Nικηφόρος Βρεττάκος

Ν.Βρεττάκος: 

Ν. Βρεττάκος. Δύο μητέρες νομίζουν ότι είναι μόνες στον κόσμο 

https://youtu.be/rllCJ7mY_74

 

Λίγα λόγια για το ποίημα…

     Το συγκεκριμένο ποίημα αναφέρεται σε μία γυναίκα, η οποία έχει χάσει τον γιο της στον πόλεμο και θρηνεί. Ολόκληρο το ποίημα διακατέχεται από το αίσθημα της μητρικής αγάπης,  το πένθος και τον βαθύ  πόνο για τον χαμό του παιδιού. Ο ανθρωποκεντρισμός είναι έντονος στο ποίημα, όπως και το θρησκευτικό στοιχείο. Με την παρουσία της Παναγίας με ανθρώπινα χαρακτηριστικά, δίνεται έμφαση στον πόνο της μάνας , καθώς η Παναγία ταράζεται μόλις βλέπει τη μάνα που πενθεί. Φαίνεται να θέλει να βοηθήσει την μάνα, αλλά δεν έχει που να αφήσει το δικό της βρέφος.

Κατερίνα Ασβεστά

 

Συγκρίνοντας το ποίημα του Ν. Βρεττάκου και το διήγημα Το αμάρτημα της μητρός μου του Γ. Βιζυηνού ανιχνεύστε κοινά σημεία ως προς το θέμα.

Το ποίημα του Ν. Βρεττάκου θα μπορούσαμε να  το χαρακτηρίσουμε ως ένα μοιρολόι που εκφράζει τον πόνο και την αγάπη της μάνας για τον γιο της. Παρόμοιο θέμα εντοπίζουμε και στο κείμενο «Το αμάρτημα της μητρός μου». Στο κείμενο αυτό η μάνα έχει να αντιμετωπίσει διπλό πόνο διότι αφενός έχασε δύο παιδιά και αφετέρου φέρει εξολοκλήρου την ευθύνη για το χαμό του ενός παιδιού καθώς ουσιαστικά του προκάλεσε ασφυξία κατά τη διάρκεια του ύπνου. Περνά μια ολόκληρη ζωή γεμάτη από ενοχές και πόνο. Τόσο έντονες είναι οι ενοχές, ώστε να νομίζει ότι η αρρώστια της κόρης της είναι τιμωρία από τον Θεό, διότι δεν αξίζει και άλλο παιδί έπειτα την εγκληματική πράξη που διέπραξε. Δεν έχει κάποιον δίπλα της να την παρηγορήσει σε αντίθεση με την μητέρα στο ποίημα του Βρεττάκου που έχει την αμέριστη κατανόηση της Παναγίας, μιας μάνας που και αυτή θα πονέσει πολύ για τον θάνατο του μονογενούς Υιού της.

     Η ποίηση του Βρεττάκου έχει χαρακτηρισθεί «νεοχριστιανική», μια ποίηση του διαπνέεται από βαθύ ανθρωπισμό. Επιβεβαιώνεται από το ποίημα ο χαρακτηρισμός;
Στο ποίημα αυτό είναι φανερή η ανθρωπιά και η τρυφερότητα με την οποία ο ποιητής περιβάλει έναν πονεμένο άνθρωπο, ίσως τον πιο πονεμένο άνθρωπο, μια μητέρα που χάνει το παιδί της. Η περιγραφή της άμοιρης μάνας είναι συνταρακτική:

 «Η μαύρη της μπόλια είναι λυμένη. Οι άκρες της κρέμονται ως κάτου στο πάτωμα.»

     Ο ποιητής μετέχοντας ολόψυχα σε αυτό το δράμα  κάνει την εικόνα της Παναγίας να ζωντανέψει με σκοπό να παρηγορήσει την μάνα, η οποία είναι μόνη πια. Διαλέγει το συγκεκριμένο πρόσωπο για τον λόγο ότι είναι το αιώνιο σύμβολο της πονεμένης μάνας, η Παναγία που είδε τον Ιησού να χάνεται, μια μάνα που έχει πονέσει πολύ και μπορεί να την καταλάβει καλύτερα από τον καθένα. Την παρουσιάζει σαν μια απλή γυναίκα που έχει βιώσει τον ίδιο πόνο και τώρα προσπαθεί να της προσφέρει  ηθική συμπαράσταση γιατί έχει βρεθεί στην θέση της και γνωρίζει πως είναι. Ο ποιητής, θέλοντας να τονίσει τον πόνο της μητέρας, μας δείχνει τον αντίκτυπο που έχει το πένθος της σε μια άλλη μητέρα, στη μητέρα του Χριστού, που τόσο καλά γνωρίζει τον πόνο της απώλειας, τον πόνο που μια μητέρα νιώθει όταν της παίρνουν το παιδί της. Συμπεραίνουμε λοιπόν  ότι ο ποιητής είναι ένας πολύ συμπονετικός άνθρωπος καθώς δεν τον αφήνει ασυγκίνητο το δράμα της μητέρας, ένα δράμα χωρίς καμιά παρηγοριά.

