της Ευαγγελίας-Σοφίας Αρβανίτη (Β1, Λύκειο)

Στην σύγχρονη εποχή, η πρόοδος της τεχνολογίας είναι αναμφισβήτητη και ιδιαίτερα χρήσιμη στον άνθρωπο. Μάλιστα, η δημιουργία των ηλεκτρονικών βιβλίων είναι ένα καινούριο βήμα, μία καινοτομία των τελευταίων χρόνων για τον ψηφιακό τομέα. Με την εμφάνισή τους, ωστόσο, τέθηκε αναπόφευκτα το ερώτημα για τη «μοίρα» του συμβατικού βιβλίου και την προοπτική του βιβλίου γενικότερα στις μέρες μας.

Αρχικά, έχει νόημα να επισημάνουμε κάποια στοιχεία σχετικά με το παραδοσιακό βιβλίο, που μέχρι πρότινος Είχε χωρίς κανέναν ανταγωνισμό τα πρωτεία στην αγορά, αλλά και στις καρδιές των αναγνωστών. Η χρήση του ηλεκτρονικού βιβλίου δεν απαιτεί την επιπλέον γνώση για των χειρισμό κάποιου τεχνολογικού μέσου. Παράλληλα, το κόστος δεν αποτελεί πρόβλημα –αλλά μάλλον δικαιολογία-, αφού οι τιμές που έχουν καθιερώσει οι εκδοτικοί οίκοι καθιστούν την απόκτηση έντυπων βιβλίων δυνατή σε όλους. Για να μην αναφέρουμε, φυσικά, την πληθώρα άλλων τρόπων με τους οποίους μπορεί κάποιος να προμηθευτεί ένα τέτοιο βιβλίο (δανειστικές βιβλιοθήκες, παζάρια, ανταλλαγές κ.ά.). Ακόμη, αξίζει να τονίσουμε ότι η ανάγνωση του συμβατικού βιβλίου διεγείρει όλες τις αισθήσεις, με αποτέλεσμα μία εμπειρία πολύπλευρη και διαδραστική. Επιπλέον, έρευνες έχουν δείξει ότι οι αναγνώστες εκτιμούν, ταυτίζονται και δένονται με το υλικό βιβλίο, το οποίο αποτελεί φυσικό αντικείμενο, παρά με το απρόσωπο ψηφιακό.

Βέβαια, η προτίμηση παραδοσιακών βιβλίων έχει κάποια σημαντικά μειονεκτήματα τα οποία δεν μπορούμε να παραβλέψουμε. Πρώτα απ’ όλα, δεν είναι φιλικά προς το περιβάλλον, καθώς η δημιουργία τους απαιτεί τη χρήση μεγάλης ποσότητας χαρτιού, η οποία, επιπλέον, δεν ανακυκλώνεται, καθώς οι ιδιοκτήτες των βιβλίων προτιμούν να τα αποθηκεύουν σε βιβλιοθήκες. Έτσι, ερχόμαστε σε ένα δεύτερο μειονέκτημα, το οποίο είναι ο χώρος που καταλαμβάνουν τα έντυπα βιβλία και η δύσκολη μεταφορά τους. Ας τονίσουμε, επίσης, ότι, πολλές φορές, η εξάντληση των αντιτύπων ενός βιβλίου το καθιστά μη διαθέσιμο για αρκετό καιρό μέχρι την επόμενη ανατύπωση. Αλλά, φυσικά, αυτό δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει, διότι το παραπάνω δεν είναι παρά μία ακόμη στρατηγική των εκδοτικών οίκων για την μεγιστοποίηση του κέρδους. Η έκδοση βιβλίων δεν είναι, άλλωστε, παρά ένας ακόμη τομέας της αγοράς.

