Η Γ” τάξη του 13ου Γυμνασίου Λάρισας οργανώσαμε μία εκπαιδευτική επίσκεψη σε κάποια από τα πιο όμορφα αξιοθέατα της πόλης μας, στο Α” Αρχαίο Θέατρο, στο Β” Αρχαίο Θέατρο και στο Φρούριο Λάρισας, γνωστό ως Μπεζεστένι .
Αρχικά επισκεφτήκαμε το Α” Αρχαίο Θέατρο, όπου ξεναγηθήκαμε μέσα σε αυτό και πληροφορηθήκαμε σχετικά με την Ιστορία του. Μέσω της ξενάγησης αυτής εκμαιεύσαμε πολλές πληροφορίες για το μνημείο αυτό, όπως ότι τo μεγαλειώδες Α΄ Αρχαίο Θέατρο της Λάρισας κατασκευάστηκε στο πρώτο μισό του 3ου αι. π.Χ. στις νότιες υπώρειες του λόφου “Φρούριο”, όπου βρισκόταν η οχυρωμένη Ακρόπολη της αρχαίας πόλης. Λειτούργησε μέχρι το τέλος του 3ου αιώνα ή τις αρχές του 4ου αι. μ.Χ., οπότε και διακόπηκε απότομα η ζωή του. Ένας σεισμός στα τέλη του 2ου αιώνα ή τις αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ. κατέστρεψε τον δεύτερο όροφο της σκηνής, τον δωρικό θριγκό και τμήμα του υπερέχοντος επιθεάτρου. Ένας δεύτερος ισχυρότατος σεισμός του 7ου αιώνα μ.Χ. επέφερε σχεδόν την ολοκληρωτική του καταστροφή. Κατέπεσε η μεγάλη στοά πίσω από τη σκηνή και υπέστησαν σοβαρές ζημιές τα αναλήματα.
Επίσης, μάθαμε για την δομή του Αρχαίου Θεάτρου, ότι η κατασκευή του συνδέεται άμεσα με τη λατρεία του θεού Διονύσου και την τέλεση θεατρικών παραστάσεων. Ήταν ακόμη κέντρο και της κοινωνικής ζωής των αρχαίων Λαρισαίων. Αυτό αποδεικνύεται από ένα πλήθος ευρημάτων, κυρίως επιγραφών και γλυπτών, που μας έχει απλόχερα αποδώσει με την ανασκαφή του.
Τον 1ο αι. π.Χ. μετατράπηκε από τους Ρωμαίους σε αρένα για την τέλεση αποκλειστικά και μόνο επίσημων εορταστικών εκδηλώσεων, μονομαχικών αγώνων, θηριομαχιών, παραστάσεων μίμων, σαλτιμπάγκων, μάγων και άλλων πολλών.
Πληροφορηθήκαμε για τα μέρη του θεάτρου, όπως είναι το κοίλο του αρχαίου θεάτρου της Λάρισας, το οποίο αποτελούσε η ίδια η πλαγιά του λόφου «Φρούριο», η οποία είχε διαμορφωθεί σε αναβαθμούς για την τοποθέτηση των εδωλίων. Στο μέσο περίπου του κοίλου είχε δημιουργηθεί περιμετρικά ένας διάδρομος πλάτους δύο μέτρων, το διάζωμα, που χρησίμευε για την άνετη διακίνηση των θεατών. Είναι στρωμένος με μεγάλες πλάκες λευκού μαρμάρου, οι οποίες πατούν πάνω σε ογκώδεις πωρόλιθους. Χώριζε το μνημείο σε επιθέατρο και κυρίως θέατρο.
Το επιθέατρο είχε την ακόλουθη δομή: Στο σημείο επαφής με το διάζωμα κατασκευάστηκε ένας ισχυρός αναλημματικός τοίχος ύψους 1,30μ, πλάτους 2,00μ, ο οποίος στην κύρια όψη του είχε επένδυση από λιθόπλινθους λευκού μαρμάρου. Το κάτω τμήμα του τοίχου κοσμείται με λέσβιο κυμάτιο. Στην αρχαιότητα το επιθέατρο θα είχε είκοσι κλίμακες ανόδου, είκοσι δύο κερκίδες, δεκαπέντε σειρές εδωλίων και ύψος περίπου 8,50μ.
