Από τη Λαμπάρα Ηλέκτρα
Η λέξη «Ιανουάριος» είναι λατινική (“Ianuarius”) και προέρχεται ετυμολογικά από τη λέξη «Ιανός» (“Ianus”<janua=θύρα).
Ο Ιανός ήταν θεός των Ρωμαίων, προστάτης των δημοσίων διόδων και πυλών της πόλης, λατρεύονταν με κάθε έναρξη ή ξεκίνημα και μνημονεύονταν πάντα πρώτος μεταξύ των υπολοίπων θεών. Ο Ιανός ήταν ο θεός της κύριας πύλης της Ρώμης και αποδιδόταν με δύο πρόσωπα, γενειαφόρος ή μη, δίνοντας την αίσθηση ότι το ένα πρόσωπό του κοιτάζει στο παρελθόν και το άλλο στο μέλλον (στο ανάγλυφο της εικόνας το πρόσωπο του γέροντα βλέπει πίσω στο χρόνο που κύλησε, ενώ αυτό του νέου άντρα κοιτά μπροστά, ό,τι έρχεται).
Ο Ιανουάριος καθιερώθηκε ως πρώτος μήνας του έτους στο ρωμαϊκό ημερολόγιο το 153 π.Χ. [νωρίτερα ήταν ο ενδέκατος στη σειρά μήνας, ενώ πρώτος μήνας ήταν ο Μάρτιος, αφιερωμένος στο θεό Άρη (Mars-Martis)].
Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο ο Ιανουάριος αντιστοιχεί στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Ποσειδεώνα και στο πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Γαμηλιώνα, όταν γιορτάζονταν τα Αλώα, τα Λήναια και τα κατ’αγρούς Διονύσια.
Στη λαϊκή γλώσσα άλλες ονομασίες για τον μήνα Ιανουάριο είναι οι εξής: α) Γενάρης και Γεννολοητής, παρετυμολογικά από τη λέξη «γέννα», επειδή κατά το διάστημα αυτό του χρόνου γεννούν τα γιδοπρόβατα, β) Μεσοχείμωνος, επειδή είναι ο μεσαίος από τους μήνες του χειμώνα, γ) Γατόμηνας, επειδή ζευγαρώνουν οι γάτες, δ) Πρωτάρης, Μεγάλος μήνας ή Τρανός μήνας ή Μεγαλομηνάς, γιατί είναι ο πρώτος μήνας του έτους με πλήρη διάρκεια 31 ημερών (σε σχέση με τον Φεβρουάριο, τον Κουτσοφλέβαρο), ε) Καλαντάρης ή Καλεντέρης από τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς, στ) Κρυαρίτης εξαιτίας του κρύου της εποχής, αλλά και ζ) Γελαστός για τις αλκυονίδες ημέρες του.
ΠΗΓΕΣ
1. Μπαμπινιώτης Γ., (1998). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας
3.http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2696/Istoria_A-Lykeiou_html-empl/indexIV3_6.html