Όσον αφορά τα ψηφιακά βιβλία, το χαμηλό ή και ανύπαρκτο κόστος τους τα καθιστά ιδιαίτερα γοητευτικά σε όσους θέλουν να επενδύσουν στην απόκτησή τους, χωρίς να ξοδέψουν πολλά χρήματα. Το γεγονός ότι είναι άυλα και ότι το μόνο που χρειάζεται για την ανάγνωσή τους είναι μία ηλεκτρονική συσκευή, κάνει τόσο την αποθήκευση πολλαπλών συγγραμμάτων, όσο και τη μεταφορά τους εύκολη και γρήγορη. Επίσης, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφέρουμε ότι, καθώς πολλές ιστοσελίδες προσφέρουν υπηρεσίες μετάφρασης, η εύρεση μεταφράσεων που είναι μη διαθέσιμες σε έντυπη μορφή λύνει ένα σημαντικό πρόβλημα για πολλούς. Τέλος, οι δυνατότητες αλλαγής των οπτικών χαρακτηριστικών του κειμένου σε συνδυασμό με την πολυτροπικότητά του καθιστούν την ανάγνωση φιλική και εξατομικευμένη.

Φυσικά, το ηλεκτρονικό βιβλίο  έχει κι αυτό κάποια προβλήματα, τα οποία μπορεί να μην γίνονται άμεσα αντιληπτά λόγω της γοητείας των ψηφιακών μέσων στην εποχή μας. Καταρχάς, ενώ το ηλεκτρονικό βιβλίο είναι πάντα διαθέσιμο, τα απαραίτητα λογισμικά για την ανάγνωσή του αλλάζουν συνεχώς, χωρίς να υπάρχει εγγύηση ότι η καινούρια εκδοχή θα είναι συμβατή με τη συσκευή που χρησιμοποιεί κάποιος. Κι αυτό, βέβαια, χωρίς να αναφέρουμε το κόστος συντήρησης του ίδιου του ηλεκτρονικού μέσου. Σε ό,τι έχει να κάνει με τις αισθήσεις, παρατηρείται μία υποβάθμιση των υπολοίπων για χάρη της όρασης. Εδώ έγκειται και το εξής οξύμωρο: ενώ το ψηφιακό βιβλίο επικεντρώνεται γύρω από την όραση, η πολύωρη ανάγνωσή του μέσα από κάποια οθόνη είναι κουραστική και επιβλαβής για την αίσθηση που θέλει ναι ικανοποιήσει. Τέλος, τα ηλεκτρονικά βιβλία είναι ένας ακόμη λόγος να περνάμε χρόνο μπροστά από τις οθόνες μας.

Έχοντας λάβει υπ’ όψη όλα τα παραπάνω, μπορούμε να κάνουμε κάποιες υποθέσεις για την προοπτική του βιβλίου στην εποχή μας. Προσωπικά, πιστεύω ότι παρά τα όσα λέγονται μία ισορροπία μεταξύ των δύο μορφών βιβλίων μπορεί να επιτευχθεί με την συνύπαρξή τους. Αυτό συμβαίνει, διότι οι οπαδοί του συμβατικού βιβλίου δεν μπορούν να αλλάξουν αμέσως τις προτιμήσεις τους. Αλλά, με τον ίδιο τρόπο, οι λάτρεις των τεχνολογικών εξελίξεων δεν πρέπει να στερούνται απ’ το δικαίωμά τους να επιλέγουν σε τι μορφή θα διαβάζουν τα βιβλία που εκείνοι επιθυμούν.

Ωστόσο, κι αν ακόμη διαψευστώ με κάποιο τρόπο, αν, δηλαδή, κάποιο από τα δύο επικρατήσει έναντι του άλλου, το μόνο που έχω να πω ότι όσο ακόμα υπάρχουν βιβλία, η συζήτηση περί «καλύτερης μορφής» δεν έχει ιδιαίτερο νόημα. Σημαντική είναι η επιθυμία για ανάγνωση κι όχι ο τρόπος που επιλέγει καθένας μας για να την πραγματοποιήσει. Τέτοιες θεωρητικές συζητήσεις είναι ενδιαφέρουσες μεν, μη ουσιαστικές δε, γιατί αντί να κοιτάμε τη μεγάλη εικόνα, χανόμαστε στις λεπτομέρειες.

Συμπερασματικά, η ψηφιακή εποχή έχει πολλά να προσφέρει στον άνθρωπο μέσα από τις εφαρμογές των τεχνολογικών εξελίξεων. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το ηλεκτρονικό βιβλίο προσφέρεται ως μία εναλλακτική επιλογή αντί του παραδοσιακού, χωρίς, εντούτοις, να είναι αναγκαία η επικράτηση του ενός έναντι του άλλου.