Ο θάνατος του Κωνσταντίνου Θ’ Δούκα ( 1067) έφερε την εξουσία στη σύζυγό του Ευδοκία , η οποία θα διοικούσε στη θέση των τριών ανήλικων γιων της : Μιχαήλ, Ανδρόνικου και Κωνσταντίνου. Στην πραγματικότητα , κυβερνούσαν ο Ψελλός και ο Καίσαρας Ιωάννης Δούκας . Τελικά στον αυτοκρατορικό θρόνο της Ανατολικής Ρωμαïκής ή αλλιώς «βυζαντινής» Αυτοκρατορίας ανέβηκε ο στρατηγός Ρωμανός ο Διογένης , ένας αριστοκράτης από την Καππαδοκία ( 1068 -1071).
Ήταν δραστήριος, ικανός και γενναίος στρατηγός . Είχε διακριθεί στους πολέμους εναντίον των Πετσενέκων και δικαίως είχε λαμπρή φήμη ως στρατιωτικός . Αμέσως ανέλαβε τον αγώνα εναντίον των Σελτζούκων . Η αποσύνθεση της αυτοκρατορίας, όμως , είχε προχωρήσει ήδη πολύ βαθειά . Οι σκευωρίες του Ψελλού και όσων τον υποστήριζαν εμπόδιζαν τις προσπάθειές του για τη σωτηρία της αυτοκρατορίας .
Με μεγάλο κόπο ο Ρωμανός κατόρθωσε να συγκεντρώσει στρατό που τον αποτελούσαν βασικά ξένοι , μισθοφόροι, Πετσενέκοι και άλλοι . Μεγάλο μειονέκτημα γιατί κανείς δεν υπερασπίζεται και δεν πονά τον τόπο του καλύτερα από αυτόν που κατοικεί σ’ αυτόν .
Παρόλες τις δυσχέρειες οι δύο πρώτες εκστρατείες του 1068 και 1069 είχαν αρκετή επιτυχία . Η τρίτη , όμως τελείωσε με φοβερή καταστροφή που οφείλεται κυρίως στην προδοσία του Ανδρόνικου Δούκα, γιου του καίσαρα Ιωάννη.
Κοντά στην αρμένικη πόλη Ματζικέρτ , στην περιοχή της λίμνης Βαν , ο αριθμητικά υπέρτερος αλλά ετερογενής και απειθάρχητος μισθοφορικός στρατός υπέστη στις 19 Αυγούστου 1071 συντριπτική ήττα από τις δυνάμεις του Αρπ Αρσλάν .
Ως αιχμάλωτος, ο Ρωμανός Διογένης, έκλεισε συμφωνία με τους Σελτζούκους που του εξασφάλισε την ελευθερία του με αντάλλαγμα ετήσιες χορηγίες και λύτρα . Στο μεταξύ , όμως , οι πολιτικοί του αντίπαλοι τον κήρυξαν έκπτωτο . Πριν φθάσει στην Κωνσταντινούπολη τον τύφλωσαν και πέθανε από τις πληγές του σύντομα (1072) .
Όλα αυτά μετέτρεψαν την ήττα του Ματζικέρτ σε αληθινή καταστροφή γιατί η συνθήκη που είχε κλείσει ο Άρπ Αρσλάν με τον αυτοκράτορα είχε ακυρωθεί . Οι Τούρκοι με την αφορμή αυτή άρχισαν επιθετικό και κατακτητικό πόλεμο κατά της αυτοκρατορίας . Χάθηκε σχεδόν όλη η Μ. Ασία . Η Ανατολική Ρωμαïκή Αυτοκρατορία , «Βυζάντιο», βρισκόταν και πάλι όπως την εποχή των μεγάλων αραβικών επιδρομών . Τότε όμως, είχαν αντισταθεί οι διάδοχοι του Ηρακλείου με ηρωισμό και πείσμα για την άμυνα της αυτοκρατορίας που ήταν υγιής . Αντίθετα τώρα , τα πάντα βρίσκονταν σε τέλεια διάλυση .
Το ισχυρό αμυντικό σύστημα που στηριζόταν στους στρατιώτες που ήταν εγκατεστημένοι σε ένα τόπο είχε καταρρεύσει . Επίσης , στη Βασιλεύουσα κυβερνούσε μαθητής του Ψελλού , αποκομμένος από την πραγματικότητα , ανάμεσα σε ραδιούργους αυλικούς και φλύαρους λογίους .
Δεν υπήρχε καμία ελπίδα για τη Μ. Ασία . Ο δρόμος ήταν ανοικτός για τους Σελτζούκους . Πολλοί ιστορικοί πιστεύουν πως η αρχή της πτώσης της αυτοκρατορίας στα χέρια των Οθωμανών Τούρκων αργότερα έχει την αρχή της στην ήττα του Ματζικέρτ .
Βιβλιογραφία : Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους , Γκεοργκ Οστρογκόρσκι εκδ. Στεφ. Βασιλόπουλος τομ. 2ος
Νέστορας Κ. ΣΤ1
Μπράβο Νέστορα για την καλή περιγραφή και την σκληρή δουλειά! Η προσωπική μου άποψη για τη μάχη είναι ότι η ήττα του Βυζαντίου οφείλεται κυρίως στην προδοσία και όχι στο μαχητικό πνεύμα των Σελτζούκων Τούρκων ή την αναξιότητα των Βυζαντινών.