Aπό τον Αγγέλη Αντώνιο

Πολυσημία ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο μια λέξη εκφράζει περισσότερες από μία σημασίες σε διαφορετικά γλωσσικά περιβάλλοντα, σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει  ο Τριανταφυλλίδης.

Ο όρος που εξετάζουμε οφείλεται στον γλωσσολόγο Μ. Bréal (1897). Η πολυσημία αποτέλεσε αντικείμενο συστηματικής μελέτης στη γνωσιακή γλωσσολογία, κλάδο της γλωσσολογίας. Σύμφωνα με τους γλωσσολόγους, πολλές πολύσημες λέξεις εμφανίζουν μια προτυπική σημασία που λειτουργεί ως βάση για μεταφορικές ή μετωνυμικές επεκτάσεις. Για παράδειγμα, η λέξη «κεφαλή» έχει την εξής προτυπική σημασία: «το ανώτερο άκρο του ανθρωπίνου σώματος, που περιλαμβάνει το κρανίο με τα μάτια, το στόμα, τα αφτιά, τη μύτη και τον εγκέφαλο». Η λέξη αυτή έχει δύο τουλάχιστον μεταφορικές σημασίες που χρησιμοποιούν ως βάση την προτυπική και οι οποίες είναι οι ακόλουθες: «ο αρχηγός» ή «ο ηγέτης», «το μπροστινό τμήμα πορείας ή παρέλασης».

Κάθε γλώσσα ξεχωρίζει με τα ιδιώματά της και τις διαλέκτους της. Στον ίδιο τόπο παρουσιάζει μικροδιαφορές λεξιλογικές, κατά τα κοινωνικά στρώματα και τους επαγγελματικούς κύκλους που τη μεταχειρίζονται. Μια λέξη είναι δυνατόν να έχει διαφορετικές σημασίες, που όμως δεν μας εμποδίζουν να καταλαβαινόμαστε στην καθημερινή ζωή, διότι από το είδος και το θέμα της ομιλίας, από τα περιστατικά, από τα συμφραζόμενα ο νους του ακροατή πηγαίνει σε εκείνο που εννοεί ο συνομιλητής του.

ΠΗΓΕΣ

1. Μπαμπινιώτης, Γ. (1998). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.

2. Τριανταφυλλίδης, Μ. (1982). Επιλογή από το έργο του, επιμέλεια Ξ. Α. Κοκόλης, ΑΠΘ, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη.

3. Τριανταφυλλίδης, Μ. (1999). Λεξικό της κοινής νεοελληνικής. Θεσσαλονίκη: Α.Π.Θ.

4.https://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/glossology/show.html?id=40

Δοκιμάστε τις γνώσεις σας στην πολυσημία

Βρείτε τη σωστή πολύσημη λέξη από τις σημασίες που δίνονται: