστορία και του πιο απλού ανθρώπου είναι σημαντική, ακόμα και αν αυτοί είναι απλοί εργάτες. Το είδος της γραφής του είναι αυτό του νατουραλισμού. Ακόμα, χρησιμοποιεί και τον συμβολισμό.

Ο Στάινμπεκ  στο βιβλίο αυτό θίγει διάφορα κοινωνικά προβλήματα και αξίες:

Φιλία:

Ο Τζορτζ και ο Λένι διακατέχονται από μία πολύ δυνατή φιλία, μια φιλία που τους κάνει να ξεχωρίζουν από τους άλλους. Λόγω αυτής της φιλίας το όνειρό τους φαντάζει αληθινό, όχι μόνο σε αυτούς αλλά και στους άλλους χαρακτήρες. Ακόμα, όλοι νιώθουν την ανάγκη να ζήσουν ενωμένοι, σαν αδέρφια, η ανταγωνιστική φύση όμως τον ανθρώπων τους εμποδίζει. Αν και η φιλία του Τζορτζ και του Λένι αποτυχαίνει είναι το κύριο στοιχείο στο οποίο βασίζει ο Στάινμπεκ τον ιδανικό του κόσμο.

Αμερικάνικο Όνειρο:

Oι περισσότεροι χαρακτήρες στο Άνθρωποι και Ποντίκια ονειρεύονται σε κάποιο σημείο του βιβλίου μια διαφορετική ζωή. Η γυναίκα του Κέρλυ πριν πεθάνει παραδέχεται ότι ήθελε να γίνει στάρ του σινεμά.

Ο Κρουκς ονειρευέται μια θέση στην φάρμα του Λένι και του Τζορτζ, το ίδιο και ο Κάντι. Όμως πριν ακόμα αρχίσει ιστορία, λόγω διαφόρων συνθηκών αυτά τα όνειρα δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν. Για παράδειγμα, η γυναίκα του Κέρλυ έχει μπει σε έναν δυστυχισμένο γάμο από τον οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει. Αυτό που προσδίδει στα όνειρα όμως τον όρο ‘Αμερικάνικο’ είναι ότι οι χαρακτήρες εύχονται για αληθινή ευτυχία και την ελευθερία να ακολουθήσουν τις πραγματικές επιθυμίες τους. Το όνειρο του Τζορτ και του Λένι να αποκτήσουν μια φάρμα που θα τους διατηρεί και θα τους προστατεύει από τον αφιλόξενο κόσμο, είναι αντιπροσωπευτικό του Αμερικάνικου ιδεώδους.

 Μοναξιά:

Πολλοί από τους χαρακτήρες παραδέχονται ότι υποφέρουν από μοναξιά. Ο Τζορτζ στην αρχή του βιβλίου <<ομολογεί>> στον Λένι ότι η ζωή ενός εργάτη σε ράντσο είναι από τις πιο μοναχικές. Άνδρες σαν τον Τζορτζ που πηγαίνουν από φάρμα σε φάρμα δεν έχουν κάποιον που να τους συντροφεύει. Όσο προχωράει η ιστορία, ο Κάντι, ο Κρουκς και η γυναίκα του Κέρλυ παραδέχονται τη βαθιά μοναξιά που νιώθουν. Το γεγονός ότι παραδέχονται σε άτομα ξένα προς αυτούς τον φόβο τους να παραμεριστούν από τους άλλους, δείχνει την απελπισία τους. Σε ένα κόσμο χωρίς φίλους να στηριχθούν, θα πρέπει να το κάνουν οι ξένοι. Καθένας από τους χαρακτήρες ψάχνει για ένα φίλο, να μοιραστεί τον κόσμο μαζί του. Παρ’ όλα αυτά, η συντροφικότητα αυτού του είδους μοιάζει αδύνατη. Στο τέλος, για τον Τζορτζ, η συντροφικότητα αυτή πεθαίνει μαζί με τον Λένι και όπως είχε προβλέψει στην αρχή, θα περάσει μια ζωή μόνος.

