Εισαγωγικό
«Ψάχνω να βρω έναν άνθρωπο.»
Διογένης ο Κυνικός
Θελήσαμε το τρίτο τεύχος της εφημερίδας μας, το πρώτο για τη σχολική χρονιά 2016-17 να είναι αφιερωμένο στους ανθρώπους. Όχι αναγκαστικά στους επώνυμους και στις μεγάλες προσωπικότητες της εποχής μας, αλλά στον απλό, καθημερινό άνθρωπο, στον ήρωα της διπλανής πόρτας.
Ξεκίνησα λοιπόν να γράψω κάτι σχετικό με τον άνθρωπο και ενώ προσπαθώ να βλέπω το ποτήρι μισογεμάτο στην προκειμένη η πορεία της σκέψης ήταν ένα βήμα μπρος και δύο πίσω. Αφορμή μια Αργεντίνικη ταινία σε σκηνοθεσία Ντάμιαν Σιφρόν που είδα. Οι «Ιστορίες για Αγρίους» μιλούν για αυτούς τους ανθρώπους που αναγκάζονται να ξεπεράσουν τα πολιτισμένα όρια συμπεριφοράς, να εκραγούν και να αφεθούν στην αδιαμφισβήτητη ευχαρίστηση της απώλειας ελέγχου, να περάσουν το λεπτό όριο που διαχωρίζει τον πολιτισμό από τη βαρβαρότητα. Και ο καθένας από μας εύκολα μπορεί να βρεθεί σε ανάλογη κατάσταση……
Ο άνθρωπος άπληστος σαν το χόρτο λέει ο Σεφέρης στον «Τελευταίο σταθμό» έτοιμος να εκμεταλλευτεί το συνάνθρωπο. Μόλις τα πράγματα δυσκολέψουν λειτουργεί με τα ζωώδη ένστικτα επιβίωσης και κοιτάζει πώς θα κατορθώσει να κρατηθεί στη ζωή. Σαν ένα διψασμένο χόρτο που απλώνει παντού τις ρίζες του για να βρει νερό, έτσι κι ο άνθρωπος κάνει καθετί για να επιβιώσει, εκδηλώνοντας παράλληλα την άπληστη ανθρώπινη φύση που αναζητά όχι μόνο τα αναγκαία, αλλά και τα επιπλέον, το κέρδος και την ευκαιρία να εκμεταλλευτεί τους άλλους.
«Δεν υπάρχει κανένα ζωντανό πλάσμα που αναπνέει ή έρπει στη γη, που να είναι πιο άθλιο από τον άνθρωπο» λέει ο Όμηρος και ο Άγγλος φιλόσοφος Τόμας Χομπς παρατηρεί πως «Ο άνθρωπος για τον άνθρωπο λύκος » και μπορεί κανείς να αλιεύσει και άλλες ανάλογες φράσεις που να φανερώνουν τη σκληρότητα, την αλαζονεία, την απληστία του ανθρώπου. Και δε χρειάζεται να πάει κανείς τόσο μακριά, αρκεί να ακούσει το βραδινό δελτίο ειδήσεων ή να διαβάσει τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων για να αναρωτηθεί που πηγαίνει ο κόσμος και να προβληματιστεί για τη σκληρή κι ανάλγητη φύση των ανθρώπων, να νιώσει φόβο, ανασφάλεια, αγανάκτηση και άλλα ανάλογα καταθλιπτικά συναισθήματα.
Όμως αυτή είναι η φύση του ανθρώπου από τη στιγμή της εμφάνισής του στον πλανήτη. Και από τότε μέχρι σήμερα αυτός ο άνθρωπος όχι μόνο επιβιώνει αλλά και προοδεύει. Ναι θα φέρουν αντίρρηση πολλοί αλλά με ποιο τίμημα. Και ποιοι το πληρώνουν αυτό το τίμημα; Οι ανίσχυροι, οι αθώοι, οι ευάλωτοι. Σωστά.
Όμως ας αισιοδοξήσουμε λίγο και ας δούμε και την καλή πλευρά του ανθρώπου. Με αφορμή και πάλι την ταινία που ανέφερα στην αρχή, ο καθένας μας βρίσκεται συχνά αντιμέτωπος με παράλογες καταστάσεις είτε στην δουλειά του είτε στις δοσοληψίες του με το δημόσιο είτε στις διαπροσωπικές του σχέσεις. Όμως η αγωγή που έχει πάρει από την οικογένεια, από το σχολείο, από όλους τους φορείς της παιδείας θα τον συγκρατήσουν από παρανοϊκές συμπεριφορές και θα τον βοηθήσουν να συμπεριφερθεί με τρόπο κόσμιο όσο και αν νιώθει ότι αυτό τον καταπιέζει. Εξάλλου, διαφορετικά θα έπρεπε να επιλέξει να ζήσει μόνος, εκτός των κοινωνικών πλαισίων.
Πέρα όμως από τις συμβάσεις και από την ανάγκη που έχουμε τους άλλους , συχνά, πολύ συχνά απολαμβάνουμε την επαφή μαζί τους. Ευτυχώς, υπάρχουν άνθρωποι κοντά μας και άνθρωποι που δεν τους γνωρίζουμε προσωπικά που μας προσφέρουν πολλά, που δίνουν νόημα στην ύπαρξή μας.
Το ανιδιοτελές χαμόγελο του παιδιού , το γεμάτο νοιάξιμο άγγιγμα της νοσοκόμας στον άρρωστο, η παυσίπονη σταγόνα των στίχων του ευαίσθητου ποιητή, η γεμάτη αυταπάρνηση διδασκαλία του εκπαιδευτικού, η άκρως επαγγελματική συμπεριφορά του υπαλλήλου που σε εξυπηρετεί είναι συχνές συμπεριφορές που περνούν απαρατήρητες μέσα στη σκυθρωπή ατμόσφαιρα των ημερών, όμως υπάρχουν και αν δεν είναι ο κανόνας δεν είναι πάντως και οι εξαιρέσεις και συχνά δεν ανταμείβονται ούτε καν με ένα χαμόγελο, ούτε με ένα ειλικρινές ευχαριστώ από χείλη που μένουν μερικές φορές αδικαιολογήτως σφιγμένα.
Υπάρχουν άνθρωποι και άνθρωποι. «Είναι αδύνατο να βελτιωθεί ο κόσμος εάν πρώτα δεν βελτιωθεί ο άνθρωπος» λέει ο Πλάτων. Ναι αλλά όχι ο άνθρωπος γενικά, αλλά ο άνθρωπος μέσα μας, ο άνθρωπος δίπλα μας, ο άνθρωπός μας!
Τριάδα Εμμανουηλίδου