Το κυρίως θέατρο χωριζόταν με δέκα κλίμακες ανόδου σε έντεκα κερκίδες, με είκοσι πέντε σειρές εδωλίων, εκ των οποίων η πρώτη ανήκε στη σειρά των προεδριών. Τα εδώλια πατούν πάνω σε σχιστολιθικές υποδομές και έχουν επιμελημένη εργασία λάξευσης τόσο στα μέτωπα όσο και στην άνω επιφάνειά τους, όπου υπάρχει εγκοπή που χρησίμευε, για να πατούν τα πόδια των θεατών των υπερκείμενων σειρών.
Την ορχήστρα, διαμέτρου 25.50μ., περιτρέχει κτιστός αποχετευτικός αγωγός πλάτους εξωτερικά 1,90μ. για την απομάκρυνση των όμβριων υδάτων. Είναι καλυμμένος και κατασκευασμένος με μαρμάρινες πλάκες, οι οποίες φέρουν επιμελημένη εργασία λάξευσης. Ο αγωγός διαπερνά τη θεμελίωση της σκηνής με δύο εξόδους, νότια των ακριανών δωματίων αυτής. Βρίσκεται σε άριστη κατάσταση διατήρησης.
Οι πάροδοι με τους αναλληματικούς τοίχους, σύμφωνα με την ξενάγηση, σώζονται σε άριστη κατάσταση σε βάθος 4,00μ. Είναι κατασκευασμένοι από λιθόπλινθους λευκού μαρμάρου με αριστοτεχνική εργασία λάξευσης. Οι δρόμοι των παρόδων ήταν μαρμαροστρωμένοι και αυτό γιατί δεν ήταν απλά μικροί δρόμοι προσπέλασης στο μνημείο, αλλά αποτελούσαν στη συνέχειά τους μεγάλους πομπικούς δρόμους. Ο δρόμος της δεξιάς παρόδου επικοινωνούσε με το β’ αρχαίο θέατρο και στη συνέχεια με την κύρια έξοδο της Λάρισας προς τη Φαλάννη και την Ελασσόνα, από την ξύλινη γέφυρα του Πηνειού, ακριβώς απέναντι από το σημερινό Τεχνικό Επιμελητήριο. Ο δρόμος της αριστερής παρόδου επικοινωνούσε με τον μαρμαροστρωμένο δρόμο, που βρέθηκε πριν από λίγα χρόνια σε οικόπεδο στη γωνία των οδών Ρούσβελτ και Κύπρου. Ο λαμπρός αυτός δρόμος ξεκινούσε από την ιερή περιοχή της πλατείας Ταχυδρομείου, έβαινε παράλληλα με την σημερινή οδό Ερμού και Πανός και κάπου εκεί στην αρχή της οδού Φιλελλήνων και Βενιζέλου, έστριβε απότομα προς την αριστερή πάροδο του θεάτρου. Ο αναλημματικός τοίχος της δεξιάς παρόδου (δυτικός αναλημματικός) αποκαλύφθηκε σε μήκος 40,86μ., ύψος 4,50μ. και πλάτος 3,55μ. Ο αναλημματικός τοίχος της αριστερής παρόδου (ανατολικός αναλημματικός) αποκαλύφθηκε σε μήκος 24,75μ., πλάτος 3,55μ.και ύψος 3,16μ. και χάνεται κάτω από τα καταστήματα της ανατολικής πλευράς του θεάτρου. Με το πέρας των αναλημματικών τοίχων στα δύο άκρα της ορχήστρας κλείνει και το άνοιγμα του πετάλου του θεάτρου.
Η σκηνή, για την οποία πληροφορηθήκαμε, είναι το καλύτερα διατηρημένο τμήμα του μνημείου. Είναι στην ουσία ένα αυτοτελές, μεγαλοπρεπές οικοδόμημα, το οποίο αποτελείται από τέσσερα δωμάτια με τρεις εισόδους ανάμεσά τους, έχοντας συνολικό μήκος 37,50μ. και ύψος 3,00μ.. Τα δύο μεσαία δωμάτια, που επικοινωνούν μεταξύ τους, λειτουργούσαν ως χώροι ένδυσης των ηθοποιών και θέσης του δραματουργού, ενώ τα δύο ακριανά, που φέρουν είσοδο στη νότια πλευρά τους, λειτουργούσαν ως σκευοθήκες. Με βάση την αρχαιολογική έρευνα η σκηνή έχει τρεις κύριες οικοδομικές φάσεις.
1. Η πρώτη ανάγεται στο α’ μισό του 3ου αιώνα π.Χ. και είναι σύγχρονη με την κατασκευή του κοίλου και των αναλημματικών τοίχων. Τα τέσσερα δωμάτια ήταν κατασκευασμένα με λαξευτούς πωρόλιθους, που προέρχονται από τα αρχαία λατομεία στη θέση «Κριντήρι» Τυρνάβου.
2. Στη δεύτερη φάση της (α’ μισό του 2ου αιώνα π.Χ.) μπροστά από το σκηνικό οικοδόμημα, προς την πλευρά της ορχήστρας, κατασκευάστηκε μία κιονοστοιχία, το προσκήνιο, συνολικού μήκους 20,00μ. και πλάτους 2,00μ. Αποτελείται από έξι παραστάδες και έξι μονολιθικούς δωρικούς ημικίονες σε παράταξη, οι οποίοι πατούν πάνω σε ευθυντηρία ύψους 0,30μ.από μαρμάρινους λιθόπλινθους. Πάνω στους δωρικούς ημικίονες και πεσσούς στηριζόταν ο δωρικός θριγκός, ο οποίος ήταν τοποθετημένος δρομικά, παράλληλα προς την σκηνή και κατά διαστήματα έμπαιναν κάθετα μετέωροι θράνοι, που συνέδεαν την κιονοστοιχία με τον μπροστινό τοίχο της σκηνής. Για την ασφαλή αντιστήριξη των μετέωρων θράνων ενισχύθηκε ο μπροστινός τοίχος της σκηνής με μία εσωτερική σειρά πωρόλιθων. Το προσκήνιο είχε τρεις εισόδους στον ίδιο άξονα με τις εισόδους της σκηνής.
3. Η τρίτη οικοδομική φάση της σκηνής χρονολογείται στα χρόνια των Ρωμαίων αυτοκρατόρων Οκταβιανού Αυγούστου (28 π.Χ. -14 π.Χ.), Τιβέριου (14 μ.Χ.37 μ.Χ.) και Γερμανικού ( 37 μ.Χ. 41μ.Χ.). Τιμητικές επιγραφές προς τιμή και των τριών αυτοκρατόρων βρέθηκαν πάνω στα μέτωπα των γείσων του δωρικού θριγκού της σκηνής. Την περίοδο αυτή αφαιρέθηκε η μπροστινή σειρά των πωρόλιθων των πλαϊνών δωματίων και αντικαταστάθηκε με μαρμάρινη επένδυση. Προστέθηκαν επίσης στην πρόσοψη συμφυείς μαρμάρινοι δωρικού ημικίονες με δωρικά κιονόκρανα και στις γωνίες λαξεύτηκαν τέσσερις πεσσοί. Το μάρμαρο αυτό, όπως και του επιθεάτρου, του κυρίως θεάτρου και των παρόδων προέρχεται από το αρχαίο λατομείο του Δημοτικού Διαμερίσματος «Καστρί» Αγιάς. Κατά την εκσκαφή τμήματος του οδοστρώματος της οδού Βενιζέλου (Ιούλιος-Αύγουστος 2006) αποκαλύφθηκε στρώμα πώρινων δωρικών κιόνων νότια της σκηνής, που ανήκαν σε στοά σύγχρονη με την α’ φάση της.
Μετά την ξενάγηση μας στο Α” Αρχαίο Θέατρο μεταβήκαμε στο Β” Αρχαίο Θέατρο όπου με τη βοήθεια των καθηγητών μας πληροφορηθήκαμε και για τη δική του ιστορία.
