Άγγελος Τερζάκης, Δίχως Θεό (απόσπασμα)

Ένα από τα στοιχεία που αναφέρονται στην αστική ζωή της Αθήνας είναι το γιορτινό οικογενειακό τραπέζι. Στις μέρες μας αυτή η συνήθεια φθίνει. Που νομίζετε ότι οφείλεται;

  Το «Δίχως Θεό» είναι ένα μυθιστόρημα του Τερζάκη, από τα ωραιότερα της νεοελληνικής λογοτεχνίας που διαδραματίζεται στη μεσοπολεμική Αθήνα. Το γιορτινό οικογενειακό τραπέζι είναι ένα από τα στοιχεία που αντικατοπτρίζουν την αστική ζωή αλλά και τις σχέσεις των ανθρώπων. Οι σχέσεις αυτές ακόμη και αν ήταν επιφανειακές ή καθαρά τυπικές, δεν έπαυαν να υπάρχουν και να «διατηρούνται» μέσω οικογενειακών συγκεντρώσεων στον χώρο του σπιτιού και συνήθως στην τραπεζαρία που ήταν και το επίσημο δωμάτιό του.

Στη σύγχρονη κοινωνία η συγκεκριμένη συνήθεια φθίνει διαρκώς. Οι παράγοντες είναι πολλοί. Οι σημερινοί ρυθμοί ζωής είναι φρενήρεις. Οι γυναίκες δεν περιορίζονται πλέον στον ρόλο της οικοδέσποινας αλλά είναι νοικοκυρά, μητέρα και επαγγελματίας (πολλές φορές καριερίστα). Τα παιδιά έχουν πέρα από το σχολείο εξωσχολικές δραστηριότητες που τα απασχολούν πολλές ώρες, ακόμη και τα σαββατοκύριακα. Οι σύντομες συναντήσεις για φαγητό ή καφέ εκτός σπιτιού σε διάφορα καταστήματα αντικατέστησαν τα οικογενειακά γεύματα, γιατί, αν και δεν είναι πάντα οικονομικότερες από θέμα χρημάτων, είναι από θέμα χρόνου και κούρασης των προετοιμασιών.

Παράλληλα οι φίλοι συνήθως παίρνουν τη θέση των συγγενών με αποτέλεσμα οι συγγενικοί δεσμοί να είναι όλο και χαλαρότεροι. Οι περισσότεροι άνθρωποι, κουρασμένοι από τις απαιτήσεις της καθημερινότητας, προτιμούν να περνούν τον χρόνο τους μόνο με τα μέλη της οικογένειάς τους ή με μερικούς φίλους πάρα να χρειαστεί να συναναστραφούν διάφορους συγγενείς με τους οποίους οι σχέσεις τους δεν είναι πάντοτε στενές.

Δώρα Αθανασιάδη

Στις σύγχρονες κοινωνίες και σε μεγαλύτερο βαθμό στα αστικά κέντρα είναι φανερό ότι οι σχέσεις των ανθρώπων έχουν γίνει απρόσωπες και τυπικές .Χαρακτηριστικό παράδειγμα η συνήθεια του γιορτινού οικογενειακού τραπεζιού που έχει αρχίσει να φθίνει .Οι άνθρωποι επηρεασμένοι από τους γρήγορους ρυθμούς της καθημερινότητας , από τα προβλήματα και τις πολλές υποχρεώσεις τους έχουν αρχίσει να απομακρύνονται ο ένας από τον άλλο. Αυτό αντικατοπτρίζει τις αλλαγές που έχουν επέλθει στις συνήθειες των ανθρώπων σε σχέση με το παρελθόν.

Παλαιότερα, οι άνθρωποι συνήθιζαν να οργανώνουν ένα γιορτινό οικογενειακό τραπέζι όπου μαζευόταν όλη η οικογένεια να συζητήσει , να ανταλλάξει νέα, να διασκεδάσει και να περάσει χρόνο μαζί . Δυστυχώς, σήμερα οι ανάγκες της ζωής και της επιβίωσης κάθε μέλους της οικογένειας έχει προκαλέσει μια «αποσύνδεση» . Είναι γεγονός ότι λόγω της μετανάστευσης σε άλλη χώρα για σπουδές , για εύρεση εργασίας και καλύτερων ευκαιριών πολλά μέλη μιας οικογένειας δεν γνωρίζονται καθόλου. Ακόμη και η εγκατάλειψη των χωριών και των πατρικών σπιτιών έχει συμβάλλει κατά πολύ στην αλλοτρίωση των σχέσεων. Σε αυτό συντελεί και η οικονομική κρίση, που έχει επηρεάσει την ψυχολογία των ανθρώπων και συνακόλουθα τις σχέσεις τους. Τέλος, έχει αλλάξει η δομή της σύγχρονης οικογένειας και τα νεαρά μέλη της ακολουθώντας νέα πρότυπα δεν συμβαδίζουν με τους μεγαλύτερους.

Συμπερασματικά , ο σύγχρονος τρόπος ζωής στις πόλεις  έχει «μεταλλάξει» τα πατροπαράδοτα έθιμα που διατηρούσαν στενούς τους δεσμούς μεταξύ των μελών της ελληνικής οικογένειας οδηγώντας σε μια νέα θλιβερή πραγματικότητα.

Δημήτρης Γκουμάς

Αρχικός λόγος που το φαινόμενο των οικογενειακών τραπεζιών είναι τόσο σπάνιο, είναι το γεγονός πως οι οικογένειες πλέον δεν είναι τόσο δεμένες όσο συνήθιζαν να είναι παλιότερα. Αυτό ισχύει, επειδή οι άνθρωποι στις μέρες μας  είναι περισσότερο απασχολημένοι με τις υποχρεώσεις  τους από ότι ήταν στα προηγούμενα χρόνια, οπότε είναι δύσκολο να διοργανωθεί ένα τραπέζι στο οποίο θα μπορέσουν να παρευρεθούν όλοι. Εκτός όμως από τους ενήλικες , στη μείωση της συχνότητας των οικογενειακών τραπεζιών ίσως ευθύνονται και οι έφηβοι. Στις μέρες μας, τα παιδιά κατά την περίοδο της εφηβείας, αρχίζουν να αναπτύσσουν ένα αίσθημα ανεξαρτησίας, το οποίο διαρκώς πρέπει να επιβεβαιώνουν. Θέλοντας να το κάνουν αυτό, οι έφηβοι επιδιώκουν να ελαχιστοποιήσουν το χρόνο που περνούν με την οικογένειά  τους , επομένως με δυσκολία θα δεχτούν να παραβρεθούν σε κάποιο οικογενειακό τραπέζι. Επιπλέον , μπορεί να αισθάνονται και χαμένοι στα οικογενειακά τραπέζια, καθώς τα θέματα συζήτησης των ενηλίκων  δεν τους ενδιαφέρουν και ως εκ τούτου δυσκολεύονται να τα παρακολουθήσουν.

Δημήτρης Αδαμόπουλος