     Το ποίημα αναφέρεται σε μία μητέρα η οποία έχει χάσει τον γιό της. Έκδηλο είναι το πένθος της, το οποίο είναι το κυρίαρχο συναίσθημα στο ποίημα. Στο ποίημα παρουσιάζεται και η Παναγία που κρατά το βρέφος, με ανθρώπινη μορφή. Φαίνεται να συμμετέχει στο πένθος και στον πόνο της μάνας και να ταράζεται, βλέποντάς την. Επιπλέον η Παναγία φαίνεται να θέλει να βοηθήσει τη χαροκαμένη μάνα, αλλά δεν έχει κάπου να αφήσει το παιδί της. Στο ποίημα ο Βρεττάκος παρουσιάζει μια δυστυχισμένη μητέρα και στοχεύει στο συναίσθημα του αναγνώστη. Με την παρουσίαση της Παναγίας ως μιας ακόμη δυστυχισμένης μητέρας και όχι ως αγίας, αλλά με ανθρώπινα χαρακτηριστικά, ο Βρεττάκος τονίζει την άσχημη κατάσταση της μητέρας και το πένθος της , μέσω του θρησκευτικού συναισθήματος. Συμπεραίνουμε ότι το ποίημα του Βρεττάκου έχει έντονο ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα.

Κατερίνα Ασβεστά 

Καταγράψτε τα συναισθήματα που σας προκαλεί το ποίημα  και  προτείνετε τρόπους με τους οποίους θα παρηγορούσατε τη μητέρα.
Το συγκεκριμένο ποίημα μου προκαλεί κυρίως συναισθήματα θλίψης. Στεναχωριέμαι γνωρίζοντας ότι μια μητέρα έχασε το παιδί της. Πιστεύω είναι ο μεγαλύτερος πόνος που θα μπορούσε να νιώσει ποτέ οποιαδήποτε μητέρα διότι σαν την αγάπη της μάνας για το παιδί της δεν υπάρχει καμία άλλη. Προσωπικά δεν θα ήξερα τι να της πω αλλά απλά θα προσπαθούσα να είμαι δίπλα της αυτόν τον δύσκολο καιρό. Πιθανόν να την παρηγορούσα λέγοντας πως ο γιός της θα ζει πάντα στην καρδιά της και θα την βλέπει από τον ουρανό. Πρέπει να είναι δυνατή και να αντέξει ξέροντας ότι την αγαπούσε πολύ και θέλει να την βλέπει χαρούμενη.   Η μάνα επομένως του ποιήματος αλλά και κάθε μάνα που χάνει το παιδί της  γίνεται  το  σύμβολο  και  η  καθολική  έκφραση  του  μητρικού  πόνου  και  σπαραγμού  και  μια  εικόνα  πένθους.  Ένα τέτοιο πένθος λοιπόν είναι δύσκολο, έως αδύνατο, να παρηγορηθεί και η θλίψη που προκαλεί να μειωθεί ή να παρηγορηθεί.

     Στο  ποίημα είναι διάχυτη η απαισιοδοξία, η  λύπη, το πένθος και ο πόνος. Η χαροκαμένη μάνα φαίνεται να έχει χάσει κάθε ελπίδα και όρεξη για ζωή. Μόνο πενθεί. Ακόμη και η Παναγία, με ανθρώπινα χαρακτηριστικά, ταράζεται όταν βλέπει τη μάνα που θρηνεί. Δεν πρέπει η μάνα να χάσει κάθε ελπίδα για ζωή εξαιτίας του θανάτου του γιού της. Οφείλει να αισθάνεται περήφανη που το παιδί της σκοτώθηκε στη μάχη και θα τιμάται για πάντα. Επιπλέον η μητέρα πρέπει να σκεφτεί πως οι δυσκολίες μας κάνουν πιο δυνατούς, και πως ο γιος της πέθανε νέος χωρίς να ταλαιπωρηθεί έτσι δεν του ήρθε δυσάρεστα ο θάνατος.

 Το ποίημα του Βρεττάκου επικεντρώνεται στην μητρική αγάπη , η οποία είναι πανίσχυρη. Θίγεται επίσης και το ζήτημα της  αδιαφορίας του κόσμου, καθώς και οι ολέθριες επιπτώσεις  του πολέμου, θέμα που αισθητοποιείται στο ρήμα «σκοτώθηκε»  του πρώτου στίχου.  Το απόσπασμα αυτό μου προξένησε λυπηρά αισθήματα καθώς και αισθήματα συμπόνιας κι αλληλεγγύης. Είναι πραγματικά οδυνηρό το γεγονός μιας απώλειας η οποία δύσκολα θα ξεπεραστεί. Το αίσθημα της συμπόνιας στο συγκεκριμένο ποίημα είναι δυνατό. Αυτό φαίνεται από τον τίτλο του ποιήματος. Με την παρέμβαση του θεϊκού στοιχείου αποδεικνύεται πώς η μία μητέρα είναι στήριγμα της άλλης.