 H θέση των γυναικών:

Η απεικόνιση θηλυκών χαρακτήρων στο Άνθρωποι και Ποντίκια είναι περιορισμένη και διόλου κολακευτική. Από την αρχή μαθαίνουμε ότι ο λόγος εκδίωξης των δύο φίλων από την προηγούμενη φάρμα ήταν εξαιτίας μιας γυναίκας. Παρεξηγώντας την αγάπη του Λένι για απαλά πράγματα, τον κατηγορεί για βιασμό, επειδή της τραβούσε το φόρεμα της. Αν και ο Τζορτζ μαλώνει τον Λένι για τη συμπεριφορά του, είναι πεπεισμένος ότι οι γυναίκες είναι πάντα η πηγή των προβλημάτων. Πιστεύει ότι η θελκτικότητά τους παρασύρει τους άνδρες σε ακραίες συμπεριφορές, οι οποίες δεν θα υπήρχαν αν δεν υπήρχαν και εκείνες.  Η γυναίκα του Κέρλυ, ο μόνος γυναικείος χαρακτήρας στο Άνθρωποι και Ποντίκια, αρχικά <<υποστηρίζει>> την αντίληψη του Τζορτζ για τις γυναίκες. Απογοητευμένη με τον γάμο της και τη ζωή στη φάρμα, συνεχώς ψάχνει κάτι για να περάσει την ώρα της, προκαλώντας προβλήματα στους άλλους. Το συνεχές φλερτάρισμα της με τον Λένι δε θα σφραγίσει μόνο τη δική της μοίρα, αλλά και των άλλων. Παρ’ όλα αυτά ο Στάινμπεκ μας δείχνει και μια πιο συμπονετική όψη της γυναίκας του Κέρλυ, αφήνοντάς την να μας μιλήσει για τη δυστυχία της και την ελπίδα της για μια καλύτερη ζωή. Όμως στον ουτοπικό κόσμο του Στάινμπεκ,ο οποίος είναι φτιαγμένος γύρω από τους αδελφικούς δεσμούς μεταξύ των ανδρών, οι γυναίκες δεν έχουν καμία θέση.

 Ο άνθρωπος ως <<αρπακτικό>>:

Το Άνθρωποι και Ποντίκια μας διδάσκει ένα πικρό μάθημα όσον αφορά τη φύση της ανθρώπινης ύπαρξης. Όπως ανέφερα και στο κομμάτι της μοναξιάς, όλοι σχεδόν οι χαρακτήρες αναφέρουν ότι νιώθουν μόνοι ή αποξενωμένοι και για αυτό συμβιβάζονται και με έναν ξένο να ακούσει τις ανησυχίες τους. Oι χαρακτήρες αν και απομονωμένοι και αδύναμοι,  επιδιώκουν να καταστρέψουν αυτούς που είναι ακόμα πιο αδύναμοι. Το πιο τρανταχτό παράδειγμα είναι όταν ο Κρουκς-ο οποίος είναι ένας μαύρος άνδρας με καμπούρα που λαχταρά για συντροφικότητα- κοροϊδεύει τον Λένι για το όνειρό του και την εξάρτησή του από τον Τζορτζ. Σε σκηνές σαν αυτή, ο Στάινμπεκ προβάλλει μία αλήθεια, ότι η καταπίεση δεν ασκείται μόνο από τον πιο δυνατό ή τον πιο ισχυρό. Ο Κρουκς φαίνεται δυνατός όταν ο Λένι αρχίζει να κλαίει, επειδή πιστεύει ότι κάτι έχει συμβεί στον Τζορτζ, όπως και η γυναίκα του Κέρλυ νιώθει δυνατή όταν απείλησε τον Κρουκς ότι τον λιντσάρουν. Συνοψίζοντας, το βιβλίο υπονοεί ότι η πιο φανερή μορφή δύναμης που χρησιμοποιείται για να καταπιέζει τους άλλους πηγάζει από την ίδια την αδυναμία.

 Tέλος, ο Στάινμπεκ είναι συμπονετικός προς τους χαρακτήρες του, αλλά δεν πρόκειται να δημιουργήσει ένα ευτυχισμένο τέλος για αυτούς. Αντιθέτως, αντιπαραθέτει τον πραγματικό κόσμο της φτώχειας, τον περιορισμένων κοινωνικών ρόλων, της ανθρώπινης μισαλλοδοξίας και βίας με τον ονειρικό κόσμο της ελευθερίας, της ευμάρειας, της φιλίας και της αφοσίωσης. Αυτή έντονη αντιπαράθεση αποκαλύπτει πως το Αμερικάνικο Όνειρο, ήταν απλώς ένα όνειρο χωρίς καμία ελπίδα πραγματοποίησης.

Μου άρεσε ο νατουραλιστικός τρόπος γραφής του και ο συμβολισμός που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας. Ακόμα, μου άρεσε ότι οι χαρακτήρες του δεν ήταν ούτε περίπλοκοι , αλλά ούτε και απλοί. Θα το πρότεινα σε άτομα που τους αρέσει η κλασσική λογοτεχνία και πιο συγκεκριμένα σε όποιον αρέσουν τα νατουραλιστικά βιβλία.