Μάθαμε ότι το Β’ ́ Αρχαίο Θέατρο κατασκευάστηκε από τους Λαρισαίους, με σκοπό την συνέχιση των θεατρικών παραστάσεων και την πραγματοποίηση άλλων ομαδικών εκδηλώσεων, καθώς το Α” Αρχαίο Θέατρο κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής Εποχής μετατράπηκε σε αρένα για μάχες.
Πληροφορηθήκαμε επίσης για τη δομή και αυτού του Θεάτρου. Μάθαμε ότι η σκηνή του είναι τριμερής, με λίθινη κρηπίδα που σώζεται σε ύψος 0,60 μ., ενώ το ανώτερο τμήμα της θα ήταν πλίνθινο και η στέγη ξύλινη. Πίσω από τη σκηνή υπήρχε, όπως μας ενημέρωσαν, περίβολος, που αποκαλύφθηκε σε μήκος 50,50 μ. Η δυτική πάροδος αποκαλύφθηκε σε μήκος 9 μ., ενώ η ανατολική έχει εν μέρει ανασκαφεί, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της βρίσκεται κάτω από σύγχρονο δρόμο. Στο δυτικό τμήμα της ορχήστρας υπάρχει ένα βαθμιδωτό μαρμάρινο βάθρο, που πιθανόν ανήκει στη θυμέλη. Το κοίλο χωρίζεται με δεκατέσσερις κλίμακες σε δεκατρείς κερκίδες, με δύο σειρές μαρμάρινων εδωλίων η καθεμιά. Οι λίθοι των εδωλίων προέρχονται από κάποιο αρχαιότερο, κατεστραμμένο οικοδόμημα, καθώς σε όλα τα εδώλια υπάρχουν απελευθερωτικές επιγραφές.
Ύστερα και από αυτήν την ξενάγησή μας, πήγαμε και στον τελευταίο προορισμό μας, το Φρούριο της Λάρισας ή αλλιώς Μπεζεστένι. Εκεί μας εξήγησαν τι ήταν το Μπεζεστένι.
Το Μπεζεστένι της Λάρισας ήταν μια σκεπαστή υφασματαγορά στην περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Είχε κτιστεί στο ψηλότερο σημείο του λόφου, στην αρχαία ακρόπολη της Λάρισας, γνωστό και ως Φρούριο και χρονολογείται περίπου στα τέλη του 15ου και στις αρχές του 16ου αιώνα. Πιθανότατα εκεί θα ήταν η βυζαντινή ακρόπολη. Η ονομασία Μπεζεστένι σημαίνει αγορά υφασμάτων, καθώς προέρχεται από την αραβική λέξη bez, που σημαίνει βαμβακερό, και τη λέξη bezzaz, που σημαίνει έμπορος υφασμάτων. Η κατασκευή του διήρκεσε είκοσι δύο χρόνια, από το 1484 έως 1506 μ.Χ. Μετά την ανέγερσή του αποτέλεσε τον εμπορικό πυρήνα της πόλης, καθώς γύρω από αυτό αναπτύχθηκε η αγορά. Στο Μπεζεστένι, εκτός από το εμπόριο εισαγομένων και ντόπιων υφασμάτων, γίνονταν αγοραπωλησίες χρυσού, ασημιού, κοσμημάτων, ειδών από κεχριμπάρι και πολύτιμων πετρών. Φυλάσσονταν πολύτιμα αγαθά, οι κληρονομιές των πολιτών και περιουσίες πλούσιων μουσουλμάνων. Επίσης, εκεί γινόταν ο έλεγχος της ποιότητας των εμπορευμάτων και καθορίζονταν οι ισοτιμίες των νομισμάτων.
Ύστερα από όλη αυτή την ξενάγηση στα μνημεία της πόλης μας συνειδητοποιήσαμε πόσο μεγάλη και αξιομνημόνευτη είναι η ιστορία της Λάρισας και είμαστε πολύ υπερήφανοι που γεννηθήκαμε σε αυτήν την πόλη.
Ισσά Χρυσούλα / Καραγιάννη Βασιλική / Καλφούντζου Μαρίνα Γ΄3