      Εάν είχα την ευκαιρία να απευθυνθώ σε μια πονεμένη μητέρα που αντιμετωπίζει ένα τόσο θλιβερό συμβάν στη ζωή της, θα της έλεγα ότι σαφώς μια απώλεια είναι πράγματι εξαιρετικά σκληρή. Ο Θεός όμως, θέλησε το παιδί της δίπλα του. Όλα δεν συμβαίνουν για κάποιο λόγο; Το μόνο σίγουρο  είναι ότι η ψυχή του παιδιού της θα αναπαυτεί ,αφού θα είναι δίπλα στο Θεό. Θα της έλεγα να χαμογελάσει όσο πιο πολύ γίνεται γιατί με αυτόν τον τρόπο το ίδιο θα κάνει και εκείνο. Εν κατακλείδι θα πρόσθετα ότι δεν είναι μόνη όπως η ίδια νομίζει και ότι ποτέ δεν  θα υπάρξει μόνη. Μπορεί αισθητά να μην βλέπει το παιδάκι της αλλά εκείνο με κάθε τρόπο θα βρίσκεται δίπλα της σε οποιαδήποτε στιγμή της ζωής της , είτε όμορφη είτε άσχημη μόνο με τον τρόπο που το ίδιο ξέρει.

Κατερίνα Ασβεστά 

Διαβάστε και αυτό:

 Κ. Μόντης, Παναγιά στο Μόρφου

Η πιο καλή γειτόνισσα

η Παναγιά είν’ η Χρυσοζώνισσα.

Στο τόσο δα σπιτάκι της κλεισµένη

όποτε πας θαν πάντα µέσα να προσµένη

να της ανοίξης την καρδιά σου

τη λύπη να της πης και τη χαρά σου

κι’ απ’ το παλιό της πίσω το µανουάλι

να γνέφη “ναι” µε το κεφάλι.

΄Ενα την έχει µοναχά πάντα στεναχωρήσει

που δε µπορεί ένα καφεδάκι να σου ψήση.

Και τις ζεστές του Αυγούστου νύχτες

που δε λέει πιά να πάρη τ’ αγεράκι

βγαίνει κ’ Αυτή µε µια καρέκλα στο σοκάκι

και τα κουτσοµπολιά των άλλων τα τρελλά

τ’ ακούγει και κρυφά-κρυφά γελά.

΄Ωσπου µε το “άντε για ύπνο µας κ’ είν’ η ώρα περασµένη”

σηκώνεται κ’ η Παναγιά

και παίρνει την καρέκλα της και µπαίνει.

Απόσπασμα από  το μοιρολόι της μητέρας του Νίκου Ξυλούρη

Υγιέ μου φεγγαρόλουστε υγιέ μου

Αθέ τω γαρεφάλω, καντιφέ μου.

Ποιά μοίρα σε κυνήγησε παιδί μου,

Να πάω να τση κλάψω γιασεμί μου.

Να πάρει εμέ να αφήσει εσέ χαρά μου

Τη δυστυχισμένη έρωτά μου.

Και πού να βρώ ένα βότανο αθέ μου,

ω! για να σ’ αναστήσω μενεξέ μου.

Ίντα καιρός σε πλάνταξε αητέ μου,

Νίκο μου Ψαρονίκο διαλεχτέ μου.

 

Κατερίνα Ασβεστά 

Απόσπασμα από το μοιρολόι μιας μάνας για τον χαμένο της γιο

Εννιά μήνες ,αίμα από το αίμα της

ανάσα από την ανάσα της. Και ύστερα η πρώτη της αγκαλιά..

μια αγκαλιά σαν του θεού μεγάλη, για να χωρέσει το δώρο του. Το δώρο της ζωής.

Το πρώτο χαμόγελο, το πρώτο κλάμα.. Η καρδιά χτυπά αλλιώς, η καρδία της μάνας.

Ύμνος της, το ίδιο της το παιδί.. ευλογία ουράνια..

Το έφερε μέσα  σε μήνες ολάκερους, το γέννησε με ξέρει πως ανήκει στο θεό.

Και όταν το χάνει, ο πόνος ξεσκίζει τόσο πολύ μέσα της, διαλύει την ύπαρξη της ..

Σβήνει και ίδια..

ΜΑΝΑ.. ΠΑΙΔΙ.. ΧΑΜΟΣ… ΜΟΙΡΟΛΟΙ …

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΛΟΓΙΑ..

Κατερίνα Ασβεστά 

Top