Μπαίνοντας στην αίθουσα του κινηματογράφου, δεν περίμενα πως η ταινία που επρόκειτο να παρακολουθήσω θα με γέμιζε με τόσα συναισθήματα. Συναισθήματα που με δυσκολία θα μπορούσα να βγάλω από την σκέψη μου για τους ήρωες του «Τελευταίου Σημειώματος» .
Στη σημερινή περίοδο της αφωνίας και της αδράνειας, η ταινία του Βούλγαρη που παρακολουθήσαμε με την υπόλοιπη Τρίτη τάξη του σχολείου, εστιάζει σε γεγονότα που διαδραματίζονται το 1944 στην φυλακή του Χαϊδαρίου, όπου ο Ναπολέων Σουκατζίδης, ένας Κρητικός αγωνιστής του λαϊκού κινήματος, εκτελεί χρέη μεταφραστή ακούσια, γιατί αναγκάζεται από τους κατακτητές, στον υπολοχαγό των SS Καρλ Φίσερ.
Η σχέση των δύο πρωταγωνιστών θα μπορούσε να συγκριθεί με τη σχέση δύο ιδεολογιών, των δύο αντίπαλων κρατών, των δύο αντίθετων πολιτισμών που εμπλέκονται στον ελληνογερμανικό πόλεμο. Η αντίθεση αυτή των χαρακτήρων τους, τους φέρνει ολοένα και πιο κοντά στον θεατή. Ο καθένας θαυμάζει τον πράο και θαρραλέο Ναπολέοντα που αντιστέκεται στις πιέσεις των κατακτητών παρά το τίμημα της ανυπακοής του. Ταυτόχρονα εντυπωσιάζεται και από το υπόβαθρο του Καρλ, ο οποίος πίσω από το προσωπείο του σκληρού και αμείλικτου διοικητή κρύβει μια βαθιά ταραγμένη προσωπικότητα από τα γεγονότα του πολέμου.
Ο Βούλγαρης με την γνήσια απόδοση της πραγματικότητας του οδυνηρού πολέμου του ’40 και την επικοινωνία με τον θεατή, χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια, αντικατοπτρίζει μέσα από την ταινία την ανθρωπιά και την αξιοπρέπεια. Τα λόγια των πρωταγωνιστών επιλέγονται με προσοχή και τα βλέμματά τους είναι και το στοιχείο που στιγματίζει τον θεατή και του μεταφέρει τον συναισθηματικό φόρτο και το ηρωικό ιδεώδες που χαρακτηρίζει αυτές τις μορφές της ιστορίας .
Από την εξέλιξη των γεγονότων και την εξοικείωση με τους χαρακτήρες η ιστορία καταλήγει στην εκτέλεση των 200 κρατούμενων της φυλακής στο σκοπευτήριο της Καισαριανής την Πρωτομαγιά του 1944, εξαιτίας του θανάτου τεσσάρων Γερμανών στρατιωτικών. Μέσα από αυτή την κινηματογράφηση των αντιδράσεων των ανθρώπων αυτών και των πραγματικών γεγονότων, μεταφέρονται ιστορίες φόβου, φιλίας, συντροφικότητας και πίστης στην δύναμη των ιδεωδών, ήσυχες αλλά και θορυβώδεις λεπτομέρειες, που όμως συμβάλλουν στην συγκινητική και ρεαλιστική απόδοση της πραγματικότητας.
Το δραματικό στοιχείο της ταινίας κορυφώνεται όταν οι άνδρες, που επρόκειτο να εκτελεστούν, πανηγυρίζουν τον θάνατό τους στο κελί που μένουν στοιβαγμένοι. Και αυτό ακριβώς είναι που με συνεπήρε. Αντιμετώπιζα πλέον και την ταινία και την πολυαδικημένη από το σχολείο σύγχρονη ελληνική ιστορία διαφορετικά. Το Τελευταίο Σημείωμα ξεπερνά το διδακτικό κομμάτι και αντανακλά στην ψυχή όλων εκείνων που την παρακολουθούν τα πρόσωπα όλων εκείνων που πέθαναν για να ζούμε εμείς ελεύθεροι έστω και με περιορισμούς.
Τι μου έμεινε από όσα είδα; Εκτός από τα συγκλονιστικά βλέμματα των ηθοποιών που απέδιδαν όλο το μεγαλείο της ελληνικής ιστορίας και την περηφάνεια γιατί είμαι απόγονος όλων αυτών των ηρωικών μορφών, η φράση που έχει χαραχτεί στο μυαλό μου είναι η ατάκα ενός ηλικιωμένου κρατουμένου πριν την εκτέλεσή του. ‘’Εγώ αγόρι μου θα φύγω σαν άνθρωπος’’. Άνθρωπος,human, homme, mann… Ανθρωπιά. Ποια τελικά η σημασία αυτών των λέξεων; Ποιο το νόημα των πράξεων μας όσο ζούμε; Πόση ανθρωπιά αφήνουν πίσω μας οι πράξεις και οι αποφάσεις μας; Πόση ανθρωπιά χρειάζεται για να βελτιώσεις τον κόσμο; Οι απαντήσεις ποικίλουν. Άραγε θα μπορέσουμε να βρούμε ποτέ τις σωστές;
ΔΑΒΖΑΚΗ ΜΑΤΙΝΑ Γ